Przewóz. Andrzej Stasiuk
Читать онлайн книгу.
się tuż obok w mroku. Gęsta od mułu i ryb. Nagrzana za dnia, teraz oddawała ciepło. Płynęła przez ciemny kraj. Na brzegach stały obce armie i nasłuchiwały. Było jak sto, jak dwieście, jak czterysta lat temu, tylko nikt nie palił wielkiej liczby ognisk, by wprawić w przerażenie przeciwnika, tak jak zwykle czyniło się to na tych bezkresnych równinach. Wiał ciepły wiatr z tamtej strony. Rybi zapach mieszał się z wonią skoszonego siana. Głos lelka milkł na chwilę, a potem znowu odzywał się martwym, drewnianym terkotem. Tylko to było słychać.
Podciągnął rękaw. Zielone fosforyzujące wskazówki pokazywały piętnaście po północy. Wyprostował plecy i wyciągnął nogi przed siebie. Próbował sobie przypomnieć, co mu się śniło. Że leży w ciemności gdzieś w środku lasu, w obcym miejscu, może na bagnach, ale we własnym łóżku. Naciąga kołdrę na głowę i nagrzewa oddechem ciasną przestrzeń. Na zewnątrz pada zimny deszcz, ale pod kołdrą jest sucho i ciepło. Że nad łóżkiem z drewnianym rzeźbionym wezgłowiem zmieniają się pory roku, nadchodzi zima i śnieg okrywa kołdrę, ale on nie czuje chłodu, tylko promieniujące ciepło swojego ciała i własny zapach. Zwija się w kłębek i nasłuchuje. Tam, na zewnątrz, dzieją się te wszystkie rzeczy, słyszy je, wie o nich, ale kołdra go chroni, a łóżko niczym tratwa niesie gdzieś dalej i dalej, poza zdarzenia, na drugą stronę świata, za krzywiznę kuli ziemskiej, ale wciąż jest dobrze znany las, polana, mokradła i ten kraj.
Wyciągnął rękę, gdy poczuł, że się poruszyła. Bezwiednie dotknął jej piersi i natychmiast cofnął dłoń.
– Myślisz, że przyjdzie? – zapytała.
– Nie wiem. Powiedział, że przyjdzie.
Usiadła i wsparła się o niego ramieniem. Pomyślał, że nie pamięta jej twarzy, chociaż od lat widywali się prawie codziennie.
– A jak nie?
– To poszukamy kogoś innego – odpowiedział powoli.
– A sami? Nie moglibyśmy sami?
– Nie. Mówią, że to zdradliwa rzeka. Zresztą jak? Ze wszystkimi rzeczami?
– Moglibyśmy ukraść łódkę.
– Gdzie? Komu?
– Gdzieś we wsi. Komukolwiek.
– Chcesz iść do wsi? Nie pamiętasz, co było?
– W nocy. Nie wieczorem. W nocy. Jak wszyscy pójdą spać.
– W nocy straż chodzi i pies przy każdym domu obcego na kilometr wyczuje… Zresztą oni też.
– Po tych wszystkich dniach wydaje mi się, że śmierdzę jak oni.
– Może i tak. Ale to nigdy nie będzie taki sam smród, Doris.
Wiatr przestał wiać i zrobiło się chłodniej. Odegnane ostatnim podmuchem chmury odsłoniły srebrny sierp księżyca. Jego blask odbił się w rzece. Przypominała pokruszone lustro. Spojrzeli oboje w tamtą stronę. Nurt był czarny i szeroki. Ptak ucichł, jakby przestraszyło go zimne światło. Po chwili podjął swoją ponurą pieśń.
– Co to jest? – zapytała.
– Lelek. Ptak śmierci.
– Co?
– Lelek. Prowadzi dusze zmarłych. Albo je porywa.
– Jak wygląda?
– Nie wiadomo. Nikt nigdy go nie widział.
– Taki Charon?
– Tak, taki miejscowy. Prowadzi dusze na zielone łąki. Jeśli zasłużyły. Inni z kolei mówią, że sprowadza dusze na świat. Zdania są podzielone. Zresztą może przecież robić jedno i drugie.
– I nikt go nigdy nie widział?
– Dusze muszą go widzieć, skoro idą za nim.
– Brzmi jak terkotka. Jakby ktoś bez przerwy nią kręcił.
– Mówią też, że prowadzi pijaków na bagna.
– Skąd to wszystko wiesz, Maks?
– Etnografia, mówiłem ci, Doris, etnografia.
Zasnęli wsparci o siebie i nie zauważyli go, gdy nadszedł. Stał za ich plecami. Księżyc świecił tak jasno, że widział własny cień padający na ich wtulone w siebie ciała. „Szukamy kogoś, kto nas przewiezie na drugą stronę, proszę pana” – powiedzieli poprzedniego dnia, gdy spotkał ich na drodze wiodącej do piaszczystej zatoczki, gdzie w upalne dni ludzie zjeżdżali wozami po wodę. Wyglądali tak, jakby chcieli się ukryć, ale droga wiodła przez zboże, a pas nadbrzeżnych wierzb i wiklin zaczynał się kilkadziesiąt kroków dalej. Bez słowa skinął w tamtą stronę. Poszli przodem. Ich porządne miejskie ubrania był wymięte. Mieli plecaki z zielonego brezentu. Dziewczyna utykała. Jej długie włosy zlepił brud, a jego kark był spalony od słońca. Weszli w zarośla i obejrzeli się za siebie. Ruchem głowy kazał im iść dalej, aż staną się niewidoczni. Przyjrzał się butom chłopaka. Spod zaschniętego błota przeświecała brązowa skóra. Były sznurowane, powyżej kostki i na grubej jak palec podeszwie.
– Ile takie w mieście? – zapytał.
– Nie wiem – odpowiedział chłopak po dłuższej chwili, zanim zrozumiał, o co go pytają.
– Nie wiesz, ile buty kosztują?
– Dostałem od rodziców.
– A marynarka, co ją masz?
Mężczyzna postąpił krok naprzód, chwycił materiał i potarł w palcach. Chłopak odepchnął jego ramię i szarpnął się do tyłu.
– Co pan?!
– Może kupić chcę – powiedział i popatrzył na chłopaka spod zmrużonych powiek.
– Nie sprzedaję! Szukamy przewoźnika, a nie handlarza…
– Maks – powiedziała cicho dziewczyna. – Maks…
Mężczyzna uśmiechnął się krzywo, cofnął o dwa kroki i popatrzył na nią.
– A panienka co? Narzeczona kawalera?
Poczuła jego wzrok na swoim ciele. Na twarzy, na piersiach, a potem w dole.
– Potrzebujemy na drugą stronę, proszę pana. Zapłacimy. Nie wiemy, ile to kosztuje, ale mamy pieniądze i zapłacimy, ile będzie trzeba. Tylko na drugą stronę. Potem już sami pójdziemy i nikomu nic nie powiemy.
– Do ruskiego raju wam trzeba? U Niemca źle?
Sięgnął do kieszeni i wyjął paczkę papierosów. Wyłuskał jednego i stuknął nim o pudełko. Dym miał ostry, ciemny zapach. Stał nieruchomo w dusznym powietrzu.
– Poczęstuje pan? – zapytał chłopak.
– Dam ci dwadzieścia sztuk za marynarkę – odpowiedział mężczyzna. – Za elegancka jest jak na Ruskich. Tam wszyscy chodzą w łachach. – Zaśmiał się bezgłośnie z własnych słów.
Wyjął papierosa i rzucił w stronę chłopaka. Tamten chwycił go w locie i podszedł, żeby przypalić. Zaciągnął się i zakasłał.
– Mocne – wykrztusił.
– Tam mają jeszcze mocniejsze. Palą siekane łodygi w gazecie.
– Rodzice nas wysłali do ciotki. Powiedzieli, że nie wiadomo, jak tu będzie.
– No to nie narzeczona – powiedział obojętnie mężczyzna i pstryknął niedopałkiem w zarośla.
Teraz patrzył, jak śpią. Plecaki leżały obok. Poruszył się i światło księżyca padło na włosy dziewczyny. „Wyglądają jak siwe” – pomyślał. Trącił butem plecy chłopaka.
– Dzisiaj nic z tego – powiedział cicho.
Kucnął