Dis eers toe sy haar pa met die groot chanukiah by die kamer sien inkom dat Rivkah besef die familie het toestemming gekry om Erev Chanukah by haar te kom vier. Dadelik verstaan sy ook hoekom daar laatmiddag ’n ekstra tafeltjie by die kamer ingedra is sonder dat enigeen ’n werklik sinvolle verduideliking kon gee.

      Direk agter Chaim storm Natan in. Sy oupa vang hom net betyds voordat hy teen die bed kon vashardloop. Hy lig die tenger seuntjie versigtig op die bed langs sy ma. Hy laat hom op ’n veilige afstand sit – ver van haar ernstig beseerde been wat steeds onder ’n koepelvormige skerm in traksie is. Dit is egter naby genoeg sodat hy sy arms om haar nek kan slaan, versigtig om nie haar gekneusde lyf seer te maak nie.

      Rivkah hou die donker krulkoppie teen haar bors vas. “Ek hoor dr. Gilles sê jy kry ’n goue ster,” fluister sy teen sy warm gesiggie.

      Natan knik. “Ek het nie gehuil van één van die toetse nie,” sê hy gesmoord teen haar nek.

      “Reg vir Tzahal is jy.”

      Intussen het Marc, Yhoshi en Hadassah binnegekom. Hulle is almal swaar belaai. Daar heers sommer gou ’n ware Chanukah-atmosfeer in die andersins steriele hospitaalkamer sodat sommige van die personeellede van tyd tot tyd nuuskierig om die deur kom loer.

      Toe alles opgestel is, moet die eerste kers van die chanukiah aangesteek word. Vanjaar is dit Yhoshi se beurt, maar hy skud sy kop toe die aansteker na hom uitgehou word. “Natani kan dit doen. Hy het ’n swaar dag gehad.”

      Marc gee sy oudste se skouers ’n drukkie vol waardering en sy oupa tik hom trots op sy kippah.

      Natan neem die aansteker en weet sonder weifeling hy moet eers die negende kers aansteek wat in die middel van die kandelaar los van die ander staan.

      “Wat noem ons hierdie kers nou weer, Natani?” vra rabbi Chaim gedemp.

      “Hy is die shamash, Saba.” Hy huiwer ’n oomblik voor hy sê: “Hy is die teken van Yeshua.”

      Die volwassenes kyk mekaar veelbetekenend aan en Marc sê: “Dis reg, babbelossie. Ek is bly jy onthou dit ook.”

      Toe neem Natan een van die dun wit kerse wat in ’n dosie op die tafel lê en steek dit by die dienaarkers aan voordat hy dit in die kershouer plaas wat die verste na die regterkant is.

      Nou is dit die rabbi se beurt om die Chanukah-seëngebede uit te spreek. Hy gaan na Rivkah toe, lê sy hand op haar voorkop en begin met die Shehecheyanu, die gebed waarmee baie feesdae verwelkom word.

      “Baruch Atah, Adonai Eloheinu, Melech ha’Olam, shehecheyanu …”

      “Geseënd is U, Here ons God, Koning van die heelal wat ons in die lewe gehou het, gedra het en dit vir ons moontlik gemaak het om hierdie seisoen te bereik.”

      Marc voel hoe ’n rilling langs sy ruggraat af beweeg toe Chaim buk en sy dogter op die voorkop soen. Hoe byna het hulle haar verloor!

      Toe gaan Chaim terug en bid oor die twee kerse wat reeds in die chanukiah brand. “Geseënd is U, Here ons God, Koning van die heelal, wat ons deur U verordening geheilig het en ons beveel het om die Chanukah-kerse aan te steek.”

      Hy staan ’n oomblik stil in gebed met sy hande oor die kandelaar voordat hy ook die laaste gebed uitspreek: “Geseënd is U, Here ons God, Koning van die heelal, U wat so lank gelede op hierdie dag vir ons voorvaders wonders gedoen het.”

      Toe gaan sit die volwassenes op die drie stoele wat ingedra is en die kinders maak hulle tuis op die mat.

      “Nu, yeladim, laat ek sien wat julle ons van hierdie fees kan vertel. Sê my eers – is dit een van die chagim wat HaShem, baruch Hu, vir Moshe in die Tora voorgeskryf het?”

      Natan kyk onseker na sy boetie, wat sy kop skud. “Lo, Saba.”

      “Hoekom vier ons dit dan, Yhoshi?”

      Yhoshi kriewel ’n bietjie onder die verkleiningsvorm van sy naam, maar hy sê dit nie. Hy antwoord sy oupa: “Omdat die rabbi’s en die rigters van daardie tyd geweet het daar het ’n wonderwerk gebeur toe die Jode HaBeit HaMikdash teruggekry het.”

      “Goed gesê! Natani, kan jy sê watter volk dit was wat die Jode se tempel afgeneem het?”

      Natan dink ’n oomblik na en sê toe aarselend: “Die Roomse.”

      Die volwassenes glimlag en Yhoshi, wat altyd gereed is om in te spring wanneer sy boetie so ’n fout begaan, sê nou bedaard sag: “Die Grieke.”

      Die afgelope jaar het ook nie sonder enige effek by hom verbygegaan nie, dink Marc en voel sy hart warm word van trots.

      “Weet jy wat die Grieke met die Jode gedoen het, Natani?”

      Die kleinste knik. “Hulle wou nie gehad het die Jode moet soos Jode wees nie.”