Сызып ак нур белән… / Озари душу светом…. Мухаммет Магдеев
Читать онлайн книгу.
бер дә үзгәртмичә китерәм. Тик кайбер рус сүзләрен (типография һ. б.) һәм революцион җырның текстын гына үзем дөресләп яздым.
Мәрхүм шагыйрьнең Уральскида уздырган бөтен вакыты буенча белүемне, аның белән таныш булуымны үземә бәхет дип саныйм. Шул ук вакытта хәзерге көндә оныкларымның китапларында аның рәсемен күрсәм, радиодан Тукай сүзләрен ишетсәм, күңелем тулып китә. Бердән, караңгы заманда узган яшьлек гомерен кызганам, икенчедән, яшьлек иптәшем Габдулла мәрхүмне сагынам. Күпме танышлар, дус-ишләр арасыннан хәтердә бик нык сакланып калганнары – Г. Тукай (ул вакытта без аны Тукай Габдулласы дип йөртә идек), Кариев Габдулла, үземне тегүгә өйрәткән Хәкимҗан тегүче һәм типография хуҗасы Камил Мотыйгый. Соңгысы, билгеле инде, безнең кебек гади халык белән аралаша торган түгел, әмма шуның кул астында эшләгән Тукай Габдулласы, турысын гына әйткәндә, җандус иде. Мин үзем әти-әнисез үстем. 1900 елны җәяүләп Казанга чыгып китеп, бәхет эзләп Уральскига барып җиттем. Барганда, юл буе бизгәк белән газапландым. Ярты үлек хәлендә Уральск байларының ишекләрен кагып, озак йөрдем. Грамотам юк, аң кечкенә, ятимлек белән кыерсытылып яшәлгән. Шунда мине Әтнә ягы Кишет авылыннан килгән, инде бераз тормышын юлга сала алган Хәкимҗан исемле тегүче үзенә сыендырды. Шулай бәхет эзләп килгән без, татар малайлары, шактый икәнбез. Бераз ияләшеп, танышып алгач, беркөнне Җаекка су керергә киттек. Яр буена килгәч, малайлар бер-бер артлы елгага сикерештеләр. Әле терелеп җитмәгән булганга, мин суга кермәдем. Шунда бер читтәрәк су коенып чыгып, киенеп утырган мөлаем гына яшүсмер егеткә күзем төште. Ак күлмәктән, кара кәләпүштән, искергән генә штиблетлардан иде. Бу таныш булмаган егет, мине күптән белгән сыман, туп-туры сүз кушты:
– Ник коенмыйсың, туган? – дип, йомшак кына эндәште. Үзе бераз көлемсерәгәндәй итте. Хәер, ул егетнең мин соңыннан да кычкырып көлгәнен бер дә ишетмәдем диярлек. Көлемсерәп кенә кую, иптәшләрен көлдерү аңа хас иде. Таныштык. Габдулла исемле булып чыкты.
– Нишләп бик ябык син, Гатият? – ди бу. Мин үземнең авыруымны, юл газапларын сөйләдем. Авылдагы авыр тормыштан, ятимлегемнән зарландым. Игътибар белән тыңлап утырганнан соң, авыр гына сулап:
– Син дә минем шикелле икәнсең шул, – диде. Баштарак мин аны аңламаган идем. Ахырдан, танышлыгыбыз шактый тирәнәйгәч кенә, аның да ятимлеген белдем. Иптәшләр коенып чыкканчы, шулай сөйләшеп утырдык. Ул минем адресны сорады.
– Якташлар бит, онытышмыйк, – диде. Соңыннан без, су коенырга йөргәндә, гел Габдулла белән бару ягын эзли башладык. Кулында – карандаш, кесәсендә кечкенә дәфтәр була иде. Кызык бер сүз, мәзәк, җыр чыкса, тиз генә язып ала иде. Шулай беркөнне Җаек буеннан барабыз. Чап та чоп бакалар, сикерешеп, куаклар арасыннан суга төшәләр. Шунда Габдулла:
– Егетләр, табышмак әйтәм табыгыз, – диде.
Торыйк-торыйк торналар
Кычкырышып торалар.
Шулпасы хәләл, ите хәрәм, —
Йә, кем таба?
Озак баш ваттык, беребез дә