Дыплом на царства. Аркадзь Ліцьвін
Читать онлайн книгу.
турэцкую, казацкую і шведскую пагрозы, пра пусты скарб, які не вытрымае яшчэ адной вайны. А нясплочанае войска з Інфлянтаў ужо завязала канфедэрацыю, заняло і пляндруе берасцейскую эканомію і наваколле.
Але тут жа заклікалі да помсты родзічы ахвяр маскоўскай разні з—за першага Самазванца, спакушалі вяртаннем Смаленска Леў Сапега і Аляксандр Корвін Гасеўскі*, марыўшыя пра тамтэйшыя абшары. Перад студзеньскім Соймам 1609 года амаль усе сэнатары пісьмова выказаліся за вайну. Абазнаныя ў радаводзе людзі засведчылі паслам, што Найяснейшы пан мае ўсе правы на трон Рурыкавічаў як нашчадак Юльяны Цвярской і Соф'і Гальшанскай. Годзе яму дбаць пра розных узурпатараў!
Адзін Мнішах*, бацька «царыцы», не раіў здабываць Масквы, бо тым самым зруйнуецца кар'ера Марыны і абяцанкі абодвух Дзьмітрыяў. Засцерагала перад вайною і адмысловая дэпутацыя з Тушына. Каб супакоіць нязгодных, кароль універсалам ад 11сакавіка 1609 года абвясціў, што ідзе ваяваць не дзеля ўласнага інтарэсу, а дбаючы пра дабро Рэчы Паспалітай. Але ўсеагульнага запалу не дабіўся. Шляхта, асабліва некаталіцкая, хвалявалася, і ўхвалы аб вайне Сойм так і не прыняў, а шмат якія рэляцыйныя соймікі, асабліва ў Вялікім Княстве, выказалі незадавальненне, што кароль бярэ на карак другую вайну, замест пераможна скончыць першую, са шведамі.
…Вялікі канцлер літоўскі Леў Сапега, маючы пры боку дваццацігадовага старэйшага сына Яна, прывёў авангард войска Вялікага Княства да Смаленска акурат на дзень святога Міхала, а назаўтра з'явіўся польны гетман Кароны Станіслаў Жулкеўскі і адразу ж вырушыў на рэкагнасцыроўку. – Тыя тры мураваныя манастыры ад непрыяцеля вызвалены? – павярнуўся да афіцэраў. – Вось даліна між імі – самае адпаведнае месца на лагер. У напрамку горада выставіць пана Вайера* з ягонымі немцамі. Пяхоце самы занятак сцерагчы нас.
Ад'ютанты пасухмяна ківалі галовамі.
– Пан пуцкі стараста не будзе пярэчыць, – запэўніў адзін. – Месца зручнае, з якога боку ні глянь.
– Яшчэ б меў пярэчыць! – строга абсек гетман. – Маёй кватэрай будзе манастыр Найсвяцейшай Панны. А хто там? – махнуў гетман у напрамку Святой Троіцы.
– Яснепан Мікалай Дарагастайскі*, літоўскі маршалак. А вялікі канцлер Сапега ў Святым Спасе засяліўся.
– Гэта там? Не засядзіцца ён там, – хмыкнуў гетман. – Разы два дашлюць яму гарачы падарунак, пабяжыць шукаць зацішнага месца.
Не памыліўся стары ваяр: гарматы маскавітаў сапраўды выперлі канцлера з манастыра, толькі збудаваўшы двор у даліне над Дняпром, атрымаў спакой.
Абыход Сойму непакоіў гетмана, які заўсёды патрабаваў ад караля трымацца права ў ваенных задачах. Дастаткова абазнаны ў спружынах каралеўскага двара, Жулкеўскі ад пачатку падазраваў манарха ў спробе з дапамогай вайны здзейсніць свае дынастычныя мары і не зычыў сабе справаздачы перад раз'юшаным Соймам. Асабліва ў выпадку правалу выправы.
Яшчэ на папярэдніх нарадах у караля настойваў, што Смаленск не паддасца