Wołosi – tą nazwą określano w przeszłości różne ludy z południowego wschodu Europy, z Półwyspu Bałkańskiego oraz z terenów dzisiejszej Rumunii i Mołdawii. [przypis edytorski]
35
kotiuha (ukr. dial.) – pies. [przypis edytorski]
36
barwa – tu daw.: strój, mundur. [przypis edytorski]
Kozacy „nieposłuszni” – wolni, nie znajdujący się na niczyjej służbie. Wolni Kozacy mieszkali w XVII w. na Zaporożu w dolnym biegu Dniepru (dziś płd.-wsch. Ukraina). [przypis edytorski]
pletnia (daw.) – pleciony bicz z bydlęcej skóry. [przypis edytorski]
64
lubom nic nie rozumiał (daw.) – chociaż nic nie rozumiałem. [przypis edytorski]
65
na niezabudysz (daw. ukr.) – na pamiątkę. [przypis edytorski]
66
debra a. debrza – dół, wąwóz, rozpadlina. [przypis edytorski]
67
chadzka – wyprawa. [przypis edytorski]
68
Boh znaje (ukr. Бог знає) – Bóg jeden wie. [przypis edytorski]
69
Ławra Peczerska – ośrodek religijny, dziś w granicach Kijowa; klasztor, w którego podziemiach (pieczarach) spoczywają mumie wielu świętych i błogosławionych mnichów prawosławnych. [przypis edytorski]
70
Sicz Zaporoska – wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis edytorski]
71
Zaporoże – kraina w dolnym biegu Dniepru, poniżej porohów, zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich. [przypis edytorski]
72
Krzysztof Kosiński herbu Rawicz (1545–1593) – polski szlachcic, który po utracie majątku został hetmanem kozackim. Zorganizowany przez niego najazd, mający pierwotnie na celu odzyskanie dóbr ziemskich pod Kijowem, przeistoczył się w bunt kozacki przeciwko Polakom. [przypis edytorski]
73
Jacko Nerodycz-Borodawka (ukr. Яцько Бородавка- Неродич; zm. 1621) – hetman Kozaków Zaporoskich w latach 1619–1621. W czasie wojny z Turcją został przez Kozaków pozbawiony władzy na rzecz Sahajdacznego i stracony pod Chocimiem. [przypis edytorski]
74
Grzegorz Łoboda (ukr. Григорій Лобода; zm. 1596) – hetman kozacki, uczestnik powstania Nalewajki przeciwko Polsce, uważany przez współplemieńców za zbyt ugodowego w stosunku do Polaków, w czasie bitwy pod Łubniami został posądzony o zdradę i zabity. [przypis edytorski]
75
Seweryn Nalewajko a. Semen Nalewajko (ukr. Северин Наливайко; zm. 1597) – ataman kozacki, przywódca powstania przeciwko Rzeczypospolitej 1595–1596, pokonany przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego i ścięty. [przypis edytorski]
76
Petro Konaszewicz-Sahajdaczny herbu Pobóg (ukr. Петро Конашевич-Сагайдачний; 1570–1622) – hetman kozaków rejestrowych, uważany za jednego z najwybitniejszych wodzów kozackich. [przypis edytorski]
77
Synopa – miasto portowe w Turcji, ok. 650 km na wsch. od Stambułu. [przypis edytorski]
78
Archioka – prawdopodobnie Ortaköy, dziś dzielnica Stambułu. [przypis edytorski]
79
Oczaków – miasto portowe, dziś na terenie Ukrainy; założone w starożytności jako kolonia Miletu; w XV-XVIII w. bywało pod panowaniem polskim i tatarskim. [przypis edytorski]
