P. Mesnard, L’Essor de la Philosophie Politique au XVI siècle, Paris 1952, s. 204–235; B. Lohse, Martin Luther. Eine Einführung in sein Leben und sein Werk, München 1981, s. 190n.
97
C. Schmitt, Der Wert des Staates…, s. 27.
98
Leon XIII, Aeterni Patris [1879], na stronie internetowej nonpossumus.pl [12.12.2015.]. O problemie zob. np. O. Schilling, Die Staats– und Soziallehre des Papstes Leo XIII, Köln 1925, s. 108–124; M. Sadowski, Państwo w doktrynie papieżaLeona XIII, Wrocław 2002, s. 81–89.
99
Do problemu tego C. Schmitt wraca w 1934 roku w Über die Drei Arten des Rechtswissenschaftlichen Denkens, gdzie pisze: „Das aristotelisch–thomistische Naturrecht des Mittelalters z. B. ist rechtswissenschaftliches Ordnungsdenken, das Vernunftrecht des 17. und 18.Jahrhunderts” (Hamburg 1934, s. 7). Innymi słowy: scholastyczne prawo natury nie było uniwersalne, lecz wiązało się z „konkretnym porządkiem” politycznym, społecznym i kulturowym Średniowiecza, tak jak oświeceniowe wiązało się z podobnym porządkiem epoki nowożytnej. W zależności od epoki i dominującego światopoglądu, obydwie (wzajemnie sprzeczne) koncepcje prawa naturalnego uważano za rzekomo uniwersalne i ponadczasowe, w zależności od dominującego „habitus”, charakterystycznego dla „die verschiedenen Völker und Rassen” i w rozmaitych epokach historycznych (ibidem, s. 8–9). W XX wieku do rangi prawa naturalnego alianci próbowali podnieść, zwalczane przez C. Schmitta, liberalnie pojęte prawo międzynarodowe zrodzone z zasad Kongresu Wersalskiego i Karty ONZ (C. Jouin, Le retour de la guerre juste.Droit international, épistémologie et idéologie chez Carl Schmitt, Paris 2013, s. 103–104).
100
C. Schmitt, Der Wert des Staates…, s. 36.
101
Ibidem, s. 52–55.
102
Właśnie dlatego przetłumaczony przez nas fragment Der Wert des Staates… (s. 23–43) zatytułowaliśmy Dlaczego nie jestem legitymistą? Rzecz o prawie i sile („Pro Fide, Rege et Lege”, 2010, nr 65, s. 43–51).
103
Problem omawiamy w tekście Czy historię można cofnąć? Problematyka przyczyn wybuchu Rewolucji Francuskiej w myśli konserwatywnej, dostępnym w zbiorze Prawica w XX wieku, Radzymin 2013, s. 51–72.
104
M. Dahlheimer, Carl Schmitt und der deutsche Katholizismus, 1886–1936, Paderborn 1998, s. 52–54.
105
Ibidem, s. 54.
106
C. Schmitt, Der Wert des Staates…, s. 10.
107
W. Nyssen, Carl Schmitt, „der schlechte, unwürdige und doch authentische Fall eines christlichen Epimetheus”, [w:] H. Quaritsch (red.), Complexio Oppositorum, op.cit., s. 181–192; E. Kennedy, Politischer Expressionismus. Die kulturkritischen und metaphysischen Ursprünge des Begriffs des Politischen von Carl Schmitt, [w:] H. Quaritsch (red.), Complexio Oppositorum, op.cit., s. 236–244; W. Kühlmann, Im Schatten des Leviathan. Carl Schmitt und Konrad Weiß, [w:] B. Wacker (red.), Die eigentlich katholische Verschärfung… Konfession, Theologie und Politik im Werk Carl Schmitts, München 1994, s. 89–114.
108
Na temat mitologii politycznej volkizmu zob. np. G.L. Mosse, Kryzys ideologii…, op.cit.; U. Puschner, W. Schmitz, J.H. Ulbricht (red.), Handbuch zur „Völkischen Bewegung”, 1871–1918, München 1996; S. Breuer, Nationalismus und Faschismus. Frankreich, Italien und Deutschland im Vergleich, Darmstadt 2005, s. 146–161.
109
C. Schmitt, Theodor Däublers „Nordlicht”. Drei Studien über die Elemente, den Geist und die Aktualität des Werkes, Berlin 1991 [1916], s. 12.
110
Ibidem, s. 11–15.
111
Ibidem, s. 31, 56.
112
Ibidem, s. 41–42
113
Ibidem, s. 57–58. Teorię łaski sformułowaną przez Trydent przedstawia Dekret o usprawiedliwieniu, [w:] A. Baron, H. Pietras (red.), Dokumenty soborów powszechnych, T. IV, Kraków 2004, s. 289–324. W literaturze przedmiotu zob. przede wszystkim F. Martínez Bouzas, Iustitia Christi: dimensiones personalistas y existencialistas de la Justificación en la VI sesión del Concilio de Trento, „Estudio Agustiniano”, 2011, t. 46, z. 3, s. 517–559 (cz. I); 2013, t. 48, z. 1, s. 69–111 (cz. II); 2014, t. 49, z. 1, s. 157–177 (cz. III). W polskiej literaturze przedmiotu dość stronniczo (z perspektywy augustyńsko–jansenistycznej, nie wiadomo dlaczego przyjętej jako nauka ortodoksyjna) omawia ten dokument L. Kołakowski, Bóg nam nic nie jest dłużny. Krótka uwaga o religii Pascala i o duchu jansenizmu, Kraków 1994, s. 44–82.
114
H. Ottmann, Carl Schmitt, [w:] K. Ballestrem, H. Ottmann, Politische Philosophie des 20. Jahrhunderts, München 1990, s. 63, 65–66, 69; H. Quaritsch, Positionen und Begriffe…, s. 25–35, 38; P. Noack, Carl Schmitt, op.cit., s. 15–34, 69–74; Ł. Święcicki, Carl Schmitt…, s. 126–127.
115
C. Schmitt, Theodor Däublers…, s. 59–61.
116
Ibidem, s. 62–63.
117
Ibidem, s. 63. Fragment ten stanowi jedną z poszlak dla rozwijanych przez niektórych badaczy teorii o gnostyckim charakterze myśli C. Schmitta (R. Faber, Politische Dämonologie.Über modernen Marcionismus, Würzburg 2007, s. 135–136; T. Storme, Carl Schmitt…, s. 22–35).
118
L. Strauss, Prawo naturalne w świetle historii, Warszawa 1969, s. 152–53.
119
W. Czapliński, A. Galos, W. Korta, Historia Niemiec, Wrocław 1981, s. 618–624.
120
Faktografia na podstawie ibidem, s. 629–48.
121
Fragment ten stanowi skrót naszego tekstu Protestancka monarchia czy prawno–naturalna republika? Niemiecki katolicyzm polityczny wobec kwestii formy i typu państwa u zarania Republiki Weimarskiej, „Dialogi Polityczne”, 2017, nr 21, s. 11–30.
