szyper – pot. kapitan, dowódca niewielkiego statku handlowego; szyper w razie potrzeby włącza się w wykonywanie niezbędnych prac wraz z resztą załogi. [przypis edytorski]
5
kliper (z ang. gw. środ. clip: szybkość) – rodzaj szybkiego, smukłego żaglowca popularnego w 2. poł. XIX w., posiadającego wyjątkowo wysokie, 3 lub 4 maszty, osiągającego rekordowe prędkości, do 21 węzłów (tj. ok. 40 km/h). [przypis edytorski]
6
laubzega (niem. Laubsäge; od Laub: liść i Säge: piła) – cienka piła służąca do wyrzynania otworów (również ozdobnych wykrojów) w drewnie. [przypis edytorski]
7
kambuz – pomieszczenie lub jego wydzielona część przeznaczona do przygotowywania posiłków na statku; kuchnia okrętowa. [przypis edytorski]
8
brasy – liny służące do manewrowania żaglami w płaszczyźnie poziomej w celu ustawiania ożaglowania rejowego w najkorzystniejszej pozycji względem wiatru. [przypis edytorski]
9
legar – podkład pod ciężkie przedmioty, zazwyczaj wykonany z belek drewnianych; tu: umocowana do pokładu podstawa, na której umieszcza się szalupę okrętową. [przypis edytorski]
10
bak – skrajna część pokładu dziobowego, położona najbliżej dziobu statku. [przypis edytorski]
11
hulk – statek, wycofany z eksploatacji. [przypis edytorski]
12
kasztel – nadbudówka na daw. żaglowcach, znajdująca się na dziobie lub rufie statku (kasztel dziobowy i rufowy), zawierająca pomieszczenia dla oficerów oraz stanowiska lekkich dział. [przypis edytorski]
13
trap – skośnie zawieszone, składane schody służące do wchodzenia na pokład z nabrzeża oraz schodzenia z pokładu na brzeg lub inną jednostkę pływającą; w czasie żeglugi trap leży złożony przy burcie. [przypis edytorski]
14
brasować – obracać reje pod najkorzystniejszym kątem do wiatru za pomocą brasów (tj. olinowania ruchomego pozwalającego na obracanie rei w poziomie); brasowanie wymaga wykonania obrotu dla wszystkich rei danego masztu jednocześnie; reja: poziome drzewce umocowane do masztu, do rei przyczepiony jest górny brzeg (tzw. lik) żagla. [przypis edytorski]
15
trawers – kierunek prostopadły do umownej linii łączącej dziób z rufą statku. [przypis edytorski]
16
kołkownica – belka z otworami, w które wkłada się kołki do mocowania lin, umieszczona na maszcie lub nadburciu. [przypis edytorski]
17
Kalasze – grupa etniczna zamieszkująca obszary od Turcji do Indii; pod koniec XIX w. przez tereny zamieszkałe przez Kalaszów przebiegała (po szczytach gór Hindukusz) granica między indyjsko-pakistańskimi ziemiami kolonii Imperium Brytyjskiego a Afganistanem; tu: tubulcy. [przypis edytorski]
18
buchta – zwój liny ułożonej tak, by można było w razie potrzeby natychmiast ją rozwinąć, bez ryzyka splątania. [przypis edytorski]
19
sejzyng a. sejzing, – krótka (o dł. 0,5–1,5 m) linka zakończona zaplecionym uchem, służąca do związywania zrzuconych żaglów przy drzewcach, wiązania bucht (ułożonych zwojów) grubej liny itp. [przypis edytorski]
20
bant a. banta – kilkuwarstwowy pas płótna stanowiący wzmocnienie na krawędziach, rogach i w poprzek żagla. [przypis edytorski]
21
wanta – lina (zwykle spleciona z drutu) stabilizująca maszt w pionie. [przypis edytorski]
22
kotwica zawozowa a. kotwica zawoźna – stosunkowo lekka kotwica służąca do ściągania statku z mielizny. [przypis edytorski]
23
Ereb (mit. gr.) – najciemniejsza część Hadesu, podziemnego świata zmarłych. [przypis edytorski]
24
rudel – rękojeść steru. [przypis edytorski]
25
stewa przednia – zakończenie dziobu łodzi. [przypis edytorski]
26
szkuta – niewielki statek rzeczny do przewozu ładunków. [przypis edytorski]
27
reja – poziome drzewce, u dołu którego mocowany jest żagiel. [przypis edytorski]
28
bak – górny pokład w dziobowej części statku. [przypis edytorski]
29
derka – gruby koc. [przypis edytorski]
30
buchalter (daw.) – księgowy. [przypis edytorski]
31
Drake, Francis (1540–1596) – angielski kaper (licencjonowany pirat), żeglarz i polityk brytyjski, jako pierwszy Anglik opłynął kulę ziemską. [przypis edytorski]
32
Franklin, John (1786–1847) – brytyjski admirał, badacz Arktyki, zginął w trakcie nieudanej ekspedycji badawczej. [przypis edytorski]
33
Złota Łania – statek, na którym sir Francis Drake opłynął świat. [przypis edytorski]
34
„Ereb” i „Terror” – statki zaginione razem z całą arktyczną ekspedycją sir Johna Franklina. [przypis edytorski]
35
wystawić (daw.) – wyobrazić. [przypis edytorski]
36
tryrema – trirema, starożytny okręt wojenny z trzema rzędami wioseł. [przypis edytorski]
