Wanneer die oestyd kom • Die helder lied • Ou liefde

      Human & Rousseau

      Hoofstuk 1

      Dit is ’n skroeiwarm dag teen die begin van Januarie. Lydia Vorster, wat al die hele dag saam met drie ander vrouens en twee woelige kleuters in ’n benoude tweedeklaskompartement ingehok sit, dink dat dit seker die langste dag is wat sy nog beleef het.

      Die trein is reeds ure laat, maar kruip ewe tydsaam tussen die Hoëveldse rantjies deur asof dit hom nie die minste skeel of hy vandag of môre of volgende week eers by sy bestemming aankom nie. Die vrouens praat nie veel nie. Almal is moeg en tam en slegs bewus van die somerson wat so genadeloos op die aarde neerbrand, en die ure wat so traag verbyskuif.

      Net Kassie en Emmie, die twee kleuters, is onvermoeid. Hulle is nie ’n oomblik stil nie. Hulle klouter in die kompartement rond, val oor almal se voete, en eet en babbel en maak rusie vandat hulle vanoggend in Johannesburg saam met hulle ouma opgeklim het.

      Lydia kyk na die bejaarde vrou wat teenoor haar sit en sien hoe moeg en warm sy lyk. Die grys hare is deurmekaar, die donkerblou linnepak vertrap en verkreukel, en daar lê ’n swart roetmerk oor haar regterwang. Vir haar was die dag seker eindeloos lank, maar sy het deurentyd liefdevol en geduldig gebly.

      Die trein ruk skielik en Kassie, wat iets onder die bank gesoek het, kry ’n onverwagte stamp teen sy kop. Dit was ’n harde stamp en hy begin huil. In sy haas om by sy ouma te kom, val hy amper oor juffrou Krog se voete en Lydia sien die flikkering van ergernis wat oor die vrou se gesig gaan toe sy Kassie se vuil handjies van haar grys stofjas losmaak. Impulsief steek sy haar hand na die seuntjie toe uit.

      “Kom, Kassie, kom sit by tannie, dan vertel ek vir jou ’n storie.” Maar Kassie hardloop na sy ouma toe, wat hom in haar arms toevou.

      “Ek is jammer, mense,” sê sy. “Hulle is nog klein – julle moet hulle asseblief maar oorsien.”

      Die lippe van juffrou Krog – ’n onderwyseres van Johannesburg wat by haar broer in die Breyten-Ermelo-distrik gaan kuier – sluit vaster opmekaar. Dit lyk of haar hande jeuk om die twee klein woelwaters, wat hulle nog die hele dag lank glad nie aan hulle ouma se sagte vermanings steur nie, ’n pak slae te gee. Haar dissipline op skool is seker onverbeterlik, dink Lydia. Sal sy ook eendag wanneer sy oud word so ’n suurknol wees – ’n verbitterde mens in wie se are die warm rooi bloed van die lewe lankal in asyn verander het? Die vader weet, sy voel nou al party dae so.

      Sy vang skielik die ou dame se oog en glimlag bemoedigend. “Ons is amper by Breyten,” sê sy. “En dan is dit nie meer baie ver nie.”

      ’n Skoolmeisie, Corrie Gouws, wat ook saam met hulle reis, kyk verskrik op van die liefdesverhaal wat sy lees. “Is ons al by Breyten?” vra sy verbaas, en onrustig gly haar blik oor die landskap wat by die venster verbyskuif. Dan verslap sy effens. “Nog minstens twintig minute,” sê sy beslis, soos iemand wat reeds dikwels vantevore hierlangs gery het. Dan voeg sy giggelend by: “Maar ek sal seker moet begin regmaak. As Pa my so moet sien …”

      Corrie is ’n groot, plomp dogter van sestien. Haar gesig is vol puisies en die rooisel wat sy opgeplak het, laat haar net opgetakel lyk. Lydia wens sy het die moed om vir Corrie te sê dat koue water en ’n gesonde dieet baie beter resultate sal afwerp. Die meisie het die grootste gedeelte van die dag in die gangetjie gestaan en gesels met ’n jong man in die kompartement langsaan, totdat hy ’n uur gelede afgeklim het. Toe het sy haarself weer in die een hoek van die kompartement onttrek, geheel en al verdiep in haar boek terwyl sy aanhoudend sjokolade en koekies en ander lekkernye verorber.

      Corrie staan op en verdwyn weer in die gang, en Lydia sien die vlugtige meegevoel in die ouer vrou se donker oë. Sy oordeel nie net na die uiterlike soos juffrou Krog, wat Corrie nog die hele dag met koel minagting behandel, nie. Sy is bewus van die hunkering in die jong meisiehart na die mooi en onbereikbare dinge van die lewe, ’n hunkering wat sy agter ’n opgetakelde uiterlike en lawwe giggeltjie verberg.

      Kassie gly skielik van sy ouma se skoot af en kom aarselend na Lydia toe. Sy gesiggie is nog bevlek van trane en die roet van die trein, maar die blou ogies lag al weer.

      “Vertel vir my ’n storie,” sê hy skaam.

      Sy tel hom op haar skoot en Emmie, wat besig was om die treinvenster met haar sakdoek blink te vryf, kom ook onseker nader. Lydia maak plek vir haar op die bank langs haar, en afwagtend kyk die twee na haar.

      “Ek sal vir julle die storie van die drie varkies vertel,” begin sy. Uit ervaring weet sy dat alle kinders van dié geliefde storie hou.

      Aandagtig luister die kinders, maar geleidelik het die helder jong stem sagter geword, en voor die einde van die tweede storie was Kassie reeds aan die slaap. Emmie het nog ’n rukkie uitgehou, maar in die middel van Doringrosie het sy skielik ’n lang gaap gegee en haar blonde koppie teen Lydia se arm gelê. ’n Paar oomblikke later is sy ook vas aan die slaap.

      Hulle ouma glimlag dankbaar.

      “Is hy nie te swaar vir jou nie, my kind?” fluister sy, maar Lydia skud net haar kop.

      Corrie kom weer terug, haar gesig skoongewas en haar hare netjies gekam, en ’n paar minute later hou die trein by Breyten stil. Juffrou Krog se broer is daar met sy motor om haar te kom haal, en Lydia is bewus van ’n gevoel van jammerte vir haar. Wat sou haar so ’n kille, ongenaakbare oujongnooi gemaak het?

      Daar is niemand om Corrie te ontmoet nie, en met haar tas in haar hand slenter sy na ’n spoorweghuisie wat regoor die stasie staan. Toe sy naby die huis kom, gaan die voordeur oop en twee klein, effens verwaarloosde kaalvoetseuntjies storm op haar af en neem die tas by haar. Daar is nie ’n teken van ’n blomtuin nie. Agter die huisie groei ’n lappie mielies en voor die deur druk die gras en onkruid tot teen die voorstoepie aan. Foei tog, dink Lydia toe die trein weer begin beweeg: dit is dan die werklikheid wat Corrie probeer ontvlug en waarna sy telkens weer moet terugkom.

      Die son sak in die weste en die groen bulte van die Hoëveld is met goud bedek. Oor alles lê daar die diep stilte van die naderende nag, en effens onrustig wonder Lydia wat aan die einde van haar reis op haar wag. Dis die eerste keer dat sy in hierdie area kom; die mense na wie toe sy gaan, is volslae vreemdelinge.

      Gesus deur die sagte geskommel van die trein slaap Kassie en Emmie nog rustig, en Lydia dink dat hulle ouma haar hande in die komende dae vol sal hê met die twee woelwaters. Boonop het sy nog die bekommernis van haar dogter wat siek lê in die hospitaal. Gelukkig dat die kinders ’n ouma het wat intussen vir hulle kan sorg.

      Teer kyk sy af na die slapende seuntjie in haar arms en sy wonder of sy ooit die voorreg sal hê om ’n eie kind so vas te hou. Sal sy ooit weer ’n man kan liefhê en vertrou soos sy Tertius liefgehad en vertrou het? Sy twyfel. Tertius se hartelose bedrog het haar vertroue geskok, nie net in hom nie, maar in die ganse mensdom. As die liefde so vals is, wil sy niks verder daarmee te doen hê nie. Sy sal vervulling in haar werk soek.

      Skielik verrys juffrou Krog se beeld weer voor haar oë en dis of daar ’n rilling deur haar gaan. Sal sy ook mettertyd so ’n eensame, verbitterde mens word?

      Sy kyk op en vind die ouer vrou se oë op haar gerig.

      “Dit was lief van jou om my so te help, my kind.”

      Lydia skud haar kop en sê saggies: “Ek hou van kinders. Dis nie moeite nie.”

      Die ouer vrou kyk ondersoekend na haar. Die jong meisie met die groot groenbruin oë, die lang swart wimpers wat so opvallend is in die bleek, skraal gesiggie en die mooi, gevoelige mond, het haar belangstelling gewek. Onverwags sê sy: “Jy sê jy gaan op Poortjie kuier? Is jy familie van die Serfonteins?”

      “Ek ken hulle glad nie,” erken Lydia. “Ek is ’n verpleegster. Ek gaan om die ou dame op te pas.” Deels omdat sy graag wil weet, deels om die ouer vrou se gedagtes van haar eie probleme af te lei, vra Lydia: “Ken u hulle?”

      “Almal ken die Serfonteins. En noudat