Diep spoor. Jeanette Stals
Читать онлайн книгу.
te bly om dorp toe te kom, want sedert Katrien getrou en op die dorp kom bly het, was die plaaslewe uiters vervelig.
Dina sug en bring haar aandag terug na die kamer en die bed waarop sy lê.
Katrien het moeite gedoen vir haar, die bed oorgetrek met ’n vrolike bont deken en ’n bontebokvel vir die afklim neergesit. “Dan is die sementvloer nie so koud nie.”
Van daardie dag af het Dina se lewe handomkeer verander. Dit was duidelik dat Gerrit nie in die slawebesigheid glo nie en hy het sommer daardie eerste oggend al vir haar gesê sy moet ’n stoel uit die kombuis gaan haal en saam met sy agt leerlinge by die eetkamertafel kom sit. Sy kon dit nie glo nie; gedink sy hoor verkeerd.
“ ’n Bietjie boekekennis voor jy met die huiswerk begin, kan nie skade doen nie,” het Gerrit gelag toe hy haar gesig sien.
Katrien het haar verder aangemoedig. “Toe, Dina, die huiswerk kan eers wag.”
Dié herinnering stoot weer trane in Dina se oë. Sy het nog altyd vir Katrien beny en dit was nie soseer oor die pop of Katrien se musiek- en skilderlesse nie. Dit ook, ja, maar veral om te kon lees en skryf.
Daardie dag het sy gedoen wat ma Aurora haar aangeraai het toe sy van die plaas af weg is. “Gryp jou geleenthede met al twee hande, my kind, en maak die beste daarvan.” Vandag kan sy mooier skryf as enige van die leerlinge wat in Gerrit se skooltjie sit.
Wie sou ooit kon dink sy sou op sewentien haar eie kamer hê en boonop saam met die huismense aan tafel eet. Geen ander slawekind was nog ooit so gelukkig nie.
En wat die toekoms betref …
’n Jong vryburger uit ’n ver land kom hier op Stellenbosch aan, droom sy met oop oë. Hy sien haar die eerste keer in Dietz se winkel waar sy geld uit die beurs haal om te betaal en hy wonder wie sy is terwyl hy diep in haar oë kyk. Sy loop vinnig weg, voor hy ’n woord kan sê. Maar hy kom agter haar aan, tot op die rivierwal waar sy gaan staan het. Sy lig haar kop en hy kyk na haar nes Gerrit na Katrien kyk as hulle dink niemand sien nie.
Haar hart gaan aan die klop. Die vryburger vra om haar weer te sien, want hy kan nie sonder haar lewe nie. Sy sê niks en toe gaan hy sommer net daar af op sy een knie en vra of sy met hom sal trou. Nes Gerrit destyds.
In haar ma se woorde verduidelik sy vir hom dit is onmoontlik, sy is ’n slaaf. Maar hy is jonk en vurig, hy daag die hele dorp uit. Ook sommer die man van die winkel wat partykeer so onbeskof kan wees. Miskien kan dit ’n tweegeveg afgee. Ja, met swaarde, soos Gerrit eenkeer vertel het dit daar in ver lande gebeur.
Al wat leef en beef, is op die Braak bymekaar, die oop gedeelte in die middel van die dorp waar die soldate hulle driloefening hou. Haar ma en pa is ook daar. Dalk kan broer Daniël uit die Kaap kom. Dis vroegoggend en sy staan eenkant, haar gesig agter die sluier wat van haar hoed se rand afhang. Mense wonder wie die geheimsinnige vrou in swart kan wees, maar niemand waag dit om nader te kom of met haar te praat nie.
Die twee mans tree aan. Swaarde kap en flits in die son. Dié kant toe en daai kant toe. Eindelik kry hý die oorhand en lig sy swaard vir die doodsteek.
Nee, hy laat dit met ’n klein glimlag weer sak en spaar die skarminkel se lewe. Die mense juig oorverdowend. Almal dring vorentoe om sy hand te skud, maar hy draai sy rug op hulle en kom na haar toe.
Doodse stilte daal neer. Die verloorder se mense laat hulle koppe in skaamte sak. Ou Dominee kan dalk iets sê, hoe mooi dit is om te vergewe of dat ’n mens nie ’n ander moet minag nie of … Nee wat, hy moet self besluit, want haar held kniel nou voor haar. Terwyl almal toekyk, vat hy haar hand en soen dit. Toe kyk hy op en vra hard, sodat almal kan hoor: “Sal jy asseblief met my trou?”
“Ja,” fluister sy in die halfdonker kamer waar sy op haar bed lê.
2
Land van amaZulu
THABISA NEURIE TERWYL SY AANSTAP met ’n leë kleipot op haar kop en arms wat los langs haar sye hang. Stof warrel onder haar voete uit, sif weer agter haar neer.
Sy kan die voetpad toe-oë loop, maar sal dit nie waag nie. Van kleintyd af is sy geleer haar oë moet kyk waar haar voete loop. Sy moet weet van die kleinste ritseling in die gras, elke reukie op die wind, asook die roep van ’n dier of voël in die bos. Veral nou terwyl sy alleen rivier toe loop. Maar sy is nooit heeltemal alleen nie, want al loop niemand saam met jou nie, hou die voorvaders jou nog altyd dop.
Naby die rivier gaan sy staan en lig die waterpot van haar kop af terwyl haar oë al langs die oewer soek. Geen bokke wat suip, geen seekoei of uitgestote buffel wat tussen die riete wei nie. Net stilte en die sagte tjeep-tjeep van ’n voël uit die bosse op die oorkantste oewer.
Sy tree tot op die skepklip, buk en stoot die rand van die kleipot onder die water in. Terwyl dit volloop, soek sy oor die stil vloeiende rivier vir rimpelings, dalk die knobbelrige oog van ’n krokodil wat op die water dryf.
Die pot is vol. Sy tree terug en tel ’n klippie op, vryf dit tussen haar vingers skoon en gooi dit in die pot water, ’n stukkie aarde om te help dat sy nie struikel en die ukhamba stukkend val nie.
Sy kniel en lig die swaar las op haar kop. Haar bene knak terwyl sy regop beur, maar die pot sit stewig en sy loop so vinnig sy kan teen die skuins wal uit. Terug op die gelykte, neurie sy terwyl sy met ’n stywe rug en los heupe in die voetpad aanstap.
Soos wat die son elke dag bokant die kliprante uitkom en saans agter die bosse daar ver voor haar wegsink, so volg haar lewe ook ’n vaste baan. Die seisoene slaan takkraaltjies om haar dagtake, bepaal wanneer sy sal help plant en saai, dan weer skoffel en eindelik die oes aandra huis toe. Maar die res van haar dae loop sy vry rivier toe vir water, soek fynhout en speel met die ander kinders. Soms verlang sy na iets anders, maar sy weet self nie na wat nie.
Sy steek in haar spore vas en haar hande vlieg na die pot om dit bo te hou. Voor haar in die voetpad lê ’n sleepsel oor haar eie spore!
’n Slang het hier verbygegaan terwyl sy by die water was.
Sy onthou weer haar droom van ’n ruk gelede, die yslike slang wat hulle kraal met haar hele familie ingesluk het. Sou dit wel iets beteken het?
Sy draai haar kop versigtig een en toe weer ander kant toe. Nêrens sien sy ’n slang nie. Dis net gras, hier en daar ’n oop kol grond met spore of mis van diere, tekens van alles wat hier lewe. Nes sy en haar familie maak dit deel uit van ’n dubbele werklikheid – die lewe van hier, en dié van emathunzini, waar mense gaan woon wanneer hulle na die skadukant toe oorgaan. Alles daar is presies omgekeerd van hier, maar die twee wêrelde is een, die bo- en onderkant van ’n mens se hand. Hier het mense ’n donker vel, sodat hulle mekaar helder oordag kan sien, maar daar is hulle velle lig omdat hulle in donker leef. Selfs al sien jy nie jou skaduwee nie, is dit altyd by jou, net soos die voorvaders ook altyd daar is.
Is dit die sleepsel van ’n mamba dié? ’n Voorvaderslang miskien? Of is ’n bose gees hier verby? Was haar droom dalk ’n waarskuwing?
Haar oë soek verder aan in die voetpad, kom weer terug na die streep voor haar in die sand. Nee, wat sal die voorvaders met haar, ’n kind, te doen hê? Sy skep asem, versit haar voete en tree bo-oor die sleepspoor. Net ingeval, want om onverskillig te lewe is so goed as om ’n leeu aan sy stert te gaan pluk.
’n Paar druppels water stort uit die kleipot en val op haar skouer, gly in ’n koel streep af oor haar een bors wat nog net begin opstaan.
Sy glimlag. Sy gaan een van die dae die oorgang van kind na jong vrou maak, het haar mama gesê. Die neurie in haar keel kry woorde. “Nie meer lank nie, nie meer so lank nie …”
Thabisa neem die pot water na waar Mama besig is om bier te maak vir haar broer Jabu se troue. Bier is die kos van die voorvaders en moet baie versigtig berei word. ’n Vrou wat swanger is of die vorige nag by haar man geslaap het, dra te veel hitte en mag nie daarmee werk nie.
Mama kyk skaars op toe Thabisa die pot water neersit. Haar mama is gespanne. Fyn sweetdruppels pêrel op haar voorkop toe sy ’n kalbas vol water skep en