Қазақстан (Қазақ елі) тарихы: 4 кітаптан тұратын оқулық. Қазақстан отаршылдық және тоталитарлық жүйелер қыспағында. 3-кітап. Коллектив авторов
Читать онлайн книгу.
20-жылы Жоламан Тіленшіүлының ұлтазаттық қозғалысын басуға қатысады (1819-1825). 1826 жылы қайтыс болды.
32
Шерғазы хан (29.08.1845) – Кіші жүздің соңғы ханы (1812-1824), Айшуақтың кіші ұлы. 1809-1812 ж. Кіші жүздегі билігі шектеулі хан кеңесін басқарды. Бірақ 1812 жылы патша үкіметі Жантөре ханның кіші інісі Шерғазыны Кіші жүздің ханы етіп тағайындайды.
33
Арынгазы (1783-1833) – Кіші жүздің соңғы ханы (1816-1821), Батыр сұлтанның шөбересі, хиуалық Қайып ханның немересі, Әбілғазы сұлтанның ұлы. 1816 жылы сәуірде Орта жүздің белгілі тұлғаларын біріктіріп, мықты Қазақ хандығын құруды мақсат етті. Бұхар әмірі оны хан лауазымына лайықтығын мойындап, сонымен бірге Орынбор губернаторы П.К. Эссеннің қолдауы да көрсетіліп отырды. 1821 жылы Петербургке патша үкіметі шақырады, алайда жолда ұсталып, Калугаға жіберіледі. 1833 жылы сол жерде қаза болады. Бұл Мәскеуде қабылданған билік басындағылардың ықпалды ханның көзін құртып, хандық билікті жою мақсатында жүргізген іс-шарасы еді.
34
Асфендияров С.Д. История Казахстана (с древнейших времен). – 2-е изд. / под ред. А.С. Такенова. – Алма-Ата, 1993. – С. 162.
35
Рязанов А.Ф. Восстание Исатая Тайманова (1836-1838 г.). Очерки по истории национального движения казахского народа. – Алма-Ата, 1991. – 102 с.
36
Бекмаханов Е. Казахстан в 20-40-е годы XIX в. – Алматы, 1992. – С. 169.
37
История Казахской ССР с древнейших времен до наших дней. – 3-е изд. – Алматы, 2011. – С. 329.
38
Беклербек – әскери басшы, жергілікті басқаруды, ірі тайпаны немесе жергілікті тұрғындарды басқару үшін хан бұйрығымен тағайындалып отырған. Мұнда Ташкент қаласының билеушісі.
39
История Казахской ССР с древнейших времен до наших дней. – 3-е изд. – Алматы, 2011. – С. 343.
40
История Кaзaхской ССР с древнейших времен до нaших дней. – 3-е изд. – Aлмaты, 2011. – C. 350.
41
Рязанов А.Ф. Восстание Кенесары Касымова (1837-1847 г.). Исторический очерк. – Алма-Ата, 1993. – 32 с.
42
История Казахской ССР с древнейших времен до наших дней. – 3-е изд. – Алматы, 2011. – С. 358.
43
История Казахстана. В пяти томах с древнейших времен до наших дней. – Алматы, 2001. – Т 3. – С. 353.
44
Есет Көтібарұлы (1803-1889 ж.) – Хиуа және Қоқан хандығына қарсы соғысты басқарушы, отаршылдыққа қарсы көтерілістің жетекшісі, қазақтардың ұлт-азаттық қозғалысының көшбасшысы. Есет батыр Кіші жүздің Әлімұлы тармағынан, шекті-қабақ бөлімінен тарайды. Бұл рудың қазақтары Қазақстанның Ақтөбе облысы мен Ресейдің Орынбор облысында, сонымен қатар Жайық пен Еділ аралығында көшіп жүрді. Есет батыр 1803 жылы Қазақстанда Шалқар көліне жақын жерде ру басқарған Көтібардың отбасында дүниеге келді. Жоңғар жаулап алушыларына қарсы қазақ халқының азаттық көтерілісіне ықпал еткен қазақтың танымал қолбасшысы Есет батырдың құрметіне есімі берілген.
45
Жанқожа Нұрмұхамедұлы (1780-1860 ж.) – қазақ халқының батыры. Халық арасында Жанқожа батыр есімімен танымал. Қоқандықтарға қарсы көтерілісті