ukr.: Pryłuki) – miasto w płn.-wsch. części Ukrainy, ok. 80 km na płn. od Łubniów. [przypis redakcyjny]
954
Hadziacz – miasto w płn.-wsch. części Ukrainy, ok. 80 km na płn. wschód od Łubniów. [przypis redakcyjny]
955
Sicz Zaporoska – wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]
956
Czerkasy – miasto na prawym brzegu środkowego Dniepru, położone ok. 200 km na płd. wschód od Kijowa. [przypis redakcyjny]
957
deputacja – przedstawiciele społeczności kozackiej. [przypis redakcyjny]
958
samopał – prymitywna broń palna, używana przez Kozaków w XVI i XVII w. [przypis redakcyjny]
959
piszczel a. kij – prymitywna ręczna broń palna, używana od XIV w. [przypis redakcyjny]
960
Na pohybel (ukr.) – na zgubę, na śmierć. [przypis redakcyjny]
961
Ne bude sobaka miasa isty (ukr.) – nie dla psa kiełbasa. [przypis redakcyjny]
962
pysara (ukr.) – pisarza. [przypis redakcyjny]
963
ni pisaty, ni czytaty ne umiju (ukr.) – ani pisać, ani czytać nie umiem. [przypis redakcyjny]
964
Wołosz a. Wołoszczyzna – państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis redakcyjny]
kantarzej – urzędnik wojskowy na Zaporożu, czuwający nad miarami i wagami w kramach na Kramnym Bazarze w Siczy. [przypis redakcyjny]
968
mirgorodzkiego – miasto Myrhorod leży na Połtawszczyźnie, we wsch. części Ukrainy, ok. 50 km na wschód od Łubniów. [przypis redakcyjny]
969
kurzeń a. kureń – oddział kozacki. [przypis redakcyjny]
970
osełedec (ukr. śledź) – warkocz, który w walce chronił kark Kozaka. [przypis redakcyjny]
971
Ja toho Lacha znaju – on buw u Krymu (ukr.) – znam tego Polaka, on był na Krymie. [przypis redakcyjny]
972
Chortyca – największa wyspa na Dnieprze, na wysokości dzisiejszego miasta Zaporoża, w XVII w. na Chortycy znajdował się ośrodek Kozaków rejestrowych. [przypis redakcyjny]
973
obserwowany (z łac.) – tu: zachowywany, szanowany. [przypis redakcyjny]
974
J. O. – skrót od: jaśnie oświecony. [przypis redakcyjny]
975
paroksyzm – nasilenie się negatywnych uczuć w stosunku do kogoś lub czegoś. [przypis edytorski]
976
z pogany – dziś popr. forma N. lm: z poganami. [przypis redakcyjny]
977
Pawluk, Paweł własc. Michnowicz, Pawło (zm. 1638) – przywódca antypolskiego i antyszlacheckiego powstania kozackiego (1637), pokonany przez polskie wojska pod wodzą hetmana Mikołaja Potockiego i ścięty; akt kapitulacji podpisał Bohdan Chmielnicki jako pisarz wojska zaporoskiego. [przypis redakcyjny]
978
Nalewajko, Semen (zm. w 1597) – ataman kozacki (znany również pod imieniem Seweryn), przywódca powstania przeciwko Rzeczypospolitej 1595–1596, pokonany przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego i ścięty. [przypis redakcyjny]
lacki (daw. z ukr.) – polski. [przypis redakcyjny]
981
szczob z nym poihraty (ukr.) – żeby się z nim zabawić. [przypis redakcyjny]
982
ataman koszowy – ataman koszowy rządził na Zaporożu w czasie pokoju, miał też obowiązek przygotować Sicz do wojny; kosz – obóz kozacki. [przypis redakcyjny]
Swynojady (z ukr.) – świniożercy; Tuhaj-Bej jako dobry muzułmanin nie jadł mięsa świń, które uważał za nieczyste, i gardził tymi, którzy je jedzą. [przypis redakcyjny]
986
Sicz Zaporoska – wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]
987
Bazawłuk – wyspa na Dnieprze u ujścia rzek Bazawłyk i Czertomłyk (Czortomelik), siedziba Kozaków, w XX w. zatopiona podczas tworzenia Zalewu Kachowskiego. [przypis redakcyjny]
988
Tomakówka – wyspa na Dnieprze, ok. 60 km na południe od Chortycy, w XVII w. ośrodek kozacki, dziś w granicach miasta Marhanec. [przypis redakcyjny]
989
murza – tytuł przysługujący książetom tatarskim i perskim. [przypis edytorski]
990
każe, rozserdywsia (ukr.) – mówi, że się rozgniewał. [przypis redakcyjny]
991
Rozserdywsia duże (ukr.) – rozgniewał się bardzo. [przypis redakcyjny]
992
Ne serdysia, druże (ukr.) – nie gniewaj się, przyjacielu. [przypis redakcyjny]
993
lira – instrument strunowy; na Ukrainie szczególnie popularna była lira korbowa. [przypis redakcyjny]
994
teorban – lutnia basowa, duży strunowy instrument muzyczny, podobny do bandury. [przypis redakcyjny]
995
pyśmo (ukr.) – list. [przypis redakcyjny]
996
czehryńcy – z Czehryna; Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) – miasto na środkowej Ukrainie, położone nad Taśminą, dopływem środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
997
hetman wielki – Mikołaj Potocki, zwany Niedźwiedzia Łapa, herbu Pilawa (ok. 1593–1651), kasztelan krakowski, hetman wielki koronny w latach 1646–1651). [przypis redakcyjny]
998
Potocki, Stefan (ok. 1624-1648) – starosta niżyński, zmarł w niewoli po bitwie pod Żółtymi Wodami. [przypis redakcyjny]
999
Sicz Zaporoska – wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]
