© Carlos Ruiz Zafon / 1999

      © Köhlən Nəşriyyatı / 2021

      İSBN: 978-9952-8411-2-1

      Müəllifin ispan nəşrinə ön sözü

      Əziz oxucu!

      Hər yazıçının kitabları arasında birini daha çox sevdiyinə əminəm. Bu sirli seçim nə kitabın bədii keyfiyyətindən, nə oxucuların və tənqidçilərin kitabı necə qarşılamağından, nə də nəşrdən gələn qazancdan (və ya kitabın uğursuzluğundan) asılı olmur. O kitabı yazıçının ruhuna yaxınlaşdıran sirli səbəblər var, amma bu səbəbləri yazıçının özü də bilmir. 1992-ci ildən bu qəribə işlə məşğul olmağa – roman yazmağa başlamışam və indiyə qədər xeyli roman yazmışam, amma heç bir romanımı “Marina” qədər sevməmişəm.

      Bu romanı Los-Ancelesdə, 1996-97-ci illərdə yazmışam. Artıq otuz üç yaşım var idi və “ilk gəncliyin” məndə müəyyən təcrübələr yaratdığını hesab edirdim. O vaxt artıq uşaqlar üçün üç roman yazmışdım, bu romanın süjetini tamam-kamal fikirləşəndən sonra özlüyümdə yəqinləşdirdim ki, bu, uşaqlar üçün yazdığım sonuncu kitab olacaq. Romanı yazdıqca verdiyim qərarın romana necə təsir etdiyini görürdüm, işi tamamlamağa az qalmış isə hiss elədim ki, içimdə nəyisə itirdim… Özüm də bilmirəm nə idi, amma bu şey çox qiymətli idi və bu sərvəti həmişəlik itirdiyimi hiss etdim, başa düşdüm ki, həmişə onun üçün təəssüflənəcəm.

      “Marina” o biri romanlarımdan daha qəliz, daha çətin və yəqin ki, daha şəxsidir. Taleyin ironiyasına görə məhz bu romanın çapı mənə xeyli əsəb yaşatdı. Kitab on il bərbad nəşrlərə məruz qaldı – hərdən açıq-aşkar təhrif olunmuş şəkildə. Mətni olmadığı kimi qələmə verib oxucunu çaşdırmağa çalışırdılar, mənsə heç nə edə bilmirdim. Amma bütün bunlara baxmayaraq, “Marina” müxtəlif yaşlı adamlar arasında oxucularını tapdı. Romanın səhifələrində özünə lazım olan nələrisə tapa bilən, əhvalatın hekayəçisi Oskarla ən məhrəm hisslərini paylaşmaq istəyən oxucuları.

      “Marina” artıq öz evindədir və oxucu onunla birlikdə Oskara qulaq asa bilər. Bəlkə, oxucuların köməkliyi ilə müəllif nəyə görə romanı tamamladığı gün imiş kimi romanın xatirində hələ də diri olduğunu başa düşər və Marinanın dediyi kimi, heç vaxt olmayan bir şeyi xatırlayar.

      Bir dəfə Marina mənə dedi ki, biz ancaq heç vaxt baş verməyən şeyləri xatırlayırıq.

      Üstündən uzun illər keçəndən sonra bu sözlərin mənasını başa düşdüm.

      Lakin yaxşısı, hekayəni indiki vəziyyətdə son hesab oluna biləcək əvvəldən danışmağa başlayım.

      1980-cı ilin mayında bir həftəlik yoxa çıxdım. Yeddi gün və yeddi gecə ərzində heç kim harda olduğumu bilmədi. Dostlarım, yoldaşlarım, müəllimlərim, hətta polislər də itkini, yəni, məni axtarmağa başladılar. Bəziləri məni ölmüş hesab edirdi, bəzilərinin fikrincə isə, yaddaşımı itirmiş şəkildə qaranlıq dalanlarda azıb qalmışdım.

      Bir həftə sonra mülki geyimli polis nəfəri camaatın arasında axtarışa verilən gəncə oxşayan birini gördü. Gəncin xarici görkəmi təsvirlərə uyğun gəlirdi. Ehtimal olunan itkin gənc kilsənin dəmir barmaqlığı və qatı duman arasında azan ruh kimi Fransız vağzalında fırlanırdı. Polis detektiv romanlarının qəhrəmanı ədasıyla mənə yaxınlaşdı. Mənim internat məktəbindən yoxa çıxan Oskar Dray olub-olmadığımı soruşdu. Başımı tərpətdim. Onun eynəyinin şüşələrində vağzalın görüntüsü əks olunurdu.

      Perrondakı skamyada oturduq. Polis siqaret yandırdı, amma dodaqlarına yaxınlaşdırmadı. Dedi ki, çoxları hazırda məni axtarır və tapan kimi məni sual atəşinə tutacaqlar, ona görə də yaxşı cavablar fikirləşmək lazımdır. Yenə başımı tərpətdim. Sonra diqqətlə gözümün içinə baxdı. “Oskar, – dedi, – hərdən həqiqəti demək, düzgün çıxış yolu deyil”. Mənə bir neçə xırda pul uzadıb dedi ki, internatdakı müəllimimə zəng edim. Elə də etdim. Polis söhbətimi tamamlayana qədər gözlədi. Sonra taksi üçün də pul verib mənə uğur arzuladı. Soruşdum ki, bir də itməyəcəyimi hardan bilir. Sakit-sakit üzümə baxdı. “Ancaq getməyə yeri olan adamlar itir”, – dedi.

      Harda olduğuma dair bir kəlmə də soruşmadı, məni yola qədər ötürüb sağollaşdı, Kolumb bulvarına tərəf getməyə başladı. Hələ də dodaqlarına yaxınlaşdırmadığı siqaretin tüstüsü sadiq tula kimi onun dalınca süründü. Həmin gün Qaudinin ruhu Barselona səmasına qəliz formalı bulud gətirmişdi, buludun ətrafından adamı kor edən günəş şüası saçılırdı. Taksi saxlayıb internatın ünvanını dedim.

      Dörd həftə ərzində müəllimlər və psixoloqlar sirrimi öyrənmək üçün dəridən-qabıqdan çıxdı. Hamısını aldatdım, hamıya onun eşitmək istədiyi və ya qəbul edə biləcəyi şeyləri danışdım. Vaxt keçdikcə hamı tapmaca cavabı fikirləşməkdən yoruldu və axırda hamı bu epizodu unutmaq qərarına gəldi. Mən də onlar kimi etdim, həqiqətən nə baş verdiyini heç kimə demədim. O vaxt hələ bilmirdim ki, zaman okeanı onda batırdığımız xatirələri haçansa sahilə atır.

      On beş il sonra həmin xatirə yadıma düşdü. Mən Fransız vağzalının dumanında sülənən o gənci gördüm. Marinanın adı təzə açılmış yara kimi içimi göynətdi.

      Hamımız ruhumuzun çardağında, bağlı sandıqda sirr saxlayırıq. Bu da mənim sirrimdir.

      Birinci fəsil

      Yetmişinci illərin axırlarında Barselona sehirli küçələrin, tinlərin labirinti idi, hansısa binanın giriş qapısına və ya adi kafenin kandarına ayaq qoyan kimi otuz-qırx il əvvələ qayıdırdınız. Bu şəhərdə zaman və xatirələr, tarix və düşüncə yağış altında qalan akvarel kimi axıb tökülürdü. Artıq mövcud olmayan küçələr, nağılvari kilsələr və yaşayış evləri bu tarixin dekorasiyaları idi.

      O vaxtlar Vayvidrer şossesinin axırında yerləşən, hansısa müqəddəsin şərəfinə adlandırılmış internatda çürüyən on beş yaşlı uşaq idim. O vaxtlar Sarrya rayonu müasir şəhərin ətrafında salınan kəndi xatırladırdı. İnternat məktəbi Bonanova prospektinə qədər uzanan küçənin başlanğıcında idi. Xarici görünüşünə görə internat məktəbindən çox qəsrə oxşayırdı. Hündür binanın arkaları, qüllələri uzaqdan nəzəri cəlb edirdi.

      İnternat doğrudan da bağları, fontanları, çəmənlikləri, həyətləri olan böyük qəsr idi. Əsas binanın ətrafında tutqun kanallar axırdı – onların üzərindən ruhlar kimi buxarlar dolaşırdı. İdman zalları sanki hər-hansısa bir sirri qoruyurdular. İbadətgahların qaranlığında şamlar parlayırdı, müqəddəslərin simaları gülümsəyirdi. İki zirzəmi mərtəbəsini saymasaq, internat özü dörd mərtəbə idi, üstəlik, çardaq mərtəbəsi də vardı, çardaq mərtəbəsində bizə dərs keçən azsaylı rahiblər yaşayırdı. Yataq otaqlarımız dördüncü mərtəbənin mağaraya oxşayan dəhlizlərində yerləşirdi. Bu sonsuz qalereyalar əbədi yarıqaranlığa məhkum olmuşdu, burda tez-tez əks-səda eşidirdik.

      Hər axşam altıya iyirmi dəqiqə işləmiş bizi gəzməyə buraxırdılar və hər gecə azadlıq saatının tez gəlməyini arzulayaraq yatırdım. Bu sehirli saatda günəş pəncərələri qızıl rənginə boyayırdı, dərslərin qurtardığını bildirən zəng səsi eşidilirdi və uşaqlar şam yeməyinə qədər üç saatlıq azadlıq əldə edirdi. Müəllimlərin fikrincə, uşaqlar bu üç saat ərzində ruhani elmlərlə məşğul olmalıydı. Amma internatda tək bircə günümün dini məşğələyə həsr olunduğu yadıma gəlmir.

      Günün ən sevdiyim vaxtı idi bu vaxt. Zəng çalınan kimi aradan çıxıb şəhəri kəşf etməyə gedirdim, qədim küçə və bulvarları gəzəndən sonra düz şam yeməyinə qayıdırdım. Bu uzun gəzintilər məndə məstedici azadlıq