DA of nie?. Eusebius McKaiser
Читать онлайн книгу.
Dit is hoekom ideologie vir my saak maak en hoekom ons die DA se ideologiese basis moet ondersoek voordat ons die bekender debatte pak. Dis regtig te maklik om net koerantopskrifte as hoofstukname te gebruik.
Laat ons eers oor ideologie praat.
Die vonke het vroeg in 2013 in die openbaar gespat tussen die DA se federale ondervoorsitter, Mmusi Maimane, en ’n gewese DA-personeellid, Gareth van Onselen. Hierdie klein en oënskynlik onbenullige botsing, wat verbasend min aandag in die openbaar én binne die DA gekry het, was fassinerend en na my mening ’n goeie voorbeeld van die identiteitstryd wat binne die DA woed. Hier is die storie:
In Februarie 2013 het president Jacob Zuma nekhare orent laat staan toe hy by sakelui aangedring het om die ANC se geldkoffers aan te vul. Vrygewige maatskappye sal die vrugte pluk, het hy beloof. Dit was ’n onverantwoordelike verklaring wat die indruk geskep het dat die party, en moontlik die staat, besighede wat geld aan die ANC skenk, sal beloon.
Dis nie asof daar iets ooglopend verkeerd is daarmee as die ANC as politieke party maatskappye wat sy politieke programme steun, begunstig nie. In Suid-Afrika is die onderskeid tussen party en staat egter nog nie behoorlik verskans nie, met die gevolg dat daar baie begunstigingsnetwerke en korrupsie op die onderskeie regeringsvlakke is. Teen dié agtergrond is dit redelik om Zuma se boodskap te vertolk as ’n belofte dat selfs staatstenders gebruik kan word om maatskappye wat lojaal aan die regerende party is, te beloon. En as dit nie die boodskap was wat Zuma wou oordra nie, het hy hom weer eens ongelooflik swak uitgedruk, maar dis moeilik om te glo dat sulke reguit taal onbedoeld was.
Lindiwe Mazibuko, die DA se parlementêre leier, het die gaping benut. Sy het geredeneer dat Zuma se aanmerkings “die beginsel van goeie staatsbestuur, waarop ons konstitusionele demokrasie fundamenteel staatmaak, ernstig aangetas het”.1
Toe het sy retoriese stoom opgebou. “Dis ’n verdere bewys van hoe president Zuma die rol van die staat en die party fundamenteel verwar, en hoe die regering voortgaan om staatsgeld wat aan die armes bestee moet word, misbruik. Die R250 miljoen wat aan die opgradering van president Zuma se Nkandla-woning bestee word, is tot op hede die opvallendste voorbeeld.” Sy het Zuma gevra om sy verklaring terug te trek.
Nie verbasend nie, het Zuma nie ’n oog geknip nie, maar die ANC het dit aan die kleurrykste van al sy spindokters, Jackson Mthembu, oorgelaat om Mazibuko te hanteer.
(Ek het Mac Maharaj, die presidensiële woordvoerder, probeer kry om die president se verklaring op 567 Cape Talk en Talk Radio 702 te verduidelik, waar ek destyds die aanbieder van ’n geselsprogram was, maar hy het die aanbod om ’n tegniese rede van die hand gewys. Hy praat net namens Zuma-die-president-van-Suid-Afrika, nie namens Zuma-die-president-van-die-ANC nie, het hy gesê. Ek sou ook in sy plek mettertyd moeg word om weekliks tolk te speel.)
Intussen het Mthembu sy geliefkoosde gesangeboek nadergetrek: Die Spindokter se Versameling Persoonlike Aanvalle. Mazibuko ken eenvoudig nie Afrika-gebruike nie, is sy storie. Sy is nie regtig swart nie, want sy drink nie die struggle-geur Kool-Aid waarmee die ANC die swart meerderheid tot die wederkoms aan die lewe gaan hou nie.
Dis ook hoekom die Minister van Hoër Onderwys, Blade Nzimande, vir Mazibuko getreiter het omdat sy kastig nie in ’n township grootgeword het nie, en dis ook hoekom soveel ANC-politici en -ondersteuners so dikwels na haar as ’n coconut verwys (buite swart, maar binne wit). Selfs Julius Malema, toe nog in die ANC, het kinderlik ingenome met sy slimmigheid na haar verwys as “Miesies Zille se bediende”.
Mthembu het dus maar net op die ou deuntjie voortgesing deur persoonlike aanvalle te kies as ’n maklike populistiese alternatief vir ’n krities-ontledende reaksie op die inhoud van opposisiekritiek. Hoekom sal jy nou geldige kommer oor die verband tussen politiek en geld probeer aanspreek as jy eerder die persoon wat die punt maak, kan aanval?
Wat daarna gebeur het, was egter so onvoorspelbaar soos ’n vreemde kinkel in ’n Generations-storielyn. ’n Swart ridder in blink blou DA-wapenrusting met die naam Mmusi Maimane het gereken hy moet tot die arme jong vrou in nood se redding kom. Hy het vir geen oomblik vermoed dat die grootste uitdaging wat op hom wag nie die ANC se Mthembu was wat “Coconut!” skree nie, maar ’n voormalige DA-kameraad, ’n man uit sy eie ideologiese kamp, wat reg gestaan het om op hóm, Maimane, te skree, “Valse liberaal! VALSE LIBERAAL!” In die politieke arena is dit moeilik om tussen vriend en vyand te onderskei …
Maimane het toe ’n artikel geskryf wat in die Sunday Times gepubliseer is. Sy hoofargument was dat die ANC nie alleenreg het op wat dit beteken om ’n Afrikaan te wees nie. Om waarlik Afrikaan te wees, vereis volgens hom ’n verbintenis tot ubuntu. Hy het geargumenteer, “Afrikaan-wees word gedefinieer deur ’n mens se verbintenis tot die kwessies en lewe van die Afrika-mense. En niks kan daardie Afrikaan-wees beter meet as ’n mens se verbintenis tot die gees van ubuntu nie.”2
Hy het dit nie gesê nie, maar die implikasie was dat die ANC ubuntu ondermyn, en dat Maimane, as ’n swart lid van ’n party wat deur baie as die voorhoede van liberalisme beskou word, nie hoef te kies tussen liberalisme en Afrikaan-wees of tussen liberalisme en ubuntu nie: swart liberale kan outentieke Afrikane wees en tegelykertyd ubuntu voorstaan.
Of so het Maimane gedink voordat die gramskap van ene Gareth van Onselen oor hom losgebars het.
In ’n artikel wat gif gedruip het, het Van Onselen Maimane daarvan beskuldig dat hy dieselfde sonde as die ANC pleeg: hy skryf aan ander voor wat dit beteken om waarlik ’n Afrikaan te wees. As Jackson Mthembu nie vir Lindiwe Mazibuko mag voorskryf hoe om Afrikaan-wees vir haar te definieer nie, wie die duiwel is Mmusi Maimane dan om vir haar te sê sy moet ubuntu omhels as sy ’n ware Afrikaan wil wees?!
Dit, in ’n neutedop, was Van Onselen se grief. Op die koop toe het hy gesê daar is nie iets soos ubuntu nie, en al sou dit bestaan het, sou dit ’n vreemde waarde gewees het waarteen ware liberale hulself en hul party moes beskerm. Ten slotte het hy geïmpliseer dat ubuntu stompsinnig is en dat die party se identiteit in die spel is in hierdie debat met Maimane.
Natuurlik was Van Onselen se werklike artikel in sagter taal geskryf. Dis immers emosioneel veilig om tegniese terminologie te gebruik om die indruk van onbewoë betrokkenheid te skep. Maar politiek is diep persoonlik. Eintlik is Van Onselen, soos baie ouer wit liberale, ’n tragikomiese mengsel van gatvolheid en vrese oor veranderings wat op die DA wag. Sy tirade teen Maimane is belangrik omdat dit een van die min kere was dat die private sentimente van baie van die ou DA-hande in die openbaar gelug is: die wroeging oor waarheen “hul” geliefde party op pad is met astrante opkomelinge soos Maimane wat van nêrens af in die party ingevoer word.
Moet jou dus nie laat fop deur die tradisionele liberaal se emosielose taal nie. Dis ’n ernstige stryd wat hier aan die gang is. Vele glase wyn word afgesluk terwyl reaksie op reaksie uitgetik word in die debat oor waardes soos ubuntu, wat nou hand aan hand met liberalisme moet loop.
Ten diepste is die identiteit van hul party – hul party – in die weegskaal …
Van Onselen is so ’n bietjie soos ’n vieserige wit ouer van ’n Model C-skool in die vroeë 1990’s, “bekommerd” oor die instroming van kinders uit “ander agtergronde”, nie omdat hulle onwelkom is nie – natuurlik is hulle welkom, net wit Afrikaanse mense op ’n ossewa is regse fanatici, nie waar nie? – maar omdat “die waardes” van die skool dalk kan verander. Dit kan ons tog nie toelaat nie? En nou, mag die hemele ons behoed, loop die skool die gevaar om ’n swart hoofseun te kry wat dink die gemeenskap is belangriker as die individu!
Daardie soort institusionele angstigheid wat sommige wit ouers van Model C-skole in die vroeë 1990’s ervaar het, is baie soos die angstigheid wat sommige jarelange DA-lede deesdae ervaar. Dis nie verbasend nie. Verandering kan nogal ontstellend wees. Dis hoekom veranderingsbestuur as bedryf wêreldwyd miljarde dollar verdien. Verandering binne ’n politieke party is nie minder uitdagend as verandering binne ’n komplekse sakeonderneming nie. Binne die DA veroorsaak verandering konsternasie onder diegene wat meen hulle besit die institusionele