Amerika. İtkin düşmüş . Франц Кафка
Читать онлайн книгу.
dedi, – cənab senator, sizin bacıoğlunuzla ilə tanış olmağıma çox şadam. Belə bir görüşün mənim gəmimdə baş verməsi xüsusi şərəfdir. Düzdür, dördüncü siniflə səyahət etmək güman ki, bir qədər yorucudur, amma kimi apardığını haradan biləsən. Əlbəttə, biz başqa Amerika şirkətləri ilə müqayisədə dördüncü siniflə üzənlərin səyahətini mümkün qədər rahat etməyə daha artıq çalışırıq, lakin təəssüf ki, belə reysi hələ tam ləzzətə çevirə bilməmişik.
– Bu mənə bir ziyan vurmayıb, – Karl dedi.
– Bu ona bir ziyan vurmayıb! – Senator təkrar edib, ucadan güldü.
– Sadəcə qorxuram ki, çamadanımı itirmiş olum… – Bu yerdə Karl baş vermişlərin və edilməli olanların hamısını xatırlayıb ətrafına baxdı: təəccüb və ehtiramdan karıxmış iştirakçılar baxışlarını ona dikərək, donub qaldılar. Təkcə liman məmurlarının üzündə – ümumiyyətlə onların sərt özündənrazılıq maskalarının altına baxmaq olurdusa – təəssüf oxunurdu: yəni, buraya belə bivaxt gəlmək gərək bizim bəxtimizə düşəydi! Deyəsən masanın üstündə qarşılarına qoyduqları cib saatları onlar üçün dəftərxanada baş verən və baş verə biləcəklərin hamısından daha vacib idi.
Təəccüblü də olsa, kapitandan sonra öz sevincini birinci ocaqçı bildirdi.
– Sizi ürəkdən təbrik edirəm, – dedi və Karlın əlini sıxdı. Bu hərəkətində minnətdarlığa bənzər bir şey sezildi. O, oxşar nitqlə senatora müraciət etmək istəyəndə, senator geri çəkildi və bu hərəkəti ilə ocaqçıya anlatdı ki, o, icazə verilənin həddini aşır; ocaqçı o dəqiqə öz məramından imtina etdi.
Qalanları nə etmək lazım gəldiyini axır ki, anladılar və Karlla senatorun ətrafında mərəkə başladı. Belə alındı ki, Karl hətta Şubalın da təbriklərini minnətdarlıqla qəbul etdi. Yenidən bərpa olunmuş sakitliyin içində sonuncu yaxınlaşan liman məmurları ingilis dilində bir-iki söz dedilər ki, bu da məzəli təəssürat yaratdı.
Senator sevinci tam dadmaq fikrində idi, ona görə də kiçik təfsilatları belə özünün və otaqda olanların hafizəsində möhkəmlətməyə çalışırdı, onlar da buna nəinki səbirlə, həm də maraqla yanaşırdılar. O bildirdi ki, hər ehtimala qarşı Karlın mətbəx xidmətçisinin məktubunda göstərilən xüsusi əlamətlərini öz qeyd dəftərçəsinə yazıbmış. Ocaqçının mənasız naqqallığı zamanı, bir qədər fikrini dağıtmaq və əylənmək xətrinə qeyd dəftərçəsini çıxarıb, Karlın zahiri görünüşünü, xidmətçinin əlbəttə ki, detektiv dəqiqliyindən uzaq olan təsviri ilə müqayisə etməyə çalışıb.
– Bacıoğluları bax belə tapırlar! – Senator bu sözləri elə bəyan etdi ki, sanki təbrikləri yenidən eşitməyə ümid edirmiş.
– Bəs ocaqçının işi necə olacaq? – Karl dayısının sonuncu sözlərini qulaqardına vurub soruşdu. O hesab edirdi ki, yeni vəziyyətində istədiyini söyləyə bilər.
– Ocaqçı layiq olduğunu və cənab kapitanın lazım bildiyini alacaq, – senator dedi. – Hesab edirəm ki, ocaqçı ilə boğaza qədər toxuq; bu məsələdə buradakıların hamısının mənimlə razılaşacağına şübhəm yoxdur.
– Amma məsələ bunda deyil, söhbət ədalətdən gedir, – Karl etirazını bildirdi. O, dayısı ilə kapitanın arasında dayanmışdı və buna görə də fərz edirdi ki, məsələnin həll onların əlindədir.
Ocaqçı isə deyəsən daha heç nəyə ümid etmirdi. O, barmaqlarını kəskin hərəkətlərindən güllü köynəyinin altından çıxdığı şalvarının qayışına keçirmişdi. Bu, onu heç narahat etmirdi; o, bütün bədbəxtliklərini ağlayıb qurtarmışdı – qoy sonda onun cır-cındırına da baxsınlar – onsuz da qapıdan bayıra çıxaracaqlar. Fikirləşdi ki, bu son «hörməti» ona rütbələri ən aşağı olan stüard və Şubal göstərəcəklər. Onda Şubal sakitləşəcək və bir də ümidsizliyə qapılmayacaq. Kapitan büsbütün rumınlardan ibarət komanda yığacaq, hər yerdə rumınca danışılacaq və onda, ola bilsin ki, hər şey doğrudan da qaydasına düşəcək. Ocaqçılar daha mühasibatlıqda naqqallıq etməyəcəklər; minnətdar yaddaşlarda ancaq onun bugünkü boşboğazlığı qalacaq, çünki cənab senatorun indicə bəyan etdiyi kimi, dolayısı ilə, bacıoğlusu ilə görüşməyə səbəb olub.
Yeri gəlmişkən, bu bacıoğlu bu gün bir neçə dəfə ona faydalı olmağa cəhd göstərib, ona görə də hesab etmək olar ki, göstərilmiş təsadüfi xidmətə – dayısıyla tanışlığa görə ona minnətdarlığını kifayət qədər bildirib; Karldan daha nəsə tələb etmək ocaqçının heç ağlına da gəlmirdi. Hərçənd o da, hələ ki, kapitan ola bilməyib, senatorun bacısı oğlu olmaq istərdi, lakin sonda yəqin elə kapitanın ağzından acıqlı sözlər eşidəcəkdi. Ocaqçı, öz məramına uyğun olaraq, Karla baxmamağa çalışırdı, lakin təəssüf ki, bu otaqda onun gözlərini sevindirəcək başqa bir şey qalmamışdı.
– Vəziyyəti səhv başa düşmə, – senator Karla dedi, – əlbəttə söhbət ədalətdən, amma eyni zamanda da intizamdan gedir. Hər ikisi, xüsusən də axırıncısı, cənab kapitanın sərəncamındadır.
– Elədir ki, var, – ocaqçı donquldandı. Buna diqqət verib onun sözlərini eşidənlər təəccüblə gülümsədilər.
– Yaxşı, biz onsuz da cənab kapitanın Nyu-Yorkda olmadığı müddətdə yığılıb qalaqlanmış işlərinə mane olduq və artıq gəmini tərk etməliyik, yoxsa allah eləməmiş kimi, bizim üzümüzdən, bu iki maşinistin mənasız mübahisəsi böyük qalmaqala çevrilə bilər. Hərçənd ki, əziz bacıoğlum, mən az-çox sənin niyyətini anlayıram və məhz bu mənə səni buradan tez aparmaq hüququ verir.
– Mən bu dəqiqə sizin üçün qayıq endirmələrini əmr edərəm, – kapitan dedi və Karl dayısının, öz şəxsiyyətini kiçiltmək kimi qəbul edilə biləcək bəyanatına kapitanın bir sözlə də olsa etiraz etmədiyinə təəccübləndi.
Baş kassir cəld masaya tərəf atıldı və telefonla kapitanın əmrini bosmana çatdırdı.
«Vaxt gözləmir, – Karl düşündü, – lakin mən heç kimin xətrinə dəymədən bir şey edə bilmirəm. Məni bu qədər çətinliklə tapmış dayımı tərk edə də bilmərəm. Düzdür, kapitan nəzakətlidir, lakin intizama gələndə bu xasiyyəti bitir və dayım, şübhəsiz ki, onun gizli fikirlərini dilinə gətirmişdi. Şuballa isə heç danışmaq da istəmirəm və ona əl verdiyimə də təəssüf edirəm. Burdakıların qalanı isə sadəcə tör-töküntüdür.
Bu fikirlərlə o, asta-asta ocaqçıya yaxınlaşdı, onun sağ əlini kəmərin altından çıxartdı və yüngülcə sıxdı.
– Sən niyə heç nə demirsən? – soruşdu. – Niyə bütün bunlara dözürsən?
Ocaqçı uyğun sözləri seçirmiş kimi sadəcə alnını qırışdırdı. O, gözünü çəkmədən Karla və onun əlinə baxırdı.
– Sənə haqsızlıq edilib, gəmidə heç kimə edilmədiyi qədər, mən bunu dəqiq bilirəm. – Karl barmağı ilə ocaqçının əlini tərpətdi, o isə işıq saçan nəzərləri ilə ətrafa baxdı, sanki üzərinə, heç kimin ondan ala bilməyəcəyi xoşbəxtlik enmişdi.
– Sən özünün uğrunda mübarizə etməlisən,