Білім беру аймағындағы конфликтология. Әлия Құдайбергенова
Читать онлайн книгу.
жағдаят потенциалды тайталасқа түскен тараптардың еркі мен қалауынан тыс объективті түрде туындайды (мысалы, мекемедегі штаттың қысқаруы) болмаса бір не екі тараптың да себебінен туындауы мүмкін. Сондай-ақ атап өтетін жайт, әрбір жағдаят объективті мазмұнға (шынайы болатын оқиғалармен анықталады) және субъективті мазмұнға ие болады (әр тараптың осы оқиғаларға қандай түсініктеме бергеніне байланысты), соған сәйкес субъект конфликте әрекет ете бастайды.
Конфликтік жағдаяттың субъективті бейнесі істің шынайы жағдайына сәйкес келуі міндетті емес. Жағдаятты қабылдаудағы бұрмалау едәуір маңызды болуы мүмін. Кей жағдайларда конфликтіге субъектінің екінші бір субъектіні дұрыс түсінбеуі себеп болуы мүмкін. Осыған байланысты мамандар «жартылай түсінікті конфликт» және «жалған конфликт» ұғымдарын ерекшелеп көрсетеді (Л.А. Петровская).
«Жартылай түсінікті» конфликте тараптардың жағдаятты бағалауы істің шынайы жағдайынан ерекшеленеді (мысалы, туындаған мәселенің масштабы едәуір артады немесе керісінше, кемиді). Басқаша түсіндірер болсақ, конфликтік жағдаят толық емес немесе жартылай бейнеленеді. Ұлтаралық конфликтерде мұндай жағдай барынша жиі байқалады.
«Жалған» конфликте объективті конфликтік жағдаят толығымен болмайды, субъектілер арасында байқалатындай қайшылық жоқ, алайда оған қарамастан, тараптар қарым-қатынас конфликтін сезіп, тайталасқа түседі.
Кейбір конфликтерде тараптардың бірі жағдаятты бұрмалай немесе қате, ал екіншісі оны барынша адекватты түрде түсіндіреді. Жағдаятты конфликтік деп қабылдап бірінші субъект әрекет ете бастайды, ал конфликтік әрекеттердің адресаты атанған екінші субъектінің жағдаятты конфликтік деп бағалауға көбірек негіздемесі болады. Дегенмен ол да туындаған мәселенің кездейсоқтығын түсінбесе, толығымен объективті болмайды.
Жағдаятты конфликтік деп бағалаудың өзі негіздеме береді және конфликті болдырмайтындардың бәрін әрекет етуге міндеттейтіні белгілі. Бұл туындаған конфликтіні және оның болжап болмайтын салдарын уақытылы жоюдың барынша ыңғайлы сәті болып табылады.
Сонымен, конфликтік жағдаят қарапайым, күн сайынғы өмірлік жағдайлардан бірнеше ерекшеліктермен айрықшаланады.
Енді, әдетте, конфликтік жағдаятқа және конфликтің өзіне ілесе жүретін әлеуметтік-психологиялық атмосфераға толығырақ тоқталамыз. Оны шартты түрде әлеуметтік шиеленістік деп атаймыз.
Әлеуметтік қысым қоғамдық таным және мінез-құлық жағдайын, шындықты бағалау және қабылдаудың ерекше жағдайын білдіреді. Әдетте, бұл жағдай конфликтіге тән. Әлеуметтік конфликт масштабы, негізінен, конфликт масштабымен салыстыруға келеді. Қоғамдағы тұлғааралық, топаралық, ұлтаралық конфликт туралы немесе жаһандық конфликт туралы сөз қозғауға болады. Орыс тілі сөздігінде конфликт ұғымы қандай да бір қарым-қатынас жағдайының тынышсыз әрі қолайсыздыққа ұшырататын қауіп-қатерімен түсіндіріледі. Құқық, әлеуметтану, психология, әлеуметтік философия бойынша еңбектерді талдай келе, біз әлеуметтік конфликтің қысқа әрі нақты түсініктемесін беруге тырыстық.
Әлеуметтік