3

Wywiad autora z Davidem Marwellem.

4

Wywiad Niklasa Franka z autorem; fragmenty tego wywiadu, zob. Horror at Auschwitz, „Newsweek”, 15 marca 1999; Andrew Nagorski, Farewell to Berlin, newsweek.com, 7 stycznia 2000.

5

Abby Mann, Judgement at Nuremberg, s. 62.

6

16 października 1946 r. Szczegóły przebiegu egzekucji pochodzą głównie od Kingsbury’ego Smitha, który relacjonował ich przebieg. Jego cały reportaż dostępny jest online: http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/nuremberg/NurembergNews10_16_46.html.

Dodatkowe informacje pochodzą od Whitneya R. Harrisa, prawnika wchodzącego w skład amerykańskiego zespołu w Norymberdze, wyznaczonego przez sędziego Roberta H. Jacksona do reprezentowania go w Pałacu Sprawiedliwości w nocy z 15 na 16 października. Opis egzekucji opublikował w: Whitney R. Harris, Tyranny on Trial: The Evidence at Nuremberg, s. 485–488.

7

Telford Taylor, The Anatomy of the Nuremberg Trials: A Personal Memoir, s. 588.

8

M.G. Gilbert, Dziennik norymberski, przeł. Tomasz Łuczak, Warszawa 2012, s. 486.

9

Wywiad autora z Haroldem Bursonem.

10

T. Taylor, op. cit., s. 600.

11

Ibidem, s. 602, 623.

12

Wszystkie cytaty z Obermayera pochodzą z dwóch źródeł: wywiadu Obermayera udzielonego autorowi oraz jego artykułu pt. Clean, Painless and Traditional, w „Jack-O-Lantern” z grudnia 1946 r., magazynie literackim wydawanym w college’u Dartmouth.

13

Ann Tusa, John Tusa, The Nuremberg Trial, s. 487. Inni kwestionują tę liczbę. Zob. np.: http://thefifthfield.com/biographical-sketches/john-c-woods/.

14

M.G. Gilbert, op. cit., s. 255.

15

Ibidem, s. 487.

16

Stanley Tilles, Jeffrey Denhart, By the Neck Until Dead: The Gallows of Nuremberg, s. 136.

17

Werner Maser, Nuremberg: A Nation on Trial, s. 255.

18

Ibidem, s. 254.

19

T. Taylor, op. cit., s. 611. Fragment ten zawiera także uwagę o fotografiach martwych nazistów.

20

Albert Pierrepoint, Executioner: Pierrepoint, s. 158.

21

W. Maser, op. cit., s. 255.

22

A. Tusa, J. Tusa, op. cit., s. 487.

23

Herman Obermayer, Clean, Painless and Traditional, „Dartmouth Jack-O-Lantern”, grudzień 1946.

24

A. Pierrepoint, op. cit., s. 8.

25

Christopher R. Browning, Zwykli ludzie. 101. Policyjny Batalion Rezerwy i „ostateczne rozwiązanie” w Polsce, przeł. Piotr Budkiewicz, Bellona, Warszawa 2000, s. 74.

26

Richard Overy, Krew na śniegu. Rosja w II wojnie światowej, przeł. Monika i Tomasz Lüftnerowie, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2009, s. 159–160.

27

Michael Beschloss, The Conquerors: Roosevelt, Truman and the Destruction of Hitler’s Germany, 1941–1945, s. 21.

28

Ibidem, s. 26.

29

Według jego wpisów oraz reszty relacji z dzienników Liddella, zob. Ian Cobain, Britain Favoured Execution over Nuremberg Trials for Nazi Leaders, „The Guardian”, 25 października 2012.

30

Richard Bessel, Germany 1945: From War to Peace, s. 11.

31

Ibidem, s. 18.

32

Norman H. Naimark, The Russians in Germany: A History of the Soviet Zone of Occupation, 1945–1949, s. 72.

33

David Stafford, Endgame, 1945: The Missing Final Chapter of World War II, s. 315.

34

Frederick Taylor, Exorcising Hitler: The Occupation and Denazification of Germany, s. 54, wyd. pol. Wypędzenie ducha Hitlera. Okupacja i denazyfikacja Niemiec, Wydawnictwo Czarne, 2016.

35

N.H. Naimark, op. cit., s. 74.

36

Douglas N.H. Botting, From the Ruins of the Reich: Germany, 1945–1949, s. 23.

37

F. Taylor, op. cit., s. 70.

38

Ibidem, s. 73.

39

R. Bessel, op. cit., s. 68–69.

40

Informacja o Tęczowej Dywizji i wyzwoleniu Dachau za Sam Dunn (red.), Dachau 29 April 1945: The Rainbow Liberation Memoirs.

41

United States Holocaust Memorial Museum, Dachau, www.ushmm.org.

42

S. Dunn (red.), op. cit., s. 14.

43

Cytat oraz pozostała część relacji porucznika Cowlinga, ibidem, s. 22–24.

44

Ibidem, s. 32.

45

Ibidem, s. 77.

46

Cytat i reszta relacji Jacksona, zob. ibidem, s. 91–92.

47

Ibidem, s. 24.

48

Reszta relacji Friedmana oraz cytaty, zob. Tuvia Friedman, The Hunter, s. 50–102.

49

Norman Davies, Serce Europy. Krótka historia Polski, Znak, Kraków 2014.

50

F. Taylor, op. cit., s. 226.

51

Cytat oraz reszta relacji Wiesenthala o jego uwolnieniu, zob. Joseph Wechsberg (red.), The Murderers Among Us: The Wiesenthal Memoirs, s. 45–49.

52

Informacje o ojcu Wiesenthala i inne szczegóły biograficzne, zob. Tom Segev, Szymon Wiesenthal. Życie i legenda, Świat Książki, Warszawa 2010, oraz J. Wechsberg (red.), op. cit., s. 23–44.

53

Ibidem.

54

J. Wechsberg (red.), op. cit., s. 28.

55

T. Segev, op. cit., s. 27.

56

J. Wechsberg (red.), op. cit., s. 8.

57

T. Friedman, op. cit., s. 146.

58

Cytat oraz reszta relacji Wiesenthala z Mauthausen, zob. J. Wechsberg (red.), op. cit., s. 47–49.

59

Frederick Forsyth, Akta Odessy, Amber, Poznań 1990, s. 85.

60

J. Wechsberg, (red.), s. 11.

61

Kolekcja Saula K. Padovera, 1944–1945, The New York Public Library Manuscript and Archives Division.

62

Wywiad autora z Peterem Heidenbergerem. Jeśli nie wskazano inaczej, cytaty pochodzą z tego wywiadu.

63

<

---

Скачать книгу