Kinders wat moor. André le Roux
Читать онлайн книгу.
kos vandaan gaan kom nie sal die lekker dadelik vat. Hulle vertrou dalk ook grootmense minder. Vir sommige navorsers dui dit dus nie op ’n gebrek aan selfbeheer by die kind nie, maar dis bloot ’n aanduiding van die kind se wêreldbeskouing.
Die Trinidad-kinders wat nie kon wag vir die groter beloning nie, het Mischel bevind, was meer dikwels in die moeilikheid. Hulle was jeugoortreders wat reeds met die gereg gebots het. Hulle was sosiaal minder verantwoordelik en minder ambisieus.
So gewild was die Malvalekker-toets dat kinders in New York met T-hemde loop en spog het waarop staan: Don’t Eat The Marshmallow en I Passed The Marshmallow Test.
Mischel het die eksperiment nie daar gelaat nie.
Van die 550 kinders wat hy tussen 1968 en 1974 getoets het, het hy elke dekade opgevolg om te sien hoe dit met hulle gaan. Tot sy verbasing: Dié wat op 4 of 5 jaar kon wag, het later in hul lewens in álle opsigte beter gevaar as dié wat onmiddellike bevrediging gekies het. In adolessensie was sulke kinders sosiaal beter aangepas, het beter selfbeheer in frustrerende situasies gehad, meer deursettingsvermoë, meer selfvertroue en hulle was meer optimisties. Hulle het minder toegegee aan versoekings, kon beter konsentreer en vooruit beplan, en was meer gemotiveerd.
Meer het universiteitstoelating gekry.
Rondom 25- tot 30-jarige ouderdom het hulle ’n beter opvoeding gehad. En hul gewig was ook meer ideaal. (Selfbeheer!) Hulle het ’n beter sin van selfwaarde gehad, kon doelstellings beter nastreef, het frustrasies en stres beter hanteer. Hulle het ook nie so baie riskante dwelms gebruik nie. Hul interpersoonlike verhoudings was beter, hul romantiese verhoudings stabieler. Hulle kon selfs sosiale verwerping beter hanteer.
Die waarde van ’n bietjie wilskrag toe jy nog klein was …
Breinskanderings het ook getoon hulle het beter probleemoplossingsvaardighede, kreatiewe denke en impulsbeheer gehad. Daarteenoor was daar by die kinders wat nie kon wag nie, meer aktiwiteit in dele van die brein wat te doen het met plesier en verslawings. Die beloningstelsel in dié kinders se breine het gereageer op die onmiddellike beloning, aangespoor deur die voorkoms, klank, reuk, smaak en gevoel van die objek, veral wanneer dit iets was waarvan hulle hou.
Joachim de Posada, motiveringspreker en skrywer, sê in ’n TED Talk (Technology, Entertainment and Design, www.ted.com) om vir ’n 4-jarige te sê om 15 minute te wag vir iets waarvan hy hou, is soos om vir ’n volwassene te sê ons bring die koffie oor 2 uur. Hy’t die eksperiment met Colombiaanse kinders uitgevoer en gesien 2 uit 3 het die malvalekker dadelik geëet.
Hy glo uitgestelde bevrediging – selfdissipline – is die belangrikste faktor vir sukses, ’n statisties beduidende afleiding wat Mischel ook gemaak het, en wat bevestig is deur latere toetse oor ’n breë spektrum van gemeenskappe. En nes geduld kan kinders ook uitgestelde bevrediging geleer word.
(De Posada sê die kinders wat die malvalekker uithol, sal ook sukses behaal, maar hulle moet liewer nie in die bankwese of agter ’n geldlaai werk nie!)
“Selfbeheer,” sê Mischel, “is deurslaggewend vir die suksesvolle nastreef van langtermyndoelwitte. Dis ewe noodsaaklik om die selfbeheer en empatie te ontwikkel wat nodig is om sorgsame en onderling ondersteunende verhoudings te bou.”
Selfbeheer help dat kinders nie op skool uitval of later vasval in ’n werk waarvan hulle nie hou nie. Dis onderliggend aan emosionele intelligensie, wat noodsaaklik is vir ’n vervulde lewe.
Maar Mischel het ook bevind ’n paar kinders wat nie kon wag nie, het wel later in hul lewe groter selfbeheer aangeleer, en omgekeerd. Wat belangrik bly, is die selfbeheer.
Dan kan jy jouself maar soms bederf en die malvalekker dadelik eet.
1. Die moordenaar wat sy duim suig
Die moord het wêreldwyd opslae gemaak, ook in Suid-Afrika. Tot vandag toe.
Jon Venables en Robert Thompson was albei 10. Hul slagoffer was die 2-jarige James Bulger, net ’n maand voor sy derde verjaardag.
Dit was 12 Februarie 1993. Merseyside, voorstedelike Liverpool, Engeland.
Die een oomblik was James met sy blou oë en byna-blonde hare nog by sy jong ma, Denise (25), wat vleis in ’n slaghuis in ’n winkelsentrum koop, die volgende oomblik was hy weg. Hy was in daardie stadium haar enigste kind.
“Hy was reg daar by my linkerheup,” vertel Denise Bulger. (Later Denise Fergus, haar huwelik het ná die dood van James verbrokkel.)
“Ek het vir hom geglimlag en my sak van my skouer afgehaal en my beursie uitgehaal. Toe ek die beursie oopmaak, het ek afgekyk en James was nie daar nie.”
’n Uitgebreide soektog is dadelik begin, maar 4 minute 20 sekondes later, volgens die tydsaanduiding op sekuriteitskameras, was die twee seuns met James by die winkelsentrum uit. ’n Treffende, aangrypende toneeltjie wat op een kamera vasgevang is, is onmiddellik die wêreld ingestuur. Twee seuntjies loop by die sentrum uit met ’n veel kleiner seuntjie, heel tevrede, aan die hand. Hulle lyk soos drie onskuldige boeties op pad huis toe, die ouer twee beskermend teenoor die jongste enetjie.
Maar hulle was nie boeties nie. Die twee ouer seuns, skoolmaats, was ook nie beskermend nie. Hulle was besig om James te ontvoer.
“Jy maak jou kinders groot om versigtig te wees vir vreemde mans, nie ander seuns nie,” skryf Fergus in haar boek oor die moord.
Die seuns het begin loop, amper doelloos.
“Kom ons laat hom buite wegraak,” het Jon vir Robert gesê, “sodat hy in die straat omgery kan word.” (Volgens Jon was dit Robert wat die voorstel gemaak het.)
Langs ’n kanaal het hulle James opgetel en op sy kop laat val. Hy’t beserings aan sy gesig opgedoen. Toe, 4 km verder, het hulle hom bult-op tot by ’n treinspoor geneem, op hom gespring, hom geskop en gemartel deur onder meer blou verf in sy linkeroog te gooi, blykbaar onder aanstigting van Jon.
Jon het gesê dis Robert wat die meeste geskop het, hyself het net een of twee keer geskop.
Toe het hulle hul jong slagoffer met bakstene gegooi en ’n geroeste ysterpaal van 10 kg op sy kop laat val. ’n Patoloog het getuig daar was 10 skedelbreuke, altesaam 42 beserings, waarvan nie een as die noodlottige besering bepaal kon word nie.
Die trein, het die kinders boonop geweet, sou binnekort kom. Robert het die treinrooster uit sy kop geken.
James was dood voordat die trein oor hom gery het. Sy verminkte lyfie is twee dae later langs die treinspoor gevind. Volgens sy ma was James, ironies, dol op enigiets oor treine.
In die dae ná die moord het Robert ’n enkele roos gekoop om by die ander blomme vir James teen ’n grondwal neer te sit. Jon het skielik in die nuus belanggestel. Hy wou weet of die twee seuns wat van die moord verdink word al gekry is.
“Sy arme ma,” het hy gesê. En nadat hy uiteindelik sy aandeel in die moord erken het, het hy gevra: “Wat van sy ma, sal jy vir haar sê ek is jammer?”
Op skool was Jon ’n probleemkind met “bisarre” en antisosiale gedrag. Sy klasonderwyser het vertel hoe hy in sy skoolbank vorentoe en agtertoe gewieg het en vreemde geluide gemaak het. Hy sou om en om teen die mure van die klaskamer loop en prente afruk of stoele rondgooi.
Outisties, hiperaktief.
Hy’t nie veel oogkontak gemaak nie. Sy humeur was kort en hy was aggressief. Sy huiswerkboeke was leeg.
Hy is geboelie, volgens die joernalis David James Smith, ook geboelie deur Robert. Maar Jon was self ook die boelie. Per geleentheid het hy homself gesny.
Ouers het begin kla oor sy ontwrigtende gedrag. Hy’t ’n skoolmaat met ’n houtliniaal gewurg. Hy is na ’n ander skool verskuif waar hy Robert ontmoet het. Hulle was in dieselfde klas, albei ’n jaar teruggehou.
Volgens ’n skoolmaat was hulle soos ’n bende. ’n Ander maat het vertel