Вушацкі словазбор Рыгора Барадуліна. Рыгор Барадулін
Читать онлайн книгу.
align="center">
Светлае памяці мамы Куліны
Мова тады родная, калі яна пачута ад маці, калі кожнае слова сагрэта сэрцам матчыным, калі кожны гук матчынай мовы з-пад матулінага сэрца.
Мама перадала мне найвялікшы дар – мову нашую крывіцкую з вушацкай падсветкай, з вушацкім прысмакам.
Мова Вушаччыны сягае ад паганскіх каранёў і да біблейскага неба.
Мова Вушаччыны праветраная скразнякамі часінаў, пакумленая з мовамі суседзяў.
Мова Вушаччыны ўвабрала ў сябе й задуменнасць незлічоных азёраў, і развагу бароў, і шчырасрэбраны позван крыніцаў, які выпраўляюць у свет упаўнелыя рэкі й рачулкі.
У мове нашай хапае й цнатлівага, й скаромнага. Вушацкія не дужа падкія на эўфімізмы, любяць называць усё сваімі імёнамі. Гэта паганская традыцыя, у якой чысціня бачання свету.
Вушацкі словазбор – спроба сабраць за адным бяседным сталом хоць крышачку непераўзыдзенага шматгалосся роднае мне зямлі, шматгалосся, якое, на жаль, пачынае глухнуць.
Мова прыкладаў і запісаў набліжана да вушацкага вымаўлення.
Калі запрашаў вушацкія словы на паперу, мне чуўся голас мамы Куліны, галасы маіх крэўных і блізкіх. Гэта й сустрэча, і развітанне.
Гэта мой паклон да зямлі тым, хто пялегваў праз вякі нашае самабытнае слова.
Дзякуй табе, мама!
Дзякуй вам, мае родныя вушацкія людзі, якія не выракліся свайго!
З мяне,
Як камяні з зямлі,
Вушацкія выходзяць словы.
Яны ў мяне ўвайшлі
Змалі,
Каб іх ні ўроцы не ўзялі,
Снягі не замялі,
Дубровы
З сабою словы не звялі
У свой апошні шлях,
Калі
Іх зводзіць пачалі на дровы.
Гудуць, нібы раі ў вуллі,
Вядуць, як дома, перазовы,
Ідуць раллёй, як жураўлі.
Яны ратаі й кавалі,
І хадакі ад мамы
Словы
Вушацкія.
Іх кожны крок
Мой бачыць слых,
Мой чуе зрок.
Слоўнік
Абабраць – прыбраць, упрыгожыць. Уся хата кілімамі (каберцамі) абабрана.
Абадвы́, абы́два – двое мужчын. Глядзелі абадвы рот разінуўшы.
Абалонь – кругляк, бярвяно без сарцавіны. Доўга ляжала бярно, стрыжань выгніў, абалонь засталася.
Абалынка – хмурынка, аблачынка. Набегла абалынка й сонейка схавала.
Абарэц – сетка лавіць рыбу. Абарцом троху й налавілі шчупачкоў.
Абасваíцца – асвойтацца, абвыкнуцца. Дзікаватая была котка, а цяпер абасваілася, аббылáся.
Аббіты – дасведчаны, абчасаны жыццём. Ты ж троху вопытны, аббіты малец.
Абвіднјцца – развіднецца, днець. Абвіднелася – тады й рушылі ў дарогу.
Абгаркі – абгарэлыя дошкі, бярвенцы. Цягала з пагáрышча абгаркі, хату лапіла, сенцы лапіла.
Абдаўжы́цца – залезці ў даўгі. Ён прыехаў, яна карміла, паіла яго, абдаўжылася.
Абдзёрак