Od kultury "ja" do kultury "siebie". Roma Sendyka

Читать онлайн книгу.

Od kultury


Скачать книгу
doświadczenia jest – zdaniem Benjamina – bytem wyzutym z sensu, pozbawionym celu istnieniem „rozpaczliwym” (s. 55).

      Doświadczenie Poszukujących to doświadczenie tych, którzy „niczego jeszcze nie przeżyli” (s. 54) w kategoriach obowiązujących „dojrzałe” społeczności. Ten typ doświadczenia najtrafniej oddaje chyba określenie „.nieempiryczny”. Jego czasowość – inaczej niż w przypadku charakteryzowanego Präteritum (czas przeszły prosty) dorosłego – powiązana jest z tym, co dopiero nadejdzie. Jest to jakość wychylona wciąż w przyszłość, wyczekiwanie „czegoś nowego”, „czegoś wielkiego”, „prawdziwego”, „dobrego”, „pięknego”; tego, co jest „in sich selbst gegründet” – immanentne (s. 55); co warunkuje nadzieję i sens nadawany życiu oraz wolność Ducha. Tak rozumiane doświadczenie pozornie pozbawione jest więc funkcjonalnej treści jako nieempiryczne i perspektywiczne. Benjamin natychmiast reaguje, broniąc się przed możliwym zarzutem: sami – pisze – nadajemy doświadczeniu treść z naszego wnętrza. By uzyskać wstęp do jego przestrzeni, musimy bowiem przekroczyć, przezwyciężyć – paradoksalnie – samo doświadczenie.

      Tu ujawnia się pękniecie, radykalna odmienność dwóch sposobów pojmowania i realizowania kategorii doświadczenia. W tym miejscu Benjamin jeszcze wyraźnie różnicuje oba warianty, za pomocą konstrukcji zbiorowego, włączającego podmiotu „my” opowiadając się po stronie doświadczenia będącego pożądaniem jakości absolutnych. Taki wybór rzuca podmiot doświadczający w przestrzeń Unerfahrbaren

      Конец ознакомительного фрагмента.

      Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

      Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

      Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

      1

      W. Gombrowicz, Dziennik 1957–1961, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1989, s. 256.

      2

      Słowa „reflexive” i „reflective” są tłumaczone na język polski często za pomocą tego samego przymiotnika – refleksyjny. Chciałabym rozróżnić te dwa terminy. Oba mają „podwojoną referencję”, w dodatku bardzo zbliżoną. „Reflective” oznacza „akt kognitywny”, „refleksję” w sensie namysłu, medytacyjność, ale także „zdolność odbijania”, np. promieni słonecznych; „reflexive” konotuje akt zwrotu, sugeruje cyrkularną relację. Gillie Bolton w tomie Reflective Practice (G.E.J. Bolton, Reflective Practice: Writing and Professional Development, SAGE Publications, Los Angeles 2010, s. XIX) rozpodobnia interesujące mnie terminy w następujący sposób: „reflection” oznacza “zdolność do głębokiego namysłu”, „reflexivity” – „umiejętność zewnętrznej oceny siebie”. Sytuację w języku polskim wyjaśnia Elżbieta Hałas: „W języku polskim ‘refleksyjność’ pojawiła się w przekładach angielskiego słowa reflexivity (by ograniczyć się tylko do literatury anglosaskiej) w znaczeniu innym, ale nie zawsze dostatecznie wyraźnie odróżnianym od wcześniejszego użycia wyrażenia refleksyjność, pochodzącego od ‘refleksji’ jako aktu podmiotu, a więc np. jako ‘refleksyjność poezji’. Angielskie reflexivity, w przeciwieństwie do angielskiego reflexion (a także angielskie reflectivity) jest słowem nowym, które pojawiło się w XX wieku najpierw w odniesieniu do własności relacji zwrotnej, by przeniknąć następnie do języka nauk społecznych, w którym miesza się nieustannie przeciwstawianie pojęć refleksji i refleksyjności, bądź to ich współwystępowanie” (E. Hałas, Refleksyjność jako zasada i problem teorii społecznej, „Zagadnienia Naukoznawstwa” 2011, nr 2, s. 192). Proponuję tu więc nie dość jeszcze osadzone w polszczyźnie słowo „refleksywny” dla oddania „zwrotnego” charakteru zjawisk.

      3

      E. Erickson, Zagadnienie tożsamości ego, tłum. M. Żywicki, [w:] Tożsamość a cykl życia, Zysk i S-ka, Warszawa 2004, s. 98. Publikowane pierwotnie w „The Journal of the American Psychoanalitic Association” 1956, no. 4.

      4

      B. Hood, The Self Illusion. How the Social Brain Creates Identity, Oxford University Press, Oxford 2013, s. X.

      5

      E. Thompson, D. Zahavi, Self, No Self? Perspectives from Analytical, Phenomenological, and Indian Traditions, Oxford University Press, Oxford 2013, s. 1.

      6

      G. Lakoff, M. Johnson, Philosophy in the Flesh. The Embodied Mind and Its Challenge to Western Thought, Basic Books, 1999, s. 268. Por. także artykuły G. Lakoffa: Multiple Selves. The Metaphorical Models of the Self Inherent in Our Conceptual System, 1992 (dostęp on-line na stronie autora: http://georgelakoff.files.wordpress.com), oraz Sorry, I’m Not Myself Today. The Metaphor System for Conceptualizing the Self, [w:] G. Fauconnier, E. Sweetser, Spaces, Worlds, and Grammar, University of Chicago Press, Chicago 1996.

      7

      P.L. Callero, The Sociology of the Self, „Annual Review of Sociology” 2003, no. 29, s. 115.

      8

      A. Cascardi, The Subjects of Modernity, Cambridge University Press, Cambridge 1992; S. Benhabib, Situating the Self. Gender, Community and Postmodernism in Contemporary Ethics, Routledge, New York 1992; Ch. Taylor, Sources of the Self. The Making of Modern Identity, Harvard University Press, Cambridge 1989 (pol. Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej, tłum. zbiorowe pod red. T. Gadacza, PWN, Warszawa 2001). Mapę współczesnego dyskursu o podmiocie przedstawił zwięźle Andrzej Zawadzki – zob. idem, Autor. Podmiot literacki, [w:] Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, red. M.P. Markowski, R. Nycz, Kraków 2006.

      9

      P.L. Callero, The Sociology…, op. cit., s. 116. Warto zauważyć, że ów nurt konstruuje się równolegle (lecz nie absolutnie rozdzielnie) wobec tendencji skrajnie negatywnej, gdzie mowa o likwidacji (Adorno), śmierci (Barthes), końcu (Derrida) czy zmierzchu człowieka (Foucault) – por. R. Nycz, Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, Wydawnictwo FNP, Wrocław 2002 [1995], s. 89–90. Por. też P. Bürger, Das Verschwinden des Subjekts. Eine Geschichte der Subjektivität von Montaigne bis Barthes, Suhrkamp, Frankfurt a.M. 1998.

      10

      A. Elliott, Concepts of the Self, Polity Press, Cambridge 2006 (pol. Koncepcje ja”, tłum. S. Królak, Sic!, Warszawa 2007, s. 18). Z powodu „walki o przywrócenie terminu”, który omówię dokładniej w dalszej części pracy, w tekście głównym posługiwać się będę oryginalnym brzmieniem tytułów przywoływanych prac, nawet jeśli zostały wydane w Polsce i funkcjonują już w obiegu


Скачать книгу