1

      Як там з навукай кахання? Пакахаліся – сышліся. Не склеілася – разбегліся. Даўно наладжаны алгарытм, якому сёння не замінаюць ані царкоўныя настаўленні, ані феадальны гаспадарчы інтарэс. Аднак дагэтуль знаходзяцца людзі, якія незнарок трапляюць у пастку – пякучую пятлю моманту, калі ўзаемнасць з таго боку раптоўна абрываецца, а яны ў бессэнсоўным імпэце ўсё намагаюцца яе сашчапіць ці склеіць.

      Гэта рыхтык пра Ягора. Сказаць, што ён успрыняў такі абрыў хваравіта, – усё адно што жартаўлівы матыў на дудачцы прасвістаць. Да часу расстання з каханай яны бавіліся разам амаль год. Суцэльная ўзаемнасць. Паравозік шчасця, кахання і пяшчоты, што адправіўся з сонечнага Рамонкава, узбіўся на прамяністую радыяльную каляіну, каб, як здавалася, не спыняцца ніколі. У рэчаіснасці такім Рамонкавам сталі старажытныя Юравічы. Там, на археалагічных раскопках, усё і пачалося.

      Кіраваць раскопкамі Ягору Руткоўскаму было няпроста. Такі-сякі досвед ён меў, але ж і год ад году розніўся. Калі адны выпраўляліся ў той куток Гомельшчыны на покліч сэрца, то многіх іншых вялі жаданне добрых адзнак у залікоўках і магчымасць заслужыць лаяльнасць не самага ліберальнага выкладчыка. Існавала і трэцяя група, якая складалася з валанцёраў, падахвочаных абяцаннямі гучных адкрыццяў.

      Звычайна адкрыцці не былі гучнымі. Але тады год расшчодрыўся на вынятак: пад канец сезона ў адным з пластоў знайшлі істотны фрагмент ідала з біўня маманта. Знаходка ўнікальная. І для Беларусі, і для ўсёй Усходняй Еўропы. Нябесныя апекуны айчыннай археалогіі падбалі на славу. Пабочным эфектам іх дбанняў, відаць, стала і асабістае адкрыццё адной з валанцёрак. На раскопкі яе проста за руку прывяла аднагрупніца – сяброўка па хімічным факультэце. «Потым будзеш, Марына, дзякаваць», – пераконвала сяброўка.

      Марына Гваздовіч спачатку не ведала, за што яна мусіць складаць падзякі. Хлопцаў у археалагічным летніку назбіралася не пад яе густ. Кіраўнік здаваўся занадта самаўпэўненым і цвердалобым. Цешыла толькі надзея раскапаць сапраўды нешта адметнае. Думку пра кіраўніка яна з цягам часу перамяніла. Тое, што на першы погляд успрымалася як самаўпэўненасць, было азнакаю прафесійнага стаўлення да справы. Цвердалобасць жа была ўсяго толькі маскай, якую змушана напінаў на сябе педагог, каб не згубіць кантроль над, як ён сам казаў, чамярвой учарашніх школьнікаў. І калі раптам праз мур адпрэчвання валанцёрка лавіла ў словах Ягора Сяргеевіча цікавы досціп ці небанальныя развагі як пра археалогію з гісторыяй, так і пра само жыццё, ёй займала дыханне, быццам ад моцнага павеву ветру. Яна не палохалася. Адчувала, што вецер вабіць яе не ў пагібельную прорву, а на парог новых важных адкрыццяў. Руткоўскі старанна рабіў выгляд, быццам ніякіх вятрыскаў не заўважае. І чым болей ён стараўся, тым мацней вабіла дзяўчыну да памянёнага парога.

      Месяцамі пазней яны блыталіся ва ўспамінах, прыпісваючы адно аднаму першынство ў пяшчотных усмешках і ласкавых позірках. А тады, у тое чароўнае, поўнае спадзяванняў лета, усё адбывалася само сабой. Знаходзіліся артэфакты. Разгараліся пачуцці. І калі аднойчы, вяртаючыся пасля ўтомнай дзённай працы да намётавага лагера, Марына раптам накінула Ягору на галаву рамонкавы вянок, ён нават не здзівіўся. Хіба толькі самую капку. Ухапіў дзівосніцу за далонь і замест пытанняў моўчкі засыпаў яе ўсмешлівымі яскаркамі сваіх вачэй. Поўніцай абяззброіў. «Паровозик-облачко вдаль бежит, качается», – аднекуль з вёскі ляцела песня, зліваючыся з гукамі падэспаня, які маладыя капачы развучвалі ў летніку.

      «Аксамітны летні вечар». Пятніца. Тыдзень да заканчэння раскопак. Студэнты і валанцёры пасля вячэры распачалі культурную праграму з агучвання «Ночы жывых мерцвякоў» Джорджа Рамэра. Фільм, выключыўшы гук, запусцілі праз праектар на нацягнутую між яблынь прасціну і па ролях камічна агучвалі дзею, абыгрываючы археалогію і любоўныя серыялы. Руткоўскі колькі разоў выбухаў нястрымным смехам. Гваздовіч як аўтарка часткі выбуховых рэплік крадком пазірала на яго. Пасля фільма пачалася гітара. «Это лето не вернуть уже», – перабіраючы струны, надрывалася адна са студэнтак. Вырываючы шанец у лета, Ягор пакінуў лагер на сябра з універсітэта транспарту і ціха пакрочыў да возера Ліцвін. Доўга чакаць Марыну не давялося…

      Пакахаліся – сышліся. Прычын разбягацца не было. «Нават меліся шлюб, як належыць, узяць». Дакладней, думалі пра яго як пра падзею самай блізкай будучыні. Марына сапраўды дзякавала аднагрупніцы. Амаль год. Амаль цэлы-цалюткі год. А потым нешта парушылася…

      Гадавіну кахання святкаваць разам у Марыны з Ягорам не атрымлівалася. Праз абмен яна ехала на два месяцы ў Ірландыю. Вывучалі ўздзеянне рэчываў, выкінутых чарговым вывяржэннем ісландскага вулкана Эйяф’ятлаёкютль на сунічныя палеткі краіны святога Патрыка. Важнасць абмену для кар’еры Гваздовіч