Маршо йа Iожалла. Нохчийн Республика Ичкерин истори. I-ра том. Бенедетти Франческо
Читать онлайн книгу.
йухаметтахIотторехь керла гIулч йаккха аьтто бира. 1980-чу шерашкахь нохчий шайн культуре бирзира.
Шен агIор коммунистически куьйгалла цунна дуьхьало йан гIертара: СССР-ан издательски отдела ца магийнера махках дахар аьлла муьлхха а дош хьахо, амма цуьнан чов и ирча сурт гиначеран дегнашкахь хIинца а Iийжара, ткъа тIекхуьучу чкъурана бакъ дерг хаьа лаьара [20] ГIалгIайн маьрша боламан баьччас Кодзоев Iийсас шен политически хьежамашах лаьцна ишта дийцира: «Иза дуьххьара доладеллера тхо хьехархойн институтан студенташ долчу хенахь. Тхо махках даьхна нах дара, тхуна цунах лаьцна ша дерриге а хаьа а лаьара. 1944-чу шарахь сан доьзалехь цхьайтта стаг вара. Со уьш массо а цхьаъ цхьаьнна тIаьхьа дIа а воьллина, суо цхьалха цIа вахара.
къийла а ца луш, цунах лаьцна дийца а лаьара. [21] 1962-чу шарахь со дуьххьара лаьцначу хенахь, ас кхелахочуьнга элира, аш суна йеш йолчу кхело со декхарийлахь во со велла дIаваллалц Советан Iедалца къиссам латто.
Перестройка
Система хийцалур йу бохучун хьокъехь Москван геронтократически куьйгаллера цхьа а вист хуьлуш вацара.
Хрущев даржехь хийцина волчу КПСС-ан къена баьчча Брежнев Леонид башха кхеташ волчух тера дацара кхолладеллачу хьал чолхе хиларах. Оцу кепара, стагнацис а, пачхьалкхан декхаро а кIелбитина болу мохк массо а тIегIанехь кIоршаме хилира, ткъа куьйгаллехь болчарна хIинца дукха хьолахь шаьш бен дагахь хIумма а дацара.
Къаьсттина, Москван правительствон аьтто ца белира капитализмаца къовсалур йолчу кепехь мехкан экономика латто.
Аьргалла йолчу товарашна, къаьсттина углеводородошна долчу мехийн керчаро а, дика а, вуо а йуртабахаман шерийн хийцадаларо а экономика кхиссайала йолайалийтира.
Правительствос луш долу жоп цхьаъ дара: мехаш охьадаха декхара хьарчо деза.
Иштта а замано зийна йолчу пачхьалкхан финансийн система гIелъеллера СССР Iамаьркан кхиамашна тIаьхьакхачо гIерташ.
1979-чу шарахь Советски Союз Афганистане тIамца чуйахара. ЦIечу Эскаран цIе а, Советски Союзан сийлалла а зуьйш боккъалла а боккха тIом хилира цунах.
Къаьсттина Афганистанехь карор ву вайна «Ардахар» олучу исторически агIонан кIант. Нохчийн къам махкаха даккхале масех де хьалха вина волу Дудаев Жовхар 1957-чу шарахь шен ненаца а, вежаршца Даймахка цIа веара.
Сарахь деша а доьшуш, дийнахь электрикан болх бора цо, жимма а шен доьзална гIо хилийта. 1962-чу шарахь цуьнан аьтто болу Тамбов гIалара тIеман хIаваан училище деша хIотта. Дешарна тIера а, ша хьекъал долуш а хилар бахьана долуш, цуьнан аьтто белира Калужски областера Сяковка олучу тIеман-хIаваан базера 54-чу йезачу бомбардировочни полкана йукъаваха.
1968-чу шарахь иза Коммунистически парти йукъа вахара. И харжам цо тIеман гIуллакхан лаккхарчу тIегIане вала Iалашонца а ца дира, Дудаев боккъалла а тешара «реформировать» йиначу социализма къаьмнашна йукъара дов дIадоккхур хиларах.
1970-чу шарахь иза Белая олучу базера 1225-чу йезачу бомбардировочни полке дехьаваьккхира.
Цхьа шо далале, цуьнан аьтто белира