Nec tamen, haec cum sint hominumque boumque labores

      versando terram experti, nihil inprobus anser

      Strymoniaeque grues et amaris intiba fibris

      officiunt aut umbra nocet. Pater ipse colendi

      haud facilem esse viam voluit, primusque per artem

      movit agros curis acuens mortalia corda

      nec torpere gravi passus sua regna veterno.

      Ante Iovem nulli subigebant arva coloni;

      ne signare quidem aut partiri limite campum

      fas erat: in medium quaerebant ipsaque tellus

      omnia liberius nullo poscente ferebat.

      Ille malum virus serpentibus addidit atris

      praedarique lupos iussit pontumque moveri,

      mellaque decussit foliis ignemque removit

      et passim rivis currentia vina repressit,

      ut varias usus meditando extunderet artis

      paulatim et sulcis frumenti quaereret herbam.

      [Ut silicis venis abstrusum excuderet ignem.]

      Tunc alnos primum fluvii sensere cavatas;

      navita tum stellis numeros et nomina fecit,

      Pleiadas, Hyadas, claramque Lycaonis Arcton;

      tum laqueis captare feras et fallere visco

      inventum et magnos canibus circumdare saltus;

      atque alius latum funda iam verberat amnem

      alta petens, pelagoque alius trahit humida lina;

      tum ferri rigor atque argutae lamina serrae,–

      nam primi cuneis scindebant fissile lignum

      tum variae venere artes. Labor omnia vicit

      inprobus et duris urgens in rebus egestas.

      Prima Ceres ferro mortalis vertere terram

      instituit, cum iam glandes atque arbuta sacrae

      deficerent silvae et victum Dodona negaret.

      Mox et frumentis labor additus, ut mala culmos

      esset robigo segnisque horreret in arvis

      carduus; intereunt segetes, subit aspera silva,

      lappaeque tribolique, interque nitentia culta

      infelix lolium et steriles dominantur avenae.

      Quod nisi et adsiduis herbam insectabere rastris,

      et sonitu terrebis aves, et ruris opaci

      falce premes umbras votisque vocaveris imbrem,

      heu magnum alterius frustra spectabis acervum,

      concussaque famem in silvis solabere quercu.

      Dicendum et, quae sint duris agrestibus arma,

      quis sine nec potuere seri nec surgere messes:

      vomis et inflexi primum grave robur aratri

      tardaque Eleusinae matris volventia plaustra

      tribulaque traheaeque et iniquo pondere rastri;

      virgea praeterea Celei vilisque supellex,

      arbuteae crates et mystica vannus Iacchi.

      Omnia quae multo ante memor provisa repones,

      si te digna manet divini gloria ruris.

      Continuo in silvis magna vi flexa domatur

      in burim et curvi formam accipit ulmus aratri.

      Huic a stirpe pedes temo protentus in octo,

      binae aures, duplici aptantur dentalia dorso

      caeditur et tilia ante iugo levis altaque fagus,

      stivaque, quae currus a tergo torqueat imos,

      et suspensa focis explorat robora fumus.

      Possum multa tibi veterum praecepta referre,

      ni refugis tenuisque piget cognoscere curas.

      Area cum primis ingenti aequanda cylindro

      et vertenda manu et creta solidanda tenaci,

      ne subeant herbae neu pulvere victa fatiscat,

      tum variae inludant pestes: saepe exiguus mus

      sub terris posuitque domos atque horrea fecit,

      aut oculis capti fodere cubilia talpae,

      inventusque cavis bufo et quae plurima terrae

      monstra ferunt, populatque ingentem farris acervum

      curculio atque inopi metuens formica senectae.

      Contemplator item, cum se nux plurima silvis

      induet in florem et ramos curvabit olentis.

      Si superant fetus, pariter frumenta sequentur

      magnaque cum magno veniet tritura calore;

      at si luxuria foliorum exuberat umbra,

      nequiquam pinguis palea teret area culmos.

      Semina vidi equidem multos medicare serentis

      et nitro prius et nigra perfundere amurca,

      grandior ut fetus siliquis fallacibus esset,

      et, quamvis igni exiguo, properata maderent.

      Vidi lecta diu et multo spectata labore

      degenerare tamen, ni vis humana quot annis

      maxima quaeque manu legeret. Sic omnia fatis

      in peius ruere ac retro sublapsa referri,

      non aliter, quam qui adverso vix flumine lembum

      remigiis subigit, si bracchia forte remisit,

      atque illum in praeceps prono rapit alveus amni.

      Praeterea tam sunt Arcturi sidera nobis

      Haedorumque dies servandi et lucidus Anguis,

      quam quibus in patriam ventosa per aequora vectis

      pontus et ostriferi fauces temptantur Abydi.

      Libra die somnique pares ubi fecerit horas

      et medium luci atque umbris iam dividit orbem,

      exercete, viri, tauros, serite hordea campis

      usque sub extremum brumae intractabilis imbrem;

      nec non et lini segetem et Cereale papaver

      tempus humo tegere et iamdudum incumbere aratris,

      dum sicca tellure licet, dum nubila pendent.

      Vere fabis satio; tum te quoque, Medica, putres

      accipiunt sulci et milio venit annua cura,

      candidus auratis aperit cum cornibus annum

      Taurus et averso cedens Canis occidit astro.

      At si triticeam in messem robustaque farra

      exercebis humum solisque instabis aristis,

      ante tibi Eoae Atlantides abscondantur

      Gnosiaque ardentis decedat stella Coronae,

      debita quam sulcis committas semina quamque

      invitae properes anni spem credere terrae.

      Multi ante occasum Maiae coepere; sed illos

      exspectata seges vanis elusit avenis.

      Si vero viciamque seres vilemque phaselum

      nec Pelusiacae curam aspernabere lentis,

      haud obscura cadens