Tom Soyerning boshidan kechirganlari. Марк Твен
Читать онлайн книгу.
sasigan suv bor daraxtni mo‘ljallab kelishi, so‘ngra xuddi yarim kechada o‘sha daraxt yoniga borib unga orqasini o‘girib turib, qo‘llarini o‘sha daraxt kavagidagi suvga tiqishi va qo‘llarini suvga tiqqan vaqtda:
Arpa – don, arpa – don,
To‘kilib un bo‘l,
Sassiq suv, sassiq suv,
So‘gallarni yuv!
deb aytishi kerak. Shundan keyin darhol ko‘zlarini yumib, o‘sha daraxt yonidan o‘n bir qadam nariga borishi, keyin uch marta to‘xtab, orqasiga burilib qarashi va yo‘lda hech kim bilan so‘zlashmasdan uyga qaytishi kerak. Agar shunda og‘zingdan biror kalima so‘z chiqarsang, qilgan hamma ishlaring bekor bo‘ladi.
– To‘g‘ri, bu aytganlaring chinga o‘xshaydi, faqat Bob Tanner buni boshqacha usul bilan qilar edi.
– Albatta, u o‘z bilganicha qilib yurgandir! Shaharimizdagi hamma bolalarning ichida uning so‘gali ko‘proq. Agar u, so‘galni sassiq suv bilan yo‘qotish yo‘lini bilganida, uning so‘galidan birorta ham qolmas edi. Shunday yo‘l bilan men o‘zim ham mingtachasini yo‘q qilib yubordim. So‘gallar menda juda ko‘p edi, chunki men ko‘p vaqt qurbaqalarni o‘ynar edim. Ba’zan men so‘gallarni no‘xat poyalari bilan yo‘qotardim.
– Ha, bu yaxshi dori. O‘zim ham uni qilib ko‘rganman.
– Qanday qilib?
– No‘xat poyasini olib, ikki bo‘lakka ajratasan. Keyin bir tomchi qon olish uchun so‘galingni pichoq bilan kesasan va shu qon bilan no‘xat poyasining yarmini qonlab, so‘ngra chuqur kovlab shuni yerga ko‘masan… Yarim kechada, ko‘kda oy bo‘lmagan vaqtda, yo‘lning ayrilish joyiga ko‘masan… Ikkinchi yarmini esa kuydirib tashlaysan. Shunday qilsang qonli birinchi poya o‘ziga poyaning ikkinchi yarmini tortadi. Shu orada qon so‘galni o‘ziga tortadi va so‘gal darrov yo‘qoladi.
– To‘g‘ri aytasan, Gek, to‘g‘ri, agar sen qonlangan poyani yerga ko‘mayotib, «poya yerga kirsin, so‘gal yo‘qolsin, bundan keyin meni qiynamasin» degan so‘zlarni aytsang, yana yaxshiroq bo‘lar edi. Shunday qilsang, tezroq yo‘qoladi. Jo Garper so‘gallarni shunday yo‘qotadi, u juda tajribali, ko‘pni ko‘rgan kishi… Xo‘sh, o‘lik mushuk bilan so‘galni sen qanday qilib yo‘qotasan?
– Mana bunday. Mushukni olib yarim kechaga yaqinlashganda qabristonga bor, unda bir badjahl kishi ko‘milgan yerni top, yarim kecha bo‘lganda o‘sha yerga shayton keladi, balki ulardan ikkita-uchtasi ham kelishi mumkin, biroq, ular sening ko‘zingga ko‘rinmaydilar, sen faqat shamol sharpasidek tovush eshitasan, balki ularning o‘zaro so‘zlashganlarini ham eshitarsan. Shunday qilib, ular o‘likni olib keta boshlaganlarida, sen qo‘lingdagi o‘lik mushukni ularning orqasidan otib: «Shayton o‘likning orqasidan, mushuk shaytonning orqasidan ketdilar, so‘gallar ham endi mushukning orqasidan ketsinlar, ular menga kerak emas!», – deysan. Shunday qilsang, so‘gallaring bitta qolmay to‘kilib ketadi.
– Bu so‘zlaring chinga o‘xshaydi, Gek, sen o‘zing buni qilib ko‘rganmisan?
– Yo‘q. Buni menga Gopkins degan qari xolam aytib bergan edi.
– Unday bo‘lsa bu to‘g‘ri gap. Gopkins xolani jodugar deb so‘zlaydilar-ku.
– So‘zlaganlari nimasi! Men o‘zim buni yaxshi bilaman. U mening otamni ham shunday qilib ishdan chiqardi. Otamning o‘zi menga aytib bergan. Bir kuni otam kelayotsa, o‘sha kampir otamga qarab «sehr qilayotgan» emish. Otam yerdan bir katta tosh olib unga otgan ekan, u o‘zini zo‘rg‘a chetga olib qolgan. Xuddi o‘sha kuni kechasi otam ayvonchaning tomi ustiga chiqib, mast holda uxlab yotgan yeridan yumalab ketib, qo‘lini sindirib olgan.
– Juda qiziq gaplar-a! Xo‘sh, uning «sehrlayotganini» otang qanday bilgan?
– Nega bilmasin! Otam: jodugarning sehrlashini bilish hech gap emas, dedi. Otam shunday deydi: agar kimki senga qattiq tikilib qarasa va o‘zicha nimalarnidir so‘zlab, ming‘illab tursa, albatta, o‘sha kishi sehr qilayotgan bo‘ladi. Chunki jodugarning ming‘illab so‘zlayotgani – duolarni teskari o‘qiyotgani bo‘ladi, tushundingmi?
– Menga qara, Gek, sen o‘z mushuging bilan qachon tajriba qilib ko‘rmoqchisan?
– Bugun kechasi. Fikrimcha, Vilyams cholning o‘ligiga shu kechasi albatta shaytonlar kelishsa kerak.
– Gek, uni shanba kuni ko‘mganlar-ku. Uni o‘sha shanba kuni kechasiyoq olib qochib ketgan bo‘lsalar kerak.
– Nimalar deb valdirayapsan, axir! Yarim kecha bo‘lmay turib, ular qanday qilib uni olib ketsinlar? Yarim kechadan keyin esa yakshanba kuni bo‘ladi. Shaytonlarning yakshanba kunlari yer yuzida erkin yurganliklarini men shu vaqtgacha eshitgan emasman.
– To‘g‘ri aytasan. Bu haqda men o‘ylamaganman. Meni o‘zing bilan olib borasanmi?
– Agar qo‘rqmasang, albatta, olib boraman.
– Qo‘rqar edimmi! Gapingni qara-ya! Sen derazaning ostiga kelib miyovlaysanmi?
– Ha, men miyovlayman… Agar chiqolsang sen ham menga javoban miyovlab qo‘y. O‘tgan safar shunday qilib, mening qancha vaqtimni olding. Men o‘sha kuni miyovlayverib charchadim, oxiri Geys degan chol chiqib, menga tosh otib: «Baloga yo‘liqsin-da shu mushuk!» – dedi. Men uning shu qilgan ishi uchun deraza oynasini g‘isht bilan urib sindirdim, faqat buni hech kimga aytma.
– Xo‘p bo‘ladi. O‘sha kechasi men hech miyovlay olmadim, chunki xolam hamma vaqt mening orqamdan poylab yurdi. Bugun esa albatta miyovlayman. Menga qara, Gek, u qo‘lingdagi nima?
– Yo‘q, hech narsa emas, anchayin kana.
– Qayerdan olding uni?
– O‘rmondan topib oldim.
– Qanchaga berasan?
– Bilmadim. Men uni sotmoqchi emasman.
– O‘zing bilasan. Kanang ham kichkinagina ekan.
– Bo‘lmasa-chi! Birovning narsasini hammavaqt yomonlab yerga urmoqchi bo‘ladilar-da! Menga esa shuning o‘zi yaxshi.
– O‘rmonda bunday kanalardan mingta desang ham topiladi. Agar men istasam, bulardan allaqanchasini topar edim.
– Xo‘sh, bo‘lmasa nega bormaysan? Ha, ha. Bu ish qo‘lingdan kelmasligiga aqling yetadi-da. Senga aytsam, qo‘limdagi kana bu yilgi kanalarning ichida eng erta yetilgani.
– Menga qara, Gek, sen menga shu kanangni bersang, men senga o‘zimning tishimni beraman.
– Qani, ko‘rayinchi.
Tom qo‘ynidan qog‘ozga o‘ralgan bir narsani olib, sekin-asta ochdi. Geklberri tishni diqqat bilan ko‘zdan kechirdi. U bunga juda ortiq darajada qiziqib qolgan edi. Nihoyat, u Tomga qarab:
– Bu chinakam tishmi? – deb so‘radi.
Tom, ustki labini ko‘tarib, tishi tushgan bo‘sh o‘rinni ko‘rsatdi.
– Bo‘ldi, bo‘ldi, – dedi Geklberri. – Qani, bor baraka.
Tom kanani olib, qo‘ng‘iz saqlagan piston qutichasiga solib qo‘ydi va ikkalasi ham qilgan ishlaridan xursand bo‘lishib, bir-birlaridan ajralishdi.
Tom, maktab joylashgan kichkinagina yog‘och uyga yaqinlashib borar ekan, darsga insof bilan oshiqib kelayotgan bolalardek, shoshilganicha binoning ichiga kirib, boshidagi qalpog‘ini mixga ilib qo‘ydi-da, ishi tiqilinch kishilardek kursiga o‘tirdi. Eskirib, kishi o‘tiradigan yerlari yorilib ketgan baland o‘rindiqda o‘tirgan muallim, bolalarning darsni takrorlab g‘o‘ng‘irlashgan tovushlari ichida tinchlanib, mudramoqda edi. Tomning kirishi uni uyg‘otib yubordi.
– Tomas Soyer! – dedi u.
Muallimi uning ismi va laqabini to‘la aytganida, bundan yaxshilik chiqmasligini yaxshi anglardi.
– Labbay,