Muzyka w przedszkolu. Beatrix Podolska
Читать онлайн книгу.
align="center">
DZIECKO I OTOCZENIE
Dziecko reaguje na bodźce zewnętrzne całym organizmem, który jest jakby wielkim organem zmysłowym, np. smak jest odbierany przez cały organizm. Podobnie jest z dźwiękiem, barwą, uczuciem strachu czy radości. Gdy w otoczeniu dziecka pojawia się człowiek porywczy, dziecko obserwuje nie tylko jego ruchy, ale także odbiera motywy jego postępowania. Wrażenia te mają wpływ na ciało. Radość ma dobry wpływ na procesy wzrostu, krążenia i trawienia. Złość, która pojawia się w otoczeniu dziecka, wpływa na jego układy: oddechowy, krążenia i trawienny. Tak więc psychika ma wpływ na cielesność. Otoczenie kształtuje dziecko: to, co do 7. roku życia przeżywa dziecko, wnika wnie i wpływa na krążenie krwi, oddychanie i trawienie oraz decyduje o zdrowiu lub chorobie, szczęściu lub nieszczęściu w kolejnych latach jego życia.
SŁUCH, RUCH I MOWA
Powinniśmy dostarczać dzieciom dźwięków ludzkiej mowy brzmiących naturalnie, pięknie i harmonijnie. Ruch potrzebuje naturalnych pobudzeń: głosów przyrody, piosenek, melodii granych na flecie lub innych instrumentach. Nieskrępowany ruch niesie poczucie wolności, które pomoże później w przeżywaniu wolności duchowej. Mówienie rozwija się ze zorientowania w przestrzeni. Fizjologia stwierdza związek między ruchem prawej ręki a tzw. narządem Brocka w lewej półkuli mózgu. To, jak poruszają się ręce, jakie wykonują gesty, jak rozkłada się w nich siła, działa na mózg i pobudza mowę. Mówienie wywodzi się z ruchu prawej ręki i z całej motoryki człowieka. Sposób, w jaki dziecko uczy się chodzić, orientować w przestrzeni, przemieniać chaotyczne ruchy rąk w celowe, związane ze światem zewnętrznym – przechodzi do organizacji głowy i ujawnia się w mówieniu. Całe modulowanie mowy dane jest w organizmie ruchowym. Życie jest najpierw ruchem i gestem, one przeobrażają się wewnętrznie i przechodzą w mowę. Mowa jest więc wynikiem chodzenia. Ruch nóg daje ogólny zarys mowy; artykulację, modulowanie – ruch ramion irąk. Rezultatem prawidłowego mówienia jest prawidłowy tok myślenia. Zamęt w myśleniu, zmiany decyzji w otoczeniu dziecka powodują jego nerwowość. Należy więc myśleć jasno i precyzyjnie. Brak prawdomówności przy nauce mówienia powoduje zaburzenia w trawieniu.
ROZWIJANIE FANTAZJI DZIECIĘCEJ W ZABAWACH I TWÓRCZOŚCI ARTYSTYCZNEJ
Okres plastyczny (od 0 do 3 lat) i okres fantazji (od 3 do 5 lat)
Okres rozwojowy do 3. roku życia nazwany jest okresem plastycznym, ponieważ siły rozwojowe skierowane są na kształtowanie plastycznego jeszcze mózgu. Okres od 3. do 5. roku życia zwany jest okresem fantazji. Następuje wówczas kształtowanie organów rytmicznych: płuc, serca, naczyń krwionośnych. W tym okresie dziecko otrzymuje nowe możliwości: dziecięcą fantazję i dziecięcą pamięć. Wykształcenie się żywej pamięci dziecięcej działa przede wszystkim w formowaniu się i rozwijaniu specyficznej fantazji. Dziecko dalej naśladuje, dotyczy to zwłaszcza pamięci i zdolności przypominania sobie. Pozostawiamy to jednak samemu dziecku, nie uczymy go, nie ćwiczymy pamięci. Przekazanie zbyt dużej ilości materiału pamięciowego we wczesnym okresie życia dziecka skutkuje w późniejszych latach jego życia chorobami. Ale fantazji dziecięcej należy już wyjść naprzeciw przez zabawę i dobór odpowiednich zabawek: lalki, drewno, klocki, jednobarwne płachetki, kasztany, żołędzie, szyszki, skrzaty, ludziki, zwierzęta o prawdziwych kształtach, piłki, skakanki, łopatki itp. Fantazję rozwijamy też przez rysowanie, lepienie, śpiewanie rozumiane jako twórcze działanie. W czasie malowania na mokrym papierze trzeba wnikać w stosunki barw, wypełniać kolorowe płaszczyzny, nie zamalowywać konturów. Rozwojowi fantazji sprzyja opowiadane bajek i baśni, których treść coraz bardziej przenika do zabaw. Lubianą formą zabawy jest teatrzyk i zabawy inscenizowane. Wykorzystuje się w nich często piosenki tworzone przez dzieci, grę na flecie lub innym pentatonicznym instrumencie. Bajki należy wielokrotnie powtarzać. Fantazję rozwijają także korowody, np. podróż do lasu i naśladowanie ruchów zwierząt. Dzieci uczą się piosenek przez powtarzanie, najlepiej w ruchu, w zabawie, a nie przez nauczanie. Pomagają w tym gesty i ruchy oparte na przeciwstawnych poleceniach (wol-no – szybko, cicho – głośno, w górę – w dół, do środka – na zewnątrz). Wprowadzamy też obchody uroczystości świąt dorocznych oraz związane z nimi piosenki i inscenizacje.
Okres wyobrażeń (od 5 do 7 lat)
Dotąd dominowała u dziecka fantazja (budowa przekształcała się w zależności od materiałów, a przedmioty pełniły różne funkcje), teraz zaczyna przeważać wyobrażenie. („Jak przyjdę do domu, to będę…”). Dziecko szuka potrzebnych elementów, niechętnie bierze coś w zamian. Zabawa wynika z wyobrażenia, a nie z sytuacji. Dotychczas dziecko działało na zasadzie naśladownictwa (trwa to jeszcze do 7., a nawet 9. roku życia), ale ujawnia się już potrzeba autorytetu (występuje to szczególnie w wieku od 7 do 14 lat), wzrasta chęć poddania się poleceniom. W wieku od 5 do 7 lat siły życiowe wpływają na rozwój przemiany materii i systemu kończyn (w pełni nastąpi to wwieku od 7 do 14 lat), dzieci rysują wówczas mocne nogi i ręce. Stają się wrażliwe na napominanie, jednak zwroty: „trzeba”, „nie wolno” nie działają, najlepszy skutek odnosi dawanie przykładów właściwego zachowania przez opowiadanie różnych historii. W tym okresie słowa nabierają znaczeń, np. „przynieś mi żółty materiał z drugiego pokoju”.
Rozpoczyna się proces oddzielenia się myślenia od woli (głowy od nóg) oraz od uczuć. W pełni nastąpi to dopiero w okresie od 14 do 21 lat. W wieku od 5 do 7 lat rozpoczyna się proces równomiernego rozwoju tych trzech sił, które wzajemnie się przenikają. Przede wszystkim kształtuje się wola. Pozostawia się dziecku coraz więcej miejsca na własną aktywność, poddając nowe obszary jego woli i odpowiedzialności. Popędy i instynkty, jakie dziecko w sobie nosi, trzeba podnieść do działań prawdziwie ludzkich. Nie da się tego osiągnąć, gdy myślenie oddzieli się od działania, gdy nie będzie pośredniczyć między nimi sfera związana z rytmem, mową, uczuciem i wolnością. Chodzi o to, aby sensowna rozmowa i pełne radości działanie wniknęło w dziecko aż do palców jego rąk i stóp; takie działanie zapobiega pozostawaniu w sferze samego intelektu.
W zabawie trzeba sześciolatkowi wyznaczyć zadania. Powinien pracować w skupieniu rękami, lepić, przygotowywać śniadanie, pleść wianki. Oto przykłady zabaw zespołowych, które powinny być oparte na ruchu, harmonii, słowie, rytmie oraz na określonych zasadach: wyliczanki, ćwiczenia zręcznościowe, równoważne, zagadki, zabawy z piosenką(śpiewane w różnych językach). Ważne są opowiadania, w których należy powiązać kolejne obrazki, odpowiadając na pytania, np.co widziało w drodze, mogą to być również opowiadania z rolami. W korowodach ruchy powinny być bardziej dynamiczne.
Dziecko w okresie rozwojowym do siedmiu lat jest więc istotą naśladującą, stopniowo dochodzącą do ostrożnego i subtelnego używania fantazji i pamięci, potrzebującą autorytetu dorosłych. Wtym czasie nie należy stymulować rozwoju intelektualnego, ponieważ siły intelektu i pamięci przechodzą metamorfozy i pełnią różne zadania. Do 7. roku życia siły rozwojowe pracują przede wszystkim nad ukształtowaniem ciała dziecka w aspekcie fizycznym. W tym okresie powinniśmy się w stosunku do dzieci kierować zasadą, że nie uczymy, lecz wychowujemy. Trzeba spojrzeć na człowieka przez pryzmat całego jego rozwoju i znaleźć w ten sposób miarę do oceny poszczególnych okresów życia dziecka. Jest to mądrość, na której powinno opierać się całe wychowanie.
PIERWSZE KONTAKTY Z MUZYKĄ W DOMU I W PRZEDSZKOLU
„Im bogatsze życie przenika nas samych, tym bogatsze życie możemy rozsiewać dokoła”4.
Przed rodzicami i nauczycielami stoi trudne, ale piękne zadanie wprowadzenia dziecka w świat muzyki. Już z chwilą przyjścia na świat zaczyna ono przejawiać pierwsze reakcje na słyszane dźwięki, rytmy i odgłosy najbliższego otoczenia. U niemowląt obserwuje się próby naśladowania dźwięków lub głosu matki. Wraz z nabywaniem umiejętności poruszania się i chodzenia dzieci wykazują wyczucie prostych zjawisk rytmicznych.
E. Jaques-Dalcroze, Rytmika i nowoczesna sztuka ruchu, op. cit.