Xudafərin körpüsü. Фарман Керимзаде
Читать онлайн книгу.
Teymur, şərbətdəki zəhər də Allahın köməyi ilə tərlə gəlib çıxdı. İndi keçək imam övladını ziyarət eləyək.
– Bərəkallah! – deyən səslər eşidildi. Belə ocaqdan da belə şeyx çıxar.
Elə bil sultan Əbu Səid ayıldı.
– Ya şeyx, sən niyə Uzun Həsənin elçisi kimi gəlmisən?
– Deyəcəm. Əmir Teymur Anadoluya, İldırım Bəyazidin üstünə gedəndə xeyir-duanı da mənim babalarım vermişdi. Onun silahı qalib gəldi. İndi bizim ocağımız Uzun Həsənin tərəfindədir. Uzun Həsən mənim dayımdır.
Əbu Səid bu sözlərdən sonra çıxılmaz vəziyyətdə qaldı. Onu bu vəziyyətdən çıxaran ağsaqqallı, batıqgözlü doxsan, yüz yaşını haqlamış üləma oldu.
– İndi sizdə o güc qalmayıb. Atan Şeyx Cüneyd, düzdür, Sara xatunun qızı ilə evlənib, sən də onun oğlusan. Amma o nəsil bununla üçüncü dəfə tərsa qızı ilə evlənir. Qan dəyişib. Buna nə deyirsən, şeyx?
– Tərsanı müsəlman eləmək böyük savabdı.
– Bəs imam övladının qanına tərsa qanı qatmaq necə?
– Mən cavabımı verdim.
Əbu Səid yüngülləşdi, əlini qaldırıb mübahisəni kəsdi.
Üzünü Sara xatuna tutdu:
– Ana, səni eşidirəm.
Sara xatun yerindən qalxmadı. Alçaq, lakin hamının eşidə biləcəyi bir səslə qətiyyətlə danışmağa başladı.
– Sultan, burada bir neçə dəfə Əmir Teymurun ruhuna rəhmət oxunub. Amma onun yoluna əməl olunmur. Niyə? Sözümü kəsməyin, mən bir-bir aydın eləyim. İranda Teymur qarşısına çıxan, onunla vuruşan, qaçan, Teymur çəkiləndə yenə gəlib həmin torpaqları tutan kim idi? Deyəcəksən Qaraqoyunlu Qara Yusif. Cahan şah kimdi? Qaraqoyunlu Qara Yusifin oğlu. Anadoluda, Diyarbəkrdə Teymurun dəstəsinə qoşulan, ona öz köməyini, sədaqətini əsirgəməyən kim idi? Qara Yuluq Osman. Uzun Həsən kimdi? Qara Yuluq Osmanın nəvəsi. Ağqoyunlu. Teymurun dostları onun düşmənlərinə qalib gəliblər. Teymurun nəvəsi isə babasının düşmənlərinə görə onun dostlarıyla cəng eləməyə gəlib. İndi dostluğu, düşmənliyi necə başa düşək.
Sara xatun yaranan vəziyyəti yaxşı başa düşürdü.
Şərqdə Teymurun əsasını qoyduğu imperiya Şahruxdan sonra parçalanmışdı. Əvvəlki əzəməti, qüdrəti saxlamaq üçün bundan əlverişli fürsət ola bilməzdi. Qaraqoyunlular əvvəllər onlardan asılı olsalar da, Cahanşahın vaxtında qüvvətlənmiş, sultan ləqəbi qəbul etmişdi. Ona daha Teymur oğullarının dişi batmırdı. Belə qüvvətli bir düşməni artıq Ağqoyunlular aradan qaldırıb. Ağqoyunluların isə qüvvətlənməsi üçün vaxt lazım gəlirdi. Əbu Səid buna imkan verə bilməzdi. Cahan şahın qanını alıb, onun yerinə başqa Qaraqoyunlu keçirməyi bəhanə gətirirdilər. Əsas qorxulu düşmən Uzun Həsən, onun Bayandur tayfası, bir sözlə Ağqoyunlular idi. Əgər o, aradan götürülsə Azərbaycan, Arran, İran, İraqi Ərəb, İraqi Əcəm Əbu Səidin əlinə keçəcəkdi.
Əbu Səid vəziri bayaqkı əyanla pıçıldaşdı. Bundan sonra Sultan qalın, uca səslə danışmağa başladı.
– Biz Yuluq Osmanın nəsilləri Bayandurlar, Ağqoyunlularla dost idik, onların ata-baba mülkü Diyarbəkrdə. Onlar bizə tərəf yaxınlaşanda, böyük bir ölkənin hökmdarını öldürəndə, bizim də sümüyümüz sancır. Ona görə də vuruşmağımız labüddür. Çıxın gedin Diyarbəkrə, siznən həmişə dost olarıq.
– Yaxşı dostluqdur, – deyə Sara xatun öz-özünə deyindi.
– Ana, bu yerlər heç vaxt Ağqoyunluların olmayıb. Qaraqoyunluların torpaqlarını niyə tutmaq istəyirsiniz?
– Bu il Diyarbəkrdə quraqlıq keçib, mal-heyvanımızı bu tərəfə qovmuşuq. Əgər İranın, İraqi Əcəmin, İraqi Ərəbin, Rey mülkünün qəhrini çəkirsinizsə, onlarda bizim gözümüz yoxdur.
– Bəs Azərbaycan?
– Öz yurdumuzdan da çıxaq?
– Azərbaycan əmim Miranşah Mirzənin mülküdür.
Sara xatun Əbu Səidə güzəşt etməyə gəlmişdi. O, Ağqoyunlu nəslini bu çətin anda xilas etməli, döyüşdən çəkindirməliydi.
– Yaxşı, onda Sultan razılıq versə, bu qışı Qarabağda qalar, yazda Diyarbəkrə qayıdarıq. Yəqin ki, buna etirazınız olmaz.
Əbu Səid çiynini çəkdi. Deyəsən, bu fikirlə razılaşmağa hazır idi. Amma vəzir qalxıb yenə onun qulağına nəsə pıçıldadı. O, danışdıqca Əbu Səidin gözləri qıyılır, bir-birinə yaxınlaşan göz qapaqları arasında qonur göz bəbəkləri parıldayırdı. Qızıl, daş-qaşla bəzənmiş tac qoymuş başını tərpədib razılığını bildirdi. Sonra üzünü Sara xatuna döndərdi:
– Köhnə, babaların dostluğu naminə mən Həsənlə vuruşmaqdan vaz keçirəm. Ancaq baba ruhu əziz olur. Əmir Teymur həmişə qışı Qarabağda keçirərdi. Mən də bu qışı Qarabağda keçirmək istəyirəm. Hələ ki yağışlar başlamayıb, çıxın gedin Diyarbəkrə. Sonra gec olar.
Sara xatun ürəyinin dərinliyində bu danışıqdan razı qaldı. Oğlu sağ-salamat idi. Gəlinləri üzüklərdən istifadə etməyəcəkdilər. Azacıq qoşunları da dağılışmayacaqdı. Demək, heç olmasa fürsət gözləməyə ümid var. Ölümün pəncəsindən qurtarırdılar.
Sara xatun Sultandan icazə alıb getmək istədi.
– Bu saat sizi yola salarlar.
Sultan işarə verdi. Açıq qolları və əzələli çiyinləri yağlanmış kimi parıldayan qara həbəş əllərində üstünə zərxara örtük salınmış bir nimçə gətirdi. Sultanın qarşısında diz çökdü.
Sultan örtüyü qaldırdı. Qızıl nimçədə incilərlə dövrələnmiş, iri firuzə qaşlı nəfis bir qolbaq vardı. Sultan onu götürdü.
– Ana, bu hədiyyəni kişilərin işini boynuna götürən Sara xatuna mənim anam göndərib. Bu, ona görə qiymətlidir ki, onu Əmir Teymur özü Təbriz ustalarına düzəltdirib.
Sara xatun hədiyyəni götürüb Sultana öz təşəkkürünü bildirdi.
İkinci qara qul ovcunda yanaşı tutduğu qılıncı Sultana uzatdı.
Bu qılınc da qızılla işlənmişdi. Qəbzəsində almaslar da parıldayırdı.
– Bu qılıncı isə biz dostlara bağışlarıq. Mənim hədiyyəm kimi Həsən bəyə verərsiniz.
O, “bəy” kəlməsini xüsusi bir vurğu ilə deyirdi. “Bəy” ləqəbi Sultandan sonra gələn altıncı-yeddinci dərəcəli titul idi.
Sultan Əbu Səid Şeyx Heydəri də yaddan çıxarmamışdı. Qabaqda cavan, saqqalından, əmmaməsindən və libasından ruhaniyə oxşayan şəxs qara örtüyə bürünmüş bir əşya gətirdi. Sultan Əbu Səid onu aldı, örtüyü açdı, qızıl qabda dəri cildli kitab vardı.
– Ya şeyx, yaxına gəl.
Heydər yaxına getdi. Sultan Əbu Səid dəri cildli kitabı dodaqlarına yaxınlaşdırandan sonra onu Şeyx Heydərə uzatdı.
– Qahirə