Xiyabani. Панахи Макулу
Читать онлайн книгу.
sevincək həyətə düşdülər.
– Xanlıq evini görmüsən? – deyə Qasımağa Məhəm-məddən soruşdu.
– Yox, görməmişəm.
– Onda gedək. Bu saat camaat oradadır, xanın təzə ilini mübarəkə gediblər.
Onlar atıla-atıla xanın evinə tərəf getməyə başladılar.
…Xanın böyük darvazalı qapısının qabağındakı mey-dan sulanıb süpürülmüşdü. Çoxlu adam durmuşdu. Bəzisi silahlı idi. Qapının o tərəf-bu tərəfində duran iki nökər xanın görüşünə gəlmiş köhnə, cırıq paltarlı adamları kənara itələ-yir, içəri buraxmırdı. Bu arada bir dəstə kəndli gəldi. Qa-baqda gedən kəndxudadan başqa hamısı keçə papaq qoyub, çarıq geymişdi. Boynundan üç-dörd qumrov asılmış bir ağ qoçu, onlar əlvan rənglərlə boyayıb gətirmişdilər. Qara pa-paqlı bir kişi qoçun xaltasından çəkirdi. Qapı qabağında da-yanıb, adamları içəri buraxmayan nökərlərdən biri onu gö-rüncə, kənara çəkilib baş endirdi:
– Fərəc kəndxudanın bayramı mübarək olsun, – deyə əlini ona tərəf uzatdı. Kəndxuda da ciblərini araşdırıb nə isə çıxardı və onun ovcuna basdı:
– Sizinlə bahəm, ay Məmi bəy!
Kəndxuda ciblərini bir də yoxlayıb, bu dəfə əlini o bi-ri nökərə tərəf uzatdı:
– Həsən bəyin də bayramı mübarək olsun, – dedi.
Nökərlər kəndxudaya yol verdilər. Kəndlillər də onun dalınca içəri keçdilər. Bunu görən Qasımağa:
– Tez gəl, biz də onlara qarışaq, – deyə Məhəmmədi dalınca dartdı.
Onlar xanın həyətinə keçdilər.
Xan qonaqları ilə söhbətə məşğul olsa da, fikri hə-yətdə idi; gəlib-gedəni gözdən qoymurdu. Altı yaşlı oğlu da yanında oturmuşdu. Xanın gözü kəndxudaya və onun da-lınca gələn bəzəkli qoça sataşanda, gülümsəyib oğluna dedi.
– Gör Fərəc kəndxuda sənə neçə qoç gətirib!
Oğlan tez pəncərənin qabağına yüyürdü. Xanı pən-cərədən görən kəndxuda iki əlini sinəsinə qoyub təzim etdi; kəndlilər də ikiqat oldular. Onların arxasınca gələn Qasım-ağa ilə Məhəmməd də xanı və oğlunu gördülər. Xan oğluna dedi:
– Bax, kəndxudanın oğlanlarıdır. Get onlarla oyna.
Sonra xan kəndlilərə işarə edərək qulluqçuya əmr verdi:
– Hərəsinə bir stəkan çay ver, qoy pəncərə qaba-ğında içsinlər. Kəndxudanı isə çağır dəhlizdə otursun.
Xanın oğlu lələsi ilə həyətə düşən kimi Məhəmmədlə Qasımağanın yanına yüyürdü. Şəhər uşaqları kimi geyinən oğlanlar xanın oğlunu çox təəccübləndirdi. Məhəmmədin çəkmələrindən o vaxt nəinki Xamnə qəsəbəsində, hətta bü-tün İranda belə tapılmazdı. Xanın oğlu gözlərini Məhəmmə-din qəşəng, yapışıqlı çəkmələrindən ayıra bilmirdi.
– Bunları haradan almısan?
– Məhəmməddən qabaq Qasımağa dilləndi:
– Ağası Urusiyyətdən göndərib, – dedi. – Sonra Mə-həmmədə dönərək: – Çıxar zurnanı da görsün.
Məhəmməd qoltuğundan zurnasını çıxardı. Püflədi. Xanın oğlu bu ala-bəzək zurnanı görən kimi ilan vurmuş adamlar təki qapqara qaraldı:
– Nə yaxşıdır?! Mən heç beləsini görməmişəm… Ver mən də çalım.
– Burada ayıbdır, gedək o tərəfdə çalaq, – deyə Mə-həmməd camaatdan uzaqlaşaraq, həyətin xəlvət bir yerinə çəkilib zurnasını çalmağa başladı. Hələ də özünə gələ bil-məyən xanın oğlu yalvarıcı səslə Məhəmmədə dedi:
– Ver, mən də çalım.
Məhəmməd etiraz etmədi. Xanın oğlu böyük bir hə-vəslə zurnanı çala-çala pəncərənin altında cərgə ilə oturub çay içən kəndlilərə tərəf getməyə başladı. Məhəmməd onu səslədi:
– O tərəfə getmə, ayıbdır.
Xanın oğlu isə onu eşitmirmiş kimi addımlarını bir az da yeyinlətdi. Bu dəfə Qasımağa özünü ona yedirtdi:
– Ayıbdır, getmə.
– Kimdən ayıbdır? – deyə xanın oğlu soruşdu.
Məhəmməd kəndliləri göstərdi:
– O kişilərdən.
– Bıy, onlar niyə kişi olur?
– Bəs nədirlər?
– Kəndli! – deyə xanın oğlu yenə yoluna davam etdi. Oğlan kəndlilərin yanına yetişəndə Qasımağa hirslə onun ətəyindən çəkdi:
– Gəl bu tərəfdə nə qədər istəyirsən çal…
Xanın oğlu dartınıb irəli cummaq istədi. Məhəmməd vəziyyəti belə görəndə zurnanı xanın oğlunun əlindən qap-dı. Ərköyün böyümüş xan oğluna bundan böyük təhqir ola bilməzdi. O dəqiqə gözləri doldu. Pillələri yeyin-yeyin çıxa-raq atasının yanında özünü yerə vurdu. Ömründə bəlkə də oğlunu ilk dəfə bu halda görən xan əl-ayağa düşdü:
– Sənə nə oldu? Sənə nə oldu?..
– Kəndxudanın oğlanları, – deyə boğula-boğula da-nışan uşaq sözünün ardını gətirə bilmədi.
– Kəndxudanın oğlanları səni vurdu? – deyə xan gözlərini qulluqçuya ağartdı. Sonra hirslə yerindən qalxıb kəndxudaya tərəf irəlilədi. Heç bir şeydən xəbəri olmayan kəndxuda isə dəhlizdə ləzzətlə çay içirdi.
– Axmaq oğlu, axmaq, bu nə cür qoduq böyütmək-dir?! Uşaqların Əlixan ağanı döyüblər?
Hər yerdən kəndxudanın başına yumruq yağdırdılar.
– Baba, vallah mənim qoduqlarım kənddədir. – Kəndxudanın boğula-boğula dediyi bu sözləri heç kəs başa düşməsə də, xanın oğlu kəndxudanın uşaqlarında olan zur-nanı istədiyini atasına qandıra bildi. Xan tez nökərlərini ça-ğırdı:
– Bir adam gəlsin! – Pişxidmətlərdən biri tez içəri daxil oldu. – Özü ilə işiniz olmasın, qoduqlarında bir zurna var, onu alıb bura gətirin.
Nökərlər kəndxudanı sıxma-boğmaya saldılar:
– Tez ol, zurnanı ver, filan-filanşüdənin oğlu:
– Baba, and olsun mərhum Sərtibin ərvahına (xanın atasıdır) mən yanımca uşaq gətirməmişəm. Zurna nədir, zad nədir?
– Axmaq oğlu, axmaq, o yekəlikdə xan yalan danı-şır?
– Əstəğfurullah, mən elə ərz eləmədim, deyirəm, bəl-kə xan səhv eləyir. Əgər mənə inanmırsınız, bax, bu ağsaq-qallardan soruşun, qoy onlar desinlər.
Nökərlərdən biri