1

      Szerokość północna 55°

      Szanowni Towarzysze,

      Wiem, że zamierzacie zamieścić na okładce najbliższego numeru „The Liberator” fotografię Lwa Trockiego, i wydaje mi się to zasłużonym hołdem. Miesiąc temu wysłałem Wam kronikę ostatnich walk w Piotrogrodzie, mieście obleganym przez białe oddziały generała Judenicza i Kozaków atamana Krasnowa. Trocki objął dowodzenie oddziałami świeżo utworzonej Armii Czerwonej i zdołał ustanowić władzę rad w mieście kolebce rewolucji tuż przed drugą rocznicą jej wybuchu, konsolidując definitywnie rząd rad robotników, chłopów, studentów i żołnierzy od Bałtyku po Krym.

      W chwilach poprzedzających przybycie Lenina na obchody rocznicy zwycięstwa miałem okazję towarzyszyć Trockiemu w sytuacji, którą sama historia oceni: do pierwszego komisarza ludowego przyprowadzono atamana Piotra Nikołajewicza Krasnowa, pokonanego Kozaka o błagalnym spojrzeniu, drżącego na całym ciele; nie ośmielał się on nawet spojrzeć zwycięzcy w oczy, tylko pojękiwał błagalnie, mając nadzieję zachować życie. Nic nie pozostało z dumnego atamana dońskich Kozaków, który poprzysiągł sobie zabić wszystkich bolszewików Piotrogrodu.

      Z Newskiego Prospektu dobiegały krzyki żądających śmierci atamana; Trocki obserwował go jedynie w ciszy, z poważnym, acz niepozbawionym współczucia wobec pokonanego wyrazem twarzy. Na rozkaz pierwszego komisarza ludowego czerwonoarmista położył na stole wstrząsającą fotografię ukazującą pięćdziesięciu robotników powieszonych przez oddziały Kozaków w Jekatierinosławiu i zmusił atamana do spojrzenia na zdjęcie.

      Kozak zachwiał się, niewiele brakowało, a upadłby na ziemię; czerwonoarmiści musieli go podtrzymać. Miał przed oczyma niepodważalny dowód licznych zbrodni przeciw narodowi rosyjskiemu i w tym momencie zrozumiał, że czeka na niego pluton egzekucyjny, lecz Trocki uspokoił go słowami, które zacytuję: „Piotrze Nikołajewiczu, czy zobowiąże się pan do zaprzestania jakichkolwiek ataków na władzę radziecką? Zobowiąże się pan, pod słowem honoru, powrócić spokojnie do swej ojczyzny i nigdy więcej nie podnieść kozackiej broni przeciw radom robotników, chłopów, studentów i żołnierzy?”.

      Piotr Nikołajewicz Krasnow, ataman dońskich Kozaków, skinął głową na znak zgody, wymamrotał coś o wdzięczności za darowanie życia głosem zduszonym przez szloch i odszedł w eskorcie dwóch czerwonoarmistów.

      W przestronnej sali Instytutu Smolnego pozostaliśmy tylko my – pierwszy komisarz ludowy i ja. Trocki domyślił się najwyraźniej, jakie pytania chciałem mu zadać, i uprzedził je, mówiąc: „Nic nie wzmocniłoby bardziej kontrrewolucji niż męczennik z kategorii «ataman kozacki». Nic jej bardziej nie osłabi niż ta niegodna klęska”.

      Historia osądzi, czy Lew Dawidowicz Bronstein-Trocki dobrze uczynił, darując życie atamanowi.

      John Reed