Dekameron. Джованни Боккаччо
Читать онлайн книгу.
tanrının hökmünü yerinə yetirən, öləndən sonra tanrı ilə bərabər əbədi və müqəddəs olan şəxslərin duasına görə verilir. Onlar öz təcrübə-lərindən bizim zəif olduğumuzu bilirlər; biz onlara bir müdafiəçi kimi müraciət edib yalvarır, dərdimizə əlac edilməsini xahiş edirik, çünki bəlkə də onlar cəsarət edib bizim dualarımızı tanrı kimi bir hakimə yetirə bilərlər. Allahın mərhəmətini biz bir şeydən daha artıq yəqin edirik. Onun nə niyyətdə olması sirrinə biz öz fani nəzərimizlə nüfuz edə bilmədiyimizdən, çox vaxt arada gəzən söz-söhbətə uyaraq, tanrının əzəməti qarşısında elə bir müdafiəçi seçirik ki, o özü tanrı tərəfindən həmişəlik pislənmişdir; buna baxmayaraq, allah, onun üçün sirr deyilən şey yoxdur, – dua edənin nadanlığından, ya pislənməsindən daha çox, onun təmiz ürəklə dua etməsinə diqqət yetirir, onu dinləyir, sanki bu adam onun qarşısında nicat tapmağa layiq görülmüşdür. İndi sizə söyləmək istədiyim hekayədə bu şeylər aydın olacaqdır: mən tanrı hikməti cəhətdən deyil, insan anlayışı nöqteyi-nəzərindən «aydın» deyirəm.
Deyirlər ki, varlı və adlı-sanlı tacir Muşyatto Fransezi kavaler olduqdan sonra, papa Bonifatsinin dəvəti və təhriki ilə fransız kralının qardaşı Torpaqsız Karl ilə bir yerdə Toskanaya getmək istəyəndə görür ki, işləri bəzi yerdə yaman dolaşmışdır, – tacirlərin işində belə hallar az olmur, – onları tezliklə düzəldib yoluna qoymaq asan olmayacaq, bu qərara gəlir ki, işlərini idarə etməyi bir neçə adama tapşırsın. O bütün işlərini sahmana salsa da, bir məsələdə şübhəli qalır: haradan elə adam tapsın ki. bir neçə burqundiyalıdan borcunu ala bilsin?! Bu şübhə əsassız deyildi. Muşyatto bilirdi ki, burqundiyalılar çox dalaşqan, yaramaz, sözlərinin üstündə durmayan adamlardır; o elə bir hiyləgər, xain adam təsəvvür edə bilmirdi ki, onu arxayınlıqla burqundiyalıların hiyləgərliyinə, xainliyinə qarşı qoya bilsin. Bu məsələ haqqında çox düşündü, axırda onun yadına pratolu ser Çepparello adlı bir adam düşdü. Çepparello Parisdə tez-tez onun yanına gələrdi. O balacaboy bir adamdı, təmiz geyinərdi. Fransızlar Çepparello sözünün mənasını bilmədiklərindən, elə zənn edirdilər ki, bu elə onların dilində olan chapel, yəni çələng deməkdir, buna görə ona capello deyil, Ciappelletto dedilər, çünki yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, onun boyu balaca idi. Hər yerdə onu Çappelletto adı ilə tanıyırdılar. Amma çox az adam onun Çepparello olduğunu bilirdi. Bu Çappelletto özü notarius idi; onun yazdığı əqdnamələrdən (belə, əqdnamələr az idi) bircəsi saxta olmasaydı, bunu o özü üçün böyük rüsvayçılıq hesab edərdi. O, yaxşı pul alıb doğru əqdnamə yazmaqdansa, pulsuz saxta əqdnamə yazmağı üstün tutar, bunu həvəslə yazardı. Xahiş edildi, edilmədi, yalandan məmnuniyyətlə şahid durardı. O zaman Fransada and içməyə çox inanardılar, Çappelletto üçün yalandan and içmək su içmə kimi şeydi. Hansı bir işdə onu çağırıb tələb etsəydilər ki: vicdanla düzünü de, o belə işlərin hamısını dələduzluqla udardı. Dostlar, qohumlar, tanışlar arasında nifaq, ədavət, qalmaqal salmağa çalışar, bundan həzz alardı; onun bu hərəkətləri nə qədər çox bədbəxtliyə səbəb olsaydı, bundan bir o qədər xoşlanardı. Onu adam öldürməyə, ya başqa pis bir işdə iştirak etməyə çağırsaydılar, məmnuniyyətlə gedərdi, bundan boyun qaçırmazdı, çox vaxt da özü adamları məm-nuniyyətlə vurub şikəst edər, öldürərdi, heç şeyin üstündə allahı, müqəddəs adamları yaman söyərdi, çünki çox acıqlı idi. Kilsəyə getməzdi, kilsə mərasimi və ayinlərini pis-pis sözlərlə ələ salardı, güya onların heç bir əhəmiyyəti yox imiş. Lakin meyxanalara və başqa nalayiq yerlərə həvəslə gedərdi. İt selbə xoşlamadığı kimi, onun da qadınlardan xoşu gəlməzdi; bunun əksini təşkil edən yaramazlıqdan, başqa əxlaqsız adamlardan daha çox həzz alardı. Mömin bir adam sakit vicdanla sədəqə verən kimi, o da belə sakit vicdanla oğurluq edər, adam söya bilərdi. Yaman qarınqulu idi, əyyaşdı, bu, çox vaxt onun özünə zərər yetirərdi, onu rüsvay edərdi; yaman da qumarbazdı, kartbasandı, aşıqatandı. Onun üçün daha niyə söz sərf edək? Ondan pis adam bəlkə heç dünyaya gəlməmişdi. Messer Muşyattonun tutduğu mövqeyi və nüfuzu uzun zaman bu adamın pis fırıldaqlarının üstünü örtmüşdü, buna görə Çappellet-tonun çox vaxt təhqir etdiyi adamlar da, təhqir etməkdə davam etdiyi məhkəmə də onu cəzasız buraxardı. Messer Muşyatto ser Çepparel-lonun həyatına yaxşı bələddi, buna görə Çepparello yadına düşəndə, xəyalına gəldi ki, dələduz burqundiyalıların qabağına çıxarmaq üçün elə belə adam lazımdır. Onu çağırtdırıb dedi: «Ser Çappelletto, sən bilirsən ki, mən buradan tamam gedirəm, ancaq mənim yalançı burqundiyalılarla həll olunmamış məsələm var: onlar mənə pul borcludurlar, bu borcu almaq üçün səndən münasib adam görmürəm. İndi sənin bir işin yoxdur, bunu boynuna götürsən, söz verirəm ki, məhkəmənin sənə olan münasibətini yaxşılaşdıraram, nisyədən yığdığın pulun da xeyli hissəsini sənə verərəm». Ser Çappellettonun doğrudan da işi yox idi, həm də bu dünyanın nemətlərindən çox da zəngin deyildi. Uzun zaman onun köməyi və sığınacağı olan adamın buradan gedəcəyini görüb, bəlkə də zərurət qarşısında qalaraq, o saat razı oldu, dedi ki, məmnuniyyətlə bu işi yerinə yetirər. Bununla da söhbəti qurtardılar. Ser Çappelletto messer Muşyattonun vəkalət-naməsini, həm də kral tövsiyənaməsini alıb, messer Muşyattodan sonra Burqundiyaya getdi. Burqundiyada onu tanıyan yox idi. O öz təbiətinin əksinə olaraq, yumşaqlıqla və dostcasına nisyəni yığmağa və başqa işlərini görməyə başladı, sanki axıra yaxın o öz xasiyyətini büruzə verməmək fikrində idi. Ser Çappelletto sələmçiliklə məşğul olan iki florensiyalı qardaşın evində qalırdı. Onlar messer Muşyat-toya görə ona hörmət edirdilər. Ser Çappelletto öz işi ilə məşğul ikən xəstələndi. Florensiyalı qardaşlar dərhal həkim dalınca adam göndərdilər, həm də ona baxmaq üçün adam çağırtdırdılar, onun sağalmasından ötrü lazım olan hər şeyi elədilər. Lakin bunun köməyi olmadı, çünki ser Çappelletto qocalmışdı, özü də pözğun həyat keçirmişdi; onun halı gündən-günə xarablaşırdı, həkimlər deyirdilər ki, ,bu xəstəlikdən o sağalmayacaq. Florensiyalı qardaşlar bundan çox qəmgin oldular. Bir gün onlar ser Çappellettonun yatdığı otağın yanında belə söhbət edirdilər: «Biz nə edək? Bu, əngəl işdir: xəstə adamı evdən qovmaq böyük biabırçılıq olardı, həm də bunu başqa cür başa düşərlər, biz onu yaxşı qəbul etdik, sonra da həkim gətirtdik, ona baxmaq üçün adam tutduq, – bunu hamı görmüşdü. İndi də birdən görəcəklər ki, ölüm halında olan bu adamı evdən qovuruq, axı bu vəziyyətdə o bizə heç bir pislik edə bilməzdi. Həm də o elə əclaf adamdır ki, günahlarını etiraf etməyəcək, dini ayini yerinə yetirmə-yəcək. Belə ölsə, heç bir kilsə onun cənazəsini. qəbul etməyəcək, onu it kimi çalaya atacaqlar. Günahlarını etiraf etsə də, onun o qədər dəhşətli günahı var ki, bu etirafın heç əhəmiyyəti olmayacaq, çünki elə bir rahib, ya keşiş tapılmaz ki, onun bu günahlarını bağışlat-mağa razı olsun. Günahları bağışlanmadığından, onu hər halda çalaya atacaqlar. Şəhər camaatı sələmçilik peşəsi üstündə həmişə bizi yamanlayır; bunu mürüvvətsiz bir iş hesab edirlər, əllərinə fürsət düşsə, bizim var yoxumuzu talan etməkdən də çəkinməzlər. Belə bir hadisə baş versə, onlar bizim üstümüzə qalxıb, çığıra-çığıra deyəcəklər: «Bu Lombardiya köpəklərinə aman. verməyin, onları kilsəyə də qoymayın!» Sonra evimizin üstünə cumacaqlar, bəlkə dövlətimizi qarət etdilər, bizi lap öldürə də bilərlər. Hər halda ser Çappelletto ölsə, bizim üçün pis olacaq».
Yuxarıda