Balonla Beş Hafta. Жюль Верн
Читать онлайн книгу.
yemeden 20 pound verebilirim.”
“Gerek yok oğlum.” diye cevapladı doktor. “İstediğin kadar ye, işte sana karnını tıka basa doyurman için yarım kron.”
BÖLÜM VII
Geometrik ayrıntılar – Balonun kapasitesinin hesaplanması – Çift depo – Kılıf – Sepet – Esrarlı aletler – Erzak ve depolar – Son hesaplamalar
Dr. Ferguson uzun zamandır keşif gezisinin ayrıntılarıyla haşır neşirdi. Kendisini havada taşıyacak bu olağanüstü aracın, yani balonun, doktorun değişmez ilgi odağı olduğunu anlamak pek de zor değildi.
İlk olarak, balonun çok büyük boyutlarda olmaması için onu havadan on dört buçuk kat daha hafif olan hidrojen gazıyla şişirmeye karar verdi. Bu gazı elde etmek kolaydı ve uçuş deneylerinde çok iyi sonuçlar vermişti.
Çok yerinde yapılmış hesaplamalara göre doktor, yolculuk için elzem olan tüm gerekli malzeme ve aygıtların 4.000 pound’dan10 fazla geldiğini belirlemişti; böylelikle bu denli bir yükü taşıyabilecek bir balonun sahip olması gereken gücü ve sonuç olarak da balonun kapasitesini bulması gerekmişti.
4.000 pound, yaklaşık 44.847 fit küp11 havaya karşılık gelmekteydi, yani 44.847 fit küp hava, yaklaşık 4.000 pound ağırlığındaydı.
Balonu böyle kübik bir formla şekillendirerek ve sıradan hava yerine hidrojen gazıyla doldurarak -ki hidrojen gazı on dört buçuk kat daha hafiftir ve yalnızca 276 pound çeker- denge ayarlanmasında 3.724 pound’luk bir fark yaratılmış olur. İşte, balonun içindeki hidrojen gazı ve onu çevreleyen atmosfer arasındaki bu fark, ilkinin kaldırma kuvvetini açıklamaktadır.
Lakin bahsettiğimiz bu 44.847 fit küp gazı tümüyle balona doldurduğumuz zaman, balon tam olarak şişer. Ama istenilen, bu değildir çünkü balon, atmosferin yoğunluğun daha az olduğu katmanlarına doğru yükseldikçe içindeki gaz genleşir ve böyle bir durumda balonun patlaması işten bile değildir. Dolayısıyla balonların genellikle üçte ikisi doldurulur.
Diğer yandan sadece kendisinin anladığı bir proje yönetmekte olan doktor, balonun sadece yarısını doldurmaya karar vermişti; çünkü 44.847 fit küp gazla, tercih ettiği oval şekilli balonun yük kapasitesini ikiye katlamış oluyordu. Balon yatay olarak yaklaşık 50 fit, dikey olarak da yaklaşık 75 fit idi. Böylece yuvarlak bir hesapla 90.000 fit küp kapasiteli küremsi bir balon elde etti.
Eğer Dr. Ferguson, iki balon kullanabilseydi, şansı daha çok artacaktı çünkü balonlardan birisi patlarsa diğerini kullanarak havada kalabilirdi. Fakat her ikisini de aynı yükselme gücünde tutabilmek zor olduğundan iki balonu idare edebilmek güç olacaktı.
Ferguson, enine boyuna düşündükten sonra olumsuz yönleri saf dışı etmeyi başararak, iki balonun sadece olumlu yanlarını bir araya getirmeyi başardı. Farklı boyutlarda iki balon yaptırdı ve birini, diğerinin içine yerleştirdi. Biraz önce bahsettiğimiz boyutlardaki balon, içerisinde yatay olarak yaklaşık 45 fit, dikey olarak da yaklaşık 60 fit olan bir başka balon barındırmaktaydı. İçteki balonun kapasitesi sadece 77.000 fit küp idi ve etrafında var olan gazın içerisinde süzülecekti. İki balon arasındaki vana, gaz alışverişine ve dolayısıyla her ikisini birden kontrol etmeye olanak sağlıyordu.
Bu durum şu avantajı ortaya koymuştu; eğer alçalmak için gaz bırakmak gerekirse öncelikle dışta bulunan balondan bırakılacaktı ve tamamen boşaltılması gerekse bile içteki balon hâlâ şiş durumda olacaktı, böylelikle dıştaki balondan gereksiz bir fazlalık gibi kurtulmuş olacak, ikinci balon ise yarı şiş bir balonun rüzgâra karşı yaşayacağı olumsuzluklar olmaksızın yoluna devam edebilecekti. Üstelik, herhangi bir kaza durumunda, mesela dış balon yırtılırsa diğeri hâlâ iş görür konumda olacaktı.
Balonlar dayanıklı fakat hafif gütaperka ile sıvanmış Lyons ipeğinden yapılmıştı. Bu yapışkan reçinemsi madde, hiç su geçirmezdi, ayrıca gaz ve asit gibi maddelere karşı dayanıklıydı. Balonun dış etkilere en açık olan kısmına, yani üst tarafına iki kat ipek konuldu.
Böyle bir muhafaza, sınırsız bir süre boyunca içerisinde bu akışkan maddeyi barındırabilirdi. 9 fit karesi yarım pound gelmekteydi. Dış balonun yüzeyi 11.600 fit kare12 olduğuna göre, 650 pound ağırlığında olmalıydı. İkinci balon ise 9.200 fit kare idi ve yaklaşık 510 pound ağırlığındaydı ve toplam olarak 1.160 pound gelmekteydi.
Sepeti saran halatlar çok sağlam bir tür kenevirden yapılmıştı ve iki valf ise bir gemi dümeninin olması gerektiği gibi büyük bir itina gösterilerek ve zaman harcanarak inşa edilmişti.
15 fit çapındaki yuvarlak sepet, çok dayanıklı sorgun ağacından imal edildi, hafif demir bir iskeletle güçlendirilip alt kısmına çarpma etkisini azaltacak esnek bağlar yerleştirildi. Halat ağıyla beraber tüm ağırlığı 250 pound kadardı.
Yukarıda saydıklarımıza ek olarak doktor, iki adet sacdan dört adet kasa yaptırmıştı. Kasalar, üzerlerinde musluklar bulunan borularla birbirine bağlıydı. Onlara da iki parmak çapında, farklı uzunlukta (uzun olan yaklaşık 25 fit, kısa olan ise sadece 15 fit) iki düz kolla biten bir spiral boru eklenmişti.
Bu sac kasalar en az yeri kaplayacak şekilde yerleştirilmişlerdi. Daha ileriki bir zamanda takılacak olan sarmal boru, çok güçlü bir buntzen batarya ile beraber bir köşede paketlenmişti. Bu aygıt öylesine akıllıca paketlenmişti ki başka bir haznede 25 galonluk su olduğu hâlde bile 700 pound’dan fazla çekmiyordu.
Yolculuk için gerekli olan malzemeler; iki termometre, iki barometre, iki pusula, bir sekstant, iki kronometre, bir yapay ufuk aleti ve altazimut denen uzak ve ulaşılamaz nesnelerin yüksekliğini ölçmeye yarayan bir alet idi.
Greenwich Gözlem Evi, doktorun hizmetindeydi fakat kendisi deneyler yapmaktan yana değildi; onun için önemli olan, hangi yönde gittiğini ve başlıca nehir, dağ ve köylerin yerlerini biliyor olmaktı.
Kendisine sağlamlığı iyice denenmiş üç çıpa ve 50 fit uzunluğunda ipekten yapılma dayanıklı bir merdiven de almıştı.
Ayrıca kahve, çay, peksimet, salamura et ve hacimce çok küçük bir ortamda birçok besleyici maddeyi bir araya getiren bir karışım olan “pemmican”dan oluşan tüm erzak özenle tartıldı. İlaveten, hatırı sayılır miktarda saf brendi, her biri 22 galonluk su ihtiva eden iki su tankı da erzaklar arasındaydı.
Bu erzakın tüketimi, balonun kaldırması gereken yükü azar azar azaltacaktı; ki atmosferde seyir hâlinde olan bir balonun dengesinin sağlanması oldukça hassas bir konuydu. Çok ufak miktarda bir erzak azalması bile çok önemli bir yer değişikliğine sebep olabilirdi.
Doktor tabii ki yolculuk boyunca sepeti örtecek olan tenteyi, her türlü yatak işlevini görecek olan battaniyeleri, av tüfeklerini, barut ve mermileri de unutmadı.
4Balonlarda bulunan pilotların, yükselmek veya inişi yavaşlatmak istediklerinde attıkları ağırlık.
Bunlar Dr. Ferguson’ın kendisiyle beraber götüreceği eşyalardı. Sadece “tahmin edilemeyen acil durumlar” için 200 pound safra götürmekteydi; fakat aygıtı sayesinde bunu kullanmasının gerekli olmayacağı inancındaydı.
BÖLÜM VIII
Joe’nun önemi – “Resolute” gemisinin kaptanı – Kennedy’nin mühimmat deposu – Karşılıklı görgü kuralları – Veda yemeği – 21 Şubatta yola çıkış – Doktorun bilimsel dersleri – Duveyrier – Livingstone – Hava seyahatinin detayları – Kennedy sustu
10 Şubat
1 pound = 0.45359 kg (ç.n.)
1 fit küp = 0.02832 metreküp (ç.n.)
1 fit kare = 0.0929 (ç.n.)