Bir səsin faciəsi. Cəfərzadə Əzizə
Читать онлайн книгу.
xanım da gülürdü, amma yenə də qızı yanına gətizdirib əlinə şirindən-zaddan bir şey verir, çimdikdən qızarmış yanağını sığallayıb ovundururdu.
Ba-a-ax, elə bu zamandan Səfər bir də gözünü açıb gördü ki, anası bir “pişik balası”ynan oynayır. Və özünün də bu qızla, bu koppuş, güləş qızla oynamaq həvəsi artdı. Oynamaq həvəsi oyandığını duydu özündə. Səfər at minməkdan, tüfəng məşqi keçirməkdən yorulub evə dönəndə, kişi əyləncələrindən qayıdanda “pişik balası”yla oynamağa başladı. Əvvəllər Şahnisə xanım bu əyləncəyə heç fikir vermirdi. Oğlunun öz gözü qabağında daha çox olmağına həvəsiyir, sevinirdi də. Lakin aylar, illər keçdikcə “pişik balası” Reyhan, Baxtıkəmin bircə yadigarı Reyhan, Gülsənəmin bütün ümidlərinin əvvəli və axırı Reyhan böyüdükcə, səkkiz-doqquz yaşına çata-çatmaya artıq yetişmiş qız həddinə can atan, Günəşə ucalan sərv kimi boy atmağa başladıqca, Şahnisə xanımın daxilində hansısa, hələ ad verə bilmədiyi bir hiss baş qaldırdı. Qızdan cəmi üç-dörd yaş böyük olmasına baxmayaraq Səfər özü də boya verdikcə onların ikisini bir yerdə görən Şahnisə xanımın içində nəsə çevrilirdi. Odur ki, günlərin birində Şahnisə xanım Reyhanı birdəfəlik anası yaşayan qulluqçular otağına göndərdi, taxtdan saldı! Artıq Şahnisə xanımın pişiyi yox, Gülsənəm ananın Reyhanıydı.
Səfər mənasını dərindən dərk etməsə də, bu hissin nə olduğunu anlamasa da, qız üçün darıxırdı.
Hərdən-hərdən dal həyətdə qıza rast gələndə ona sataşırdı:
– Ay pişik balası, niyə day gəlmirsən xanımuvun yanına?
Qız qıpqırmızı kəsilirdi. Başını aşağı dikib başındakı yaylığın ucunu didişdirə-didişdirə mızıldanırdı:
– Anam qoymur…
– Neyşə? Neynəmişik anova?
– Heç bir şey.
– A-a-a-a… Onda gəl də.
– Xanım da razı olmur.
– Mənim anam?
Sual cavabsız qalırdı. Əlbəttə, Reyhan Şahnisə xanımın dalınca danışa bilməzdi. Susurdu… Və… Dərhal da qaçırdı. Nökərlərin, qulluqçuların olduğu otağa qaçırdı. Ürəyi çırpına-çırpına. Quş kimi… Quş kimi… Sərçə balası kimi çırpınırdı. Yadına gəlirdi ki, balaca olanda qışda Səfər qarın üstündə cələ qurardı. Ac sərçələr Səfərin cələ qabağına tökdüyü dənə cumardılar, Səfər onlardan, cələyə düşən sərçələrdən birini tutub Reyhana verərdi:
– A-a-a-az, pişik sərçə yeyər dənə… Hazır tutub gətirmişəm səninçün. Ala, ye… Ye! Ye! – deyə az qala ağzına dürtərdi.
Reyhan sərçəni əlinə alar, ürəyinin necə çırpındığını görərdi.
Görmüşdü o balaca ürəyin necə çırpındığını, hiss eləmişdi. İndi özünün ürəyi də cələyə düşmüş o sərçənin ürəkciyi kimi çırpınırdı. Bu dəfə qulluqçulardan biri içəri girdi:
– A-a-a-az, nə soxulmusan küncə? Çıxıb işüvü görsənəm.
– İndi gəlirəm.
– Yo-o-ox… Niyə pörtmüsən? Üstünə qaynar su atıb qovublar?
– Yo-ox…
– Azar ox! Çıx iş-gücüvü gör. Genə pişik balası döyülsən ki, kim isə səni nazlandıra? Elə bilirdin, elə belə keçəcək? Elə bilirdin, yuxa arasında halva var? Həmişə günün toy-bayramda, xanımın balağı dibində, artığıynan yağ içində böyrək olacaqsan?
Başqa bir qulluqçu söhbətə müdaxilə edirdi:
– Bəsdi! Nə istəyirsən qızdan? O neynəsin ki, xanım.
– Çor xanım, dərd xanım! Sən nə mına tərəf tutursan? Atanın qızı, bacundı?
– Allahın fağır bəndəsidi.
– Allah da qənim olsun ona, bəndə də.
– Niyə qarğıyırsan, a dili yanmış?
– Dilin də yansın, canın da.
– Anası elə üç adamcan işləyir. Bəsdi də. Onun əvəzinə də işləyir, öz əvəzinə də. Qızı gözümçıxdıya salma!
– Bəs onda bu gərək bizim üstümüzdə xanım ola? İşləməyə? İş-güc görməyə? Qoy indidən yaxşı-yaxşı bilsin ki, o xanımın heç ayağının tozu da deyil ki, xanımlıq iddiasına düşə. O xanım deyil! İndi heç pişik balası da deyil. Qulluqçudu. Qulluqçu qızıdı!
– Bunu bilirəm, – deyə Reyhan qapı arasından baxıb Səfərin artıq həyətdə olmadığını gördükdə otaqdan bayıra qaçdı. Həmişə belə mübahisələrdən, bu təhqirlərdən uzaqlaşır, gedir, anasının böyrünə cumur, tapşırıqlardan yerinə yetirməyə çalışırdı. Üzülmürdü, gücləndikcə, öyrəşdikcə, alışdıqca anasının ağır işlərini öz üzərinə götürür, Gülsənəmin zəhmətini yüngülləşdirməyə can atırdı. Amma əlbəttə, Gülsənəm də qızını qoruyurdu. Ən ağır işlərdə onun indidən üzülməsini, sınmasını istəmirdi.
– Ay bədbəxt bala, ay bədbəxtin balası bala, hələ ömrün qabaqdadı. Kimə irast olacaqsan? Kimə? Kimə gedəcəksən? Kimə verəcəklər səni? Nə iş gördürəcəklər? Ömrün necə keçəcək, bala? Bilinmir ki! İndidən yük altına girmə bu qədər.
Nökər və qulluqçuların pisi də vardı, yaxşısı da. Yaxşının biri yaxşılara, üzüyolalara ürək-dirək verirdi. Anaya da, balaya da. Yetim qızın, Baxtıkəmin yetim balasının körpəlikdən çox da ağır işə cəlb olunmasına razı olmurdular. Qoruyurdular. Amma kənizlərin içində eləsi də vardı ki, qıza göz verirdi, işıq vermirdi. Elə anaya da:
– A-a-a-az, bu xanızadanı genə nə qorğalayırsan?
– Şahzadaya ərə verəcək. Ona görə. İstəmir ki, əlləri indidən eybəcərləşsin. Vallah, o əllərin də bizimki kimi islahatı qalmayacaq iş-güc əlindən.
– Bizimki kimi bir az bərkiyəndən sonra.
– İnsafınız olsun. Onun əlləri hələ uşaq əlidi.
– Sən Allah, bəsdi. Özüvüzdən hoqqa çıxartmayın. Nə uşaq əli, nə böyük əli? Var, iş görən əl, görməyən əl.
– Bir də can yandıran görür-eləyir, can yandırmayan görmür-eləmir.
– Xanımın pişik balasıynan işüvüz olmasın. Ağlayar, gözünün sürməsi gedər.
– Ha-ha-ha.
– Sürməyə bax! Reyhan gözünə bax! Pişik balasının xanımlığı getdi. Taxtdan düşdü. Oldu bizim birimiz. Anası indi güldü, sənəmdi, qızı Reyhan.
– Bəsdi. Bəsdürün! Ağzuvuza qadağa verin. Başınızın üstündə Allah var. Dövrənizdə adamlar. Ayıbdı, günahdı axı.
– Kimdən ayıbdı, a-a-az? Xanımın özünün ağlı başına gəldi. Başa düşdü ki, bu qız orda qalası döyül. Günün birində ağa balası təcrübə keçər.
– Bəsdürün,