Czas dobiega końca. Przemysław Słowiński
Читать онлайн книгу.
id="n9">
9
Lucjan Hipolit Siemieński (1807–1877) – polski poeta, pisarz, publicysta, krytyk literacki, tłumacz, uczestnik powstania listopadowego, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Akademii Umiejętności; przetłumaczył m.in. Odyseję Homera.
10
Istnieje także wiadomość, że nie wszędzie przypisywano spisanie proroctw Wernyhory Nikodemowi Suchodolskiemu. Nowosielski pisze, że gdy znachor przebywał w okolicach Korsunia, przepowiednie jego spisał jakiś szlachcic o nazwisku Piasecki. „To tu, to tam można jeszcze widzieć odpisy tych «proroctw»“ – powiada autor, wynikałoby więc stąd, że istniały teksty proroctw wymieniające owego Piaseckiego jako przepisywacza.
11
Stanisław Pigoń (1885–1968) – historyk literatury polskiej, edytor, wychowawca i pedagog. W latach 1906–1912 studiował filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W latach 1921–1930 był profesorem historii literatury polskiej na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, a w 1926–1928 jego rektorem.
12
Władysław Konopczyński (1880–1952) – polski historyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego i Polskiej Akademii Umiejętności, członek Koła Krakowskiego Towarzystwa Historycznego, poseł na sejm I kadencji II RP.
13
Dyzunici (łac. Niezjednoczeni) – wyznawcy religii prawosławnej w Rzeczypospolitej, którzy nie przyjęli unii brzeskiej 1596 r., a także Ormianie, którzy odrzucili unię zawartą we Lwowie 1635. Termin „dyzunici” występuje w dokumentach królewskich i konstytucjach sejmowych. W 1768 r. sejm określił dyzunitów jako wyznawców Kościoła grecko-wschodniego. W XIX stuleciu używano terminów: prawosławni, Cerkiew prawosławna, Kościół prawosławny. Określenie dyzunici utrzymało się w polskiej historiografii.
14
Z perspektywy prawie 250 lat łatwo o oceny: ciemnogród, katolicki fanatyzm, nietolerancja. W tamtym czasie jednak w żadnym kraju europejskim nie było równouprawnienia dla wszystkich wyznań. „Prawosławni i protestanci w Polsce mieli się jednak lepiej niż innowiercy w większości krajów europejskich, w których niejednokrotnie nie wolno im było posiadać ziemi czy w ogóle oddawać się praktykom religijnym” – zauważał Adam Zamoyski w swojej biografii Stanisława Augusta. Historyk zwracał też uwagę, że większość szlachty prawosławnej przeszła na katolicyzm lub przystąpiła do Kościoła unickiego, a protestancka szlachta liczyła około tysiąca osób. Kwestia politycznego równouprawnienia dotyczyła niewielkiej części szlacheckiego społeczeństwa. Problem polegał na tym, że przyznanie praw forsowała Rosja. A jako narzędzia używała Stanisława Augusta. Gdy zaczął mówić o dysydentach na sejmie koronacyjnym, usłyszał – jak złośliwie pisał Adam Zamoyski – cierpiętnicze jęki biskupów i ksenofobiczne wrzaski posłów.
15
Wojskiem polskim w sile 45 tys. żołnierzy (w tym ok. 30 tys. Polaków i ok. 15 tys. Tatarów) dowodzili Stanisław Rewera Potocki i Jerzy Sebastian Lubomirski, a Rosjanami i Kozakami (ok. 50 tys. ludzi), Wasyl Szeremietiew.
16
Dzisiaj las grąbliński oddziela od ruchliwej drogi wysoki płot. Kiedyś było inaczej – pasterze wypasali tu bydło, a bogactwa naturalne zapewniały skromne utrzymanie miejscowej ludności. Mimo przeniesienia obrazu do Lichenia pielgrzymi odwiedzali święty las. Mieli w zwyczaju odłupywać korę z sosny, na której kiedyś wisiał wizerunek Maryi, przypisując jej właściwości lecznicze. Dlatego kikut drzewa został zabezpieczony i zamknięty w kapliczce. Można go oglądać do dziś. Także w obecnym czasie wielu pielgrzymów swoje spotkanie z Maryją Licheńską zaczyna właśnie od modlitwy w tym miejscu.
17
W 1858 r. kościół Matki Bożej Częstochowskiej utracił funkcję parafialnego na rzecz nowo wybudowanego, większego kościoła św. Doroty, przy którym z czasem powstało sanktuarium Maryjne. (W latach 1940–1945 kościół św. Doroty był siedzibą obozu Hitlerjugend – młodzieży hitlerowskiej). Kościół MBC po utracie funkcji sakralnych niszczał i z czasem uległ ruinie. Został odbudowany w obecnej formie w latach 1969–1971. Od tego czasu pełni funkcję kościoła filialnego.
18
Niestety, nie istnieje żadne źródło współczesne Justowi, które zawierałoby choćby najmniejszą wzmiankę o pustelniku. Pozostają ludowe podania i opowieści. Dopiero żyjący na przełomie XVI/XVII w. Marcin Baroniusz z Jarosławia napisał życiorys pustelnika – ale, jak sam podał, na podstawie opowiadań ludzi z okolic. Zawarł w nim m.in. informację, że Just żył na górze „Łobzów”, gdzie zmarł i został pochowany w 1007 r. Czy „Łobzów” to wzniesienie zwane do dzisiaj „Justem” – to wciąż nierozwiązana zagadka. Teorii dotyczących pustelników z Doliny Dunajca jest kilka, ale tradycja mówi, że św. Just żył i został pochowany właśnie w tym miejscu, gdzie dziś stoi drewniany kościółek pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny. Według tradycji zapisanej w 1609 r. przez Marcina Barańskiego, przejętej od zakonników znających lokalne opowieści i zapisy, Just był uczniem św. Andrzeja Świerada. Obu wymieniono w krakowskiej Litanii do Wszystkich Świętych w roku 1427. Prawdopodobnie imię Just – Jodok pochodzi od pielgrzymów i misjonarzy z Irlandii, którzy w swoich misjach odwiedzali Europę Środkową i mogli docierać do Doliny Dunajca. Wcześniej takie imiona nosił tylko iro-szkocki kapłan pustelnik z francuskiej Bretanii, żyjący w VII w. Wspomniani pielgrzymi z Irlandii czcili go jako patrona swojego i pielgrzymów i propagowali po Europie kult świętego. Wszystko jednak wskazuje na polskie pochodzenie św. Justa.
19
Pałac dziś jest w rękach prywatnych i jego wnętrza nie są dostępne dla zwiedzających. Może to i dobrze, bo ponoć w środku straszy… Drzwi, choć zamknięte wcześniej na klucz, trzaskają, do jednego z pokoi w ogóle nie da się wejść, bo silna energia od razu „wyrzuca” śmiałka z pomieszczenia. To prawdopodobnie nieumiejętnie wywołane przed laty duchy, które nie mogą wrócić do swojego świata i czekają na medium, które im w tym pomoże…
20
Jak tam trafić? Jadąc drogą krajową nr 75 od strony Krakowa, w centrum Tęgoborzy skręcamy w prawo, w drogę lokalną. Pałac położony jest po jej prawej stronie.
21
Stanisław Hadyna (1919–1999) – kompozytor, dyrygent, muzykolog i pisarz. Założyciel i wieloletni kierownik artystyczny Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk”.
22
W 1919 r. na Uniwersytecie Praskim naukowcy badali i potwierdzili podobno jej nadprzyrodzone zdolności.
23
W swojej publicystyce Załuski próbował godzić tendencje patriotyczne z obowiązującą wówczas ideologią komunistyczną.
24
Pewna liberalizacja systemu monarchii dokonana przez tak uwielbianego do dziś przez niektórych (szczególnie w Krakowie) Franciszka Józefa I była reakcją na przegraną wojnę z Francją i Piemontem w 1859 r., gdy armia austriacka została sromotnie pobita i autorytet władcy, który w bitwach pod Solferino i Magentą wystąpił w roli naczelnego wodza, uległ poważnemu uszczerbkowi.