Hekayələr. Исмаил Шихлы
Читать онлайн книгу.
dəfə belə yerə düşdüyündən döyükür, iclas salonunda oturanları bir-bir gözdən keçirirdi. O ayırd edə bilmirdi ki, müqəssir kimdir, şahid kim? Vəkil harada oturur, ittihamçı harada? Ona elə gəlirdi ki, sinif otağındadır, oturanlar tələbələrdir, özləri də imtahan götürməyə hazırlaşan komissiya.
Hakim qovluğu açdı, üzünü yan tərəfə, milis işçisindən bir az bəridə oturanlardan birinə tutdu.
‒ Müttəhim, siz məhkəmə heyətinə etiraz etmirsiniz ki?
‒ Yox.
Tanış səs Bəhlulu diksindirdi. Təəccüblə gah hakimin üzünə baxdı, gah da müqəssirin. Nəsə demək istədi. Hakim bunu sezmədi və ikinci müqəssiri qaldırdı:
‒ Siz necə?
‒ Razıyam.
Beləliklə, sorğu-suallar başlandı.
Bəhlul çaşıb qalmışdı. Oğurluqda ittiham edilənlər onun keçmiş məktəb yoldaşları idi. Pedaqoji texnikumu bir yerdə bitirmişdilər. Teymur ozaman riyaziyyatı gözəl bilməsi ilə hamını heyran qoymuşdu. Hələ birinci kursdan riyaziyyatçı kimi məşhurlaşmışdı. Onun sorağı şəhər onillik məktəbinə və başqa texnikumlara da gedib çıxmışdı. Ən çətin məsələləri həll etmək üçün ona gətirirdilər. Tənəffüslərdə məktəbin tələbələri gizlicə ona baxar: “Cəbrin allahıdır”, ‒ deyə pıçıldaşar, sir-sifətdən yöndəmsiz olan bu oğlanı barmaqla göstərərdilər. Elə Mirzənin özü, heç onun kimi ədəbiyyatçı vardımı?! Bayramlarda, ya da ədəbi gecələrdə səhnəyə çıxıb şeir oxuyanda milçək uçsaydı, vızıltısı eşidilərdi. Heç kəs, lap ən yaxşı ədəbiyyat müəllimləri belə İblisin monoloqunu onun kimi deyə bilmirdilər. Rayon teatr truppası neçə dəfə onu Aydını oynamağa çağırmışdı. O, Elxan rolunda səhnəyə çıxıb: “Bu əllər, bu ayaqlar, bu kəllələr, bu sümüklər, bunlar, bunlar da deyir “la ilahə illəllah”! Yalnız mən… yüz iyirmi dörd min vicdan bayquşunun yaratdığı süni, yapma, əski qullar dünyasına qarşı üz-üzə durub ucadan deyirəm: yoxdur Allah, mənəm Allah!” ‒ deyəndə elə bil tamaşaçılar nəfəs almaqdan da qorxurdular. Bəhlul inana bilmirdi ki, yalana, hiyləyə, vicdansızlıq və əyriliyə qarşı üsyan edib, böyük arzularla yaşayanlar belə bir cinayət çirkabına yuvarlansınlar. Mirzə gör necə də qızarmışdı, necə də puçur-puçur tər tökürdü. Teymur xəcalətindən başını qaldırıb adamların üzünə baxa bilmirdi. Bəhlul inana bilmirdi ki, bunlar bir otaqda kirayə qaldıqları üçüncü müəllim yoldaşlarının velosipedini və gəbəsini oğurlasınlar. Yox, burada nəsə bir dolaşıqlıq var. Bəlkə, bu işi təşkil ediblər? Bəlkə, bunların hamısı küncdə büzüşüb oturan, özünü fağır göstərən çarıqlı yurist12 ev sahibinin qurğusudur?
İclas gedir, zahiri görkəmindən sadəlövh görünən hakim birdən elə incə, elə gözlənilməz suallar verirdi ki, şahid dolaşır, müqəssir çaşıb qalır, ya da ağıla gəlməyən hadisələri dəqiqliyi ilə danışmalı olurdu. Bəhlula bəzən elə gəlirdi ki, Teymur da, Mirzə də bu saat hər şeyi boynuna alacaq: “Müqəssir bizik!” ‒ deyəcəkdilər. Ancaq sual-cavab hər dəfə gözlənilməz istiqamət alırdı. İstintaqın, məhkəmə prosesinin nə qəribə, nə incə və maraqlı gedişi varmış!.. Arada hərdənbir iclasçı Yunis müəllim də işə qarışırdı, müqəssirlərə köntöy suallar verir, onları dolaşdırmağa çalışırdı. Ancaq hakim nəzakət qaydalarını pozmadan, onun yersiz və istintaqi13 cəhətdən savadsız suallarını rədd edir və iclası yenidən öz istiqamətinə yönəldirdi.
Bəhlul Yunisi yaxşı tanıyırdı. Bir zəngin əvvəlində sinfə gəlib tapşırıq verən, bir də dərsin sonunda görünüb: “Ədəbi qiraət dərsi ədəblə oturub oxumaqdır”, ‒ deyən bu müəllim indi əjdahaya dönmüşdü. Az qalırdı, camaatı sualların altında itirsin. Hakim isə təmkinini pozmadan düyünləri açırdı.
İclas qurtardı. Məhkəmə hökm çıxarmağa getdi.
Hakim otağa keçən kimi, dərindən nəfəs alıb tərini sildi. Katib yenicə dəmlənmiş çaydan stolun üstünə qoydu. Hakim armudu stəkanda hərəyə bir stəkan çay verdi. Yunis dərhal çayını içdi. Bəhlul isə gözünü üzü qaysaqlanmış çaya zilləyib susdu.
Hakim dalbadal iki stəkan çay içdi. Qovluğu qabağına qoydu və qələmi götürdü:
‒ Zənnimcə, müəllimləri şərə salıblar.
Yunis stəkanı şappıltı ilə nəlbəkiyə qoydu:
‒ Səhv edirsiniz, yoldaş sudya.
‒ İşin gedişi göstərdi ki, onlar cinayət baş verəndə, yəni istirahət günü öz kəndlərində olublar.
‒ Bu, sübut deyil, səhər gedib axşam qayıda bilərdilər.
‒ Qırx kilometr yolu bir gündə piyada gedib qayıtmaq?! Yəni 80 kilometr yolu…
‒ Olar. Mən onları yaxşı tanıyıram.
‒ Haradan tanıyırsınız?
‒ Bura bax, yoldaş sudya, ədaləti tapdalayıb müqəssirə yan basmaq Sovet hüquqşünasına yaraşmaz. Mən sovet müəllimi adını ləkələyənlərə cəza veril-məsini tələb edirəm.
‒ Əsəbiləşməyin. Hökm çıxaranda gərək soyuqqanlı olasan. Bir də axı, ev sahibi özü boynuna aldı ki…
‒ Siz onu çaşdırdınız.
Yunis papiros yandırdı. Kibriti şaqqıltı ilə stolun üstünə atdı. Otağı göyümsov tüstü bürüdü:
‒ Əgər belə etsəniz, mən qol çəkməyəcəyəm!
‒ Onda işimizi pozmuş olarsınız.
Bəhlul sakitcə söhbətə qulaq asır və Yunisin dediklərini təəccüblə dinləyirdi. Onun ürəyinə dammışdı ki, hakim haqlıdır, ancaq özünün nə kimi imtiyaza malik olduğunu bilmədiyindən susurdu. Yunis “qol çəkməyəcəyəm!” deyəndə başa düşdü ki, iclasçıdan çox şey asılıdır.
‒ Əgər Yunisin qərəzli fikrinə qulaq assanız, mən çıxıb gedəcəyəm.
Yunis Bəhluldan bu cavabı gözləmədiyindən diksindi və daha da sərtləşdi:
‒ Şura müəllimi adını…
‒ Şura müəlliminə böhtan atmaq, məncə, daha böyük cinayətdir. Hakim bilməsə də, özünə yaxşı məlumdur ki, niyə onların əleyhinə gedirsən.
‒ Mənim qərəzliyim var?
‒ Var! Onlar gərək sənin iclasçılığına etiraz edəydilər.
Yunis başa düşdü ki, Bəhlul keçən il rayon qəzetində Mirzənin onun haqqında çap etdirdiyi şeiri nəzərdə tutur. Bir az da höcət etsə, hər şey açılacaq.
‒ Mən nə deyirəm, istəyirəm, günaha batmayaq.
‒ Əlbəttə!
Hər şeyə yenidən baxdılar, müqəssirlərin, şahidlərin cavablarını bir də nəzərdən keçirdilər və əsl müqəssirin ev sahibi olduğunu yəqinləşdirdilər.
Yenə “məhkəmə gəlir!” dedilər, yenə camaat ayağa durdu, elə ayaq üstündə hökm oxundu. Zaldan alqış səsi eşidildi. Ev sahibi boynunu büküb məhkəmədən aman dilədi, hər şeyi qaytaracağına söz verdi.
…Rayon
Burada “hiyləgər, kələkbaz” anlamındadır.
Bu söz müəllifin işlətdiyi özünəməxsus sözlərdəndir.