Hy het gesê hy sou versigtig wees, dat jy niks het om te vrees nie. Dis toe dat jy begin uitsien het na jul eerste seks. Julle was al ’n jaar saam en jy het geweet die verhouding is ernstig. Jy het kerse aangesteek en roosblare op die bed gestrooi. Hy het yskoue vonkelwyn gekoop … Nooit in jou wildste nagmerrie sou jy kon dink dat julle nie seks sou kon hê nie, omdat jou vagina in die proses “toegetrek” het.

      Ná die katastrofiese nag was jy heel waarskynlik verlig toe jy uiteindelik hoor jou probleem het ’n naam: vaginisme (of vaginismus).

      Vaginisme en pynlike seks is heel algemeen, maar gelukkig hoogs behandelbaar. Al wat jy moet doen, is om so gou moontlik hulp te kry.

      Die Kapenaar Annerien Basson* (30) en haar man, Zak* (29), was al drie jaar getroud, maar albei steeds maagde.

      “Ek het reeds vroeg in ons verhouding vir Zak gesê dat dit vir my as Christen verkeerd sou wees om seks buite die huwelik te hê. Ek is grootgemaak met die ‘waarde’ dat buite-egtelike seks sonde is,” vertel Annerien. “Zak het ook só grootgeword.

      “Hoewel ons albei verskriklik uitgesien het na ons troudag, het die gedagte aan seks my vreesbevange gemaak. As ek terugkyk, verstaan ek hoekom. Daar is trouens verskeie redes: Al die vrae wat ek as kind oor seks vir my ma gevra het, het sy geantwoord met: ‘Ek sal jou later sê.’ Dit het nooit gebeur nie. Ek moes hoor ek moet ’n maagd bly, ‘want ’n meisie wat by ’n ou slaap, is goedkoop’. Die man verloor alle respek vir jou, het sy bygevoeg. My ma het my boonop gereeld van veneriese siektes en vigs vertel. Seks het vuil en gevaarlik geklink.

      “In graad vier het my ouer suster gewys na twee sprinkane wat op mekaar sit, en gesê: ‘Dis wat mense ook doen.’ Ek wou haar nie glo nie en het haar uitgevra. ‘Pa en Ma moes dit ook doen om ons te kon hê,’ het sy toe gesê. Dit het so barbaars geklink.

      “Vir nagte daarna kon ek nie slaap nie. Ek is geleer my vagina is privaat. Hoe kon ’n man so iets aan ’n vrou doen?

      “Ek was skaars elf toe ek begin menstrueer het. ‘Nou is jy ’n vrou … wat swanger kan word,’ het my ma gesê.

      “Die hele affêre was vir my traumaties. Ek was boonop die eerste in my klas wat ‘vrou geword’ het. Daarby het menstruasie elke maand met intense pyn gepaardgegaan.

      “Toe my beste vriendin trou, wou ek onmiddellik weet hoe die eerste seks was. ‘Baie seer,’ het sy gesê.

      “Op ons huweliksnag was ek so vreesbevange dat ek ’n angsaanval gekry het. Ná ’n lang bad het ek uiteindelik gekalmeer, maar die oomblik toe ek my man se ereksie sien, het ek weer bang geword. Hoe sal hy in my kan pas?

      “Ons kon dit glad nie regkry nie. Dit was so seer! Zak was skaam en gefrustreerd, hy het dan ‘so mooi sag’ met my gewerk. Ek het gehuil. Met elke poging daarna ook.

      “Later het ons die probleem begin ignoreer. My man het my omgepraat om wedersydse masturbasie te probeer. Dit was maar ’n onbeholpe affêre.

      “Ons het albei geweet iets belangriks ontbreek, maar ek het gedink my probleem sal vanself verdwyn. Dit het nie gebeur nie, en ná drie jaar – steeds as maagd – het ek ’n seksuoloog gaan sien. Ná fisioterapie, die gebruik van ’n verdowende room en dilators, asook sielkundige hulp, alles oor etlike maande, het ons pynlose seks gehad! Onlangs het ek dit selfs begin geniet.

      “Nou besef ek daar is wél hoop vir vroue soos ek. Tog lê daar nog baie werk aan ons huwelik voor.”

WAT IS VAGINISME?

      Vaginisme is die onwillekeurige sametrekking van jou bekkenvloerspiere – daardie deel wat jy toeknyp om die urienvloei te onderbreek – tydens ’n poging tot penetrasie, hetsy deur seks of ’n voorwerp soos ’n tampon of spekulum (tydens ’n mediese ondersoek).

      Daar is twee soorte vaginisme: As jy aan primêre vaginisme ly, was jy reeds met jou eerste seksuele ervaring vreesbevange. Jou knypspiere het daarom in ’n spasma gegaan. Indien jou maat dit wel reggekry het om jou gedeeltelik te penetreer, was dit baie seer.

      Of jy kan aan sekondêre vaginisme ly. Dit beteken dat jy al voorheen pynlose penetrasie gehad het, maar dat die vrees en spiersametrekking eers later ontstaan het. Dit kan weens die een of ander trauma wees, soos komplikasies toe jy gekraam het.

      Die algemeenste simptoom van vaginisme tydens ’n poging tot seks word dikwels deur mans beskryf as “soos om teen ’n muur vas te druk”. Jy kan ook sukkel om enigiets anders, soos ’n tampon of vinger, in jou vaginale opening te sit.

      As jy aan vaginisme ly, kan jy dalk terselfdertyd ’n ander sindroom, miofassiale pynsindroom, hê, wat rektale pyn of ’n skerp brandpyn in jou vulva veroorsaak.

      HOEVEEL VROUE IS LYERS?

      Suid-Afrikaanse statistieke vir vaginisme is nie beskikbaar nie, ook nie gedetailleerde data vir die meeste ander lande elders ter wêreld nie, maar na raming het een uit vyf vroue pynlike seks.

      Nie almal met vaginisme soek hulp nie, dus is die beskikbare data ook baie wisselvallig. Baie vroue is skaam en verleë. Sommige word verkeerd gediagnoseer en dink dan hulle kan nie gehelp word nie.

      Vaginisme is egter hoogs behandelbaar. Dit verg gewoonlik net heelwat tyd en toewyding van julle albei, asook van ’n multidissiplinêre span gesondheidswerkers.

      Gaan net dadelik vir behandeling. Hoe langer jy wag, hoe langer kan die herstelfase wees.

      OORSAKE

      Die oorsake van vaginisme is dikwels sielkundig, maar dit verskil van vrou tot vrou. Baie Suid-Afrikaanse vroue het in ’n streng godsdiens­tige huis grootgeword en kan dalk daarom wanopvattinge oor seks hê.

      Of dalk is jy as kind seksueel, fisiek of emosioneel mishandel. ’n Spannings- en angsversteuring kan deel van die probleem wees.

      Daar kan ook ’n fisieke rede wees waarom jou spiere in spasma gaan, soos ’n skewe ruggraat of heupprobleem. Die spasma kan dan tot in jou bekkenvloerspiere strek.

      Of jy kan aan ’n velsiekte soos lichen-sklerose ly. Dis ’n outo-immuunsiekte wat onder meer jou vulva en anale area aantas. Die kleur en tekstuur van die aangetaste vel verander en dit jeuk gewoonlik erg. Dit kan ook brand. Dié velsiekte word met kortisoonsalf behandel, wel onder dokterstoesig, want daar is ’n verhoogde risiko vir kanker.

      Ekseem of herhaalde infeksies kan die senuwees rondom jou vulva irriteer. Dit kan weer veroorsaak dat jou knypspiere in ’n spasma gaan. Spesifieke salwe help vir dié probleem.

      Hoewel baie vroue glo dat hul vagina nie groot genoeg is vir penetrasie nie, is dit ver van die waarheid. ’n Vagina is gemaak vir enige grootte penis.

      Indien jou ginekoloog sê jou vaginale opening is te klein en dat ’n operasie nodig is, kry nóg ’n kundige se mening. ’n Operasie is net in hoogs uitsonderlike gevalle nodig. As jy onnodig geopereer