Үзем белән очрашу. Ленар Шаех
Читать онлайн книгу.
бу җиһанның аерым аспектларына дан җырлаган яңа шагыйрьләр килүен таләп итә.
Син поэзиягә кагылгансың икән, тагын бернәрсә әйтеп китәсем килә. Беренчедән, шагыйрьләр үзләрен үзләре генә шагыйрь итмиләр, аларны искиткеч яхшы тәрҗемәчеләр дә бөек каләм ияләре итеп таныта. Омар Хәйямне алыйк. XIX гасырда күренекле инглиз шагыйре Эдвард Фицджеральд аның шигырьләрен инглиз теленә тәрҗемә итүгә бар гомерен багышлый. Фицджеральд ярдәме белән фарсы шагыйренең поэмалары, шигърияте дөнья күләмендә таныла. Икенчедән, ни өчен Омар Хәйям? Шагыйрь булудан тыш, ул күренекле галим, математик булган. Мөселман дөньясының иң күренекле математигы. Ул беренчеләрдән булып Европада йөзәр еллардан соң гына барлыкка киләчәк алгебраик геометрияне ача. XII гасырда Омар Хәйям кояш календарен төзи. Ул 600 елдан соң Көнбатышта кулланылышка кергән Григориан календареннан күпкә төгәлрәк булып чыга.
Омар Хәйямне галим, математик һәм шагыйрь буларак аңлаудан мин шундый нәтиҗәгә килдем: техник акыл төзелешле кешеләр поэзиядә күп кенә кызыклы һәм яңа ачышлар ясый алалар.
Моңа икенче мисал – Равил Бохараев. Миңа аның белән ун ел аралашырга туры килде. Ул Казан дәүләт университетының механика-математика факультетын, Мәскәү дәүләт университетында теоретик кибернетика буенча аспирантура тәмамлый. Әзер фән докторы булса да, бу юнәлеш буенча китми, шигърият юлын сайлый. Күз алдына китерегез: Советлар Союзы вакытында ул ел, ел ярым чамасы Венгриядә командировкада була һәм венгр телендә шигырьләр яза башлый. Алар вакытлы матбугатта басыла. Ә венгр теле – Европаның иң авыр телләренең берсе. Мин аны телне бик яхшы үзләштергәндер дип уйламыйм, ләкин, кибернетик буларак, үз фикерен фәлсәфи итеп җиткерә алырдай төгәл шигъри сүзләрне һәм җөмләләрне тота алган.
Мин математик та, шагыйрь дә булган Омар Хәйям белән Равил Бохараевны чагыштырам. Бу хакта уйлануларым шундый нәтиҗәгә китерде: дөнья культурасы, шул исәптән Россия культурасы ике категориягә бүленә. Алар берсенә берсе параллель бара. Беренче категорияне гуманитарийлар тудыра. Моңа язучылар, рәссамнар, сәясәтчеләр керә. Икенче, тагын да ышандырырлык культураны табигать фәннәре галимнәре барлыкка китерә: физиклар, математиклар, биологлар, химиклар… Бу ике төркем бер-берсе белән артык аралашмый да, чөнки аларның дөньяны аңлаулары аерыла. Соңгы дәвердә әлеге параллельләрне куша алырдай кешеләр сирәк туа.
– Кыска гына вакыт эчендә Сезнең күренекле мөселман физигы, Нобель премиясе лауреаты Абдус Салам (1926–1996) турындагы китабыгыз дүрт мәртәбә басылып чыкты. 2006, 2008 һәм 2016 елларда – Мәскәү белән Казанда, рус телендә. 2010 елда – Берләштерелгән атом-төш тикшеренүләре институтында, Дубнада, инглизчә. 2010 елда Лондон университетының Империал колледжында, 2011 елда Вашингтонда – АКШ конгрессы китапханәсендә әлеге китапны тәкъдим итү чаралары булды. Китап язу теләге ничек туды?
– Барысы да бик кызык башланды, кайчакта бит бөтенләй очраклы күренешләр кешене ниндидер башка юнәлешкә кертеп җибәрә.
1967–1968 еллар иде.