Зямля пад крыламі Фенікса (зборнік). Сяргей Балахонаў
Читать онлайн книгу.
ківіводства не дасталіся забыццю і ў эпоху Вялікага княства Літоўскага. Ягада па-ранейшаму значным чынам уплывала на грамадскую свядомасць. Нездарма сярод зафіксаваных у пісьмовых крыніцах ХIII – пачатку XVI ст. імёнаў старадаўніх літвінаў з зайздроснай рэгулярнасцю сустракаюцца і вельмі выразныя: Ківімонт, Ківігайла, Ківейка. “Тайны летапісец вялікіх князёў літоўскіх”, паведамляе, што князь Міндоўг “завсюды по лазни не толко медок до споживы брал”, але яшчэ захапляўся і “варивцем з киви и зиолак, бо то велми ку силе мужеской надобне было”. Чаму ж тады мы дзівімся з таго, што сямідзесяцігадоваму вялікаму князю спатрэбілася “умыкати” чужую жонку?!
Згодна з тым жа гістарычным дакументам вялікі князь Альгерд у адказ на маскавіцкую дыпламатычную правакацыю (праз пасла перадалі агонь ды шаблю, грозячыся такім чынам вайною) прыбыў разам з войскам на Вялікдзень пад Маскву. Прыбыццё гэтае зрынула Дзмітрыя Іванавіча ў жахоты. Калі іншыя кронікі цвердзяць, што гаспадар літвінаў і русінаў падараваў свайму калегу і апаненту велікоднае яйка, то “Тайны летапісец” адзначае інакшае: “И уручил Олкгирд Деметрию не яйце пасхальное, але киви литовское, чим оного князя злякал, бо николи того яблока не бачил а мнемал, иже речь с чаровництвом вязаная”. Ясна, што ніякага чараўніцтва там не было.
Прысутнічала ківі і на стале вялікага князя Вітаўта, што надта ўражвала іншаземных гасцей. Адзін з такіх, “влох” (італіец) Джакама Абламіні, згадваў у сваіх мемуарах (1450 г.): “У рутэнскага князя Віторыё, што тады валадарыў Літваніяй, на сталах еміны было покатам, асабліва мяснога. Адылі подзіў усіхны спаклікалі вялізманыя пасудзіны з ківі – той ягады, каторую нават папеж гады ў рады смакуе. Відовішча усіх узрушыла і падкрэсліла годнасць Віторыё як валадара вартага быць каралём”.
Што да спамянутых на пачатку гэтага артыкула бутэрбродаў, дык кволая намінка на іх адносіцца да мяжы ХV—ХVІ ст. Гетман Канстанцін Астрожскі, характарызуючы тагачасную палітыку Масковіі ў дачыненні да ВКЛ, трапна адцеміў: “Хочуть киви а булку изъести, масла не улизнувши”. Беспасярэдні ж рэцэпт гэтае закускі прысутнічае ў рукапісным зборніку “Потравы вшеляки ку беседам панским” (1596 г.): “Бери ломоть хлеба бялэго, умасти оный маслом коровим, а по версе кронжки от киви положь. Будешь ядати, нихто за ушшу не отволочит, а звлаще после горилки”.
Нельга, аднак, думаць, што ківі ўжываліся толькі асобнымі сацыяльнымі групамі. У той ці іншай ступені гэта ягада была даступная ўсім. У старабеларускай студэнцкай песні (не пазней канца ХVІІ ст.) ёсць такія характэрныя радкі:
Вусы ў піве,
Вусны ў ківі.
Каб шчэ й дзеўку
На пасцельку.
У гарадскім рамансе сярэдзіны ХVІІІ ст. з т. зв. “Курніцкага сшытку” лірычная гераіня ўздыхае аб страчанай прыхільнасці да яе з боку былога каханка:
Мілы быў ігрывы
І дарыў мне ківі.
А прайшло каханне —
Не дае й бульбянік.
У