Diep spoor. Jeanette Stals
Читать онлайн книгу.
bier kan daar geen fees wees nie, terwyl bier van swak gehalte ’n skande is.
Toe al die stappe van meng, verhit en meel byvoeg voltooi is, maak haar twee mamas die houers onder ’n skaduboom staan om af te koel. Nou kan hulle net wag vir borrels om daarop te vorm, dan is die bier goed gemaak.
Elke dag word veldkosse versamel en in die kookhut links van die hoofhut gestoor. Die vroue se plek is links en hulle sit en slaap ook in die hut aan die linkerkant terwyl die regterkant vir mans bedoel is. Net met sekere seremonies word dit andersom gedoen.
Thabisa se pa’s het reeds met haar oupa ooreengekom watter beeste nog vir ilobolo uitgekeer en watter tydens die fees geslag sal word. Die ma’s het houers bymekaargesit en die pa’s gevra om nog ’n mandjie vir dikmelk te vleg, asook ’n nuwe mat om vleis op te bedien. Op die plek waar die mense moet dans, skarrel Thabisa saam met die anders kinders om klippe op te tel en eenkant op ’n hoop te gooi. Hulle loop ook ver die veld in om dikker stompe te soek waarmee groot vuur gemaak kan word en dra dit in spanne na die umuzi toe terug.
Dié aand sit Thabisa saam met die res van die familie om die vuur. Hulle het klaar geëet en kleineres wat sukkel om hulle oë oop te hou begin teen ouer susters skuins lê.
Thabisa staar in die vuur. ’n Heerlike feestyd wag op hulle. Sy is veral bly vir haar broer se onthalwe, want die koning het baie jare vir Jabu as ’n soldaat vasgehou. Shaka was altyd honger vir oorlog en Jabu het dié harde lewe leer ken.
Hy was nog ’n jong man toe hulle amabutho teen die Ndwandwe gaan baklei het. Jabu het eers onlangs vir hulle vertel dat vyf van Zwide se seuns in die gevegte gedood is. Die rivier se water het in bloed verander voordat Zwide se mense voor die leeus van Shaka begin vlug het. En dit was net die begin.
Shaka het al hoe meer krale aangeval en onder hom ingetrek. Sy gebied het groter geword en hy moes meer familiehoofde se stertvere pluk, hulle soms heeltemal stilmaak. Party van die soldate was later so volgeëet van die bloedkos dat hulle wou kots.
Nou kan Jabu trou en met sy lewe aangaan, met ’n gesin begin.
Die vuur is feitlik uitgebrand, maar almal bly sit, onversteurd ten spyte van ’n jakkals se getjank in die skemer bosse agter hulle.
“Ek sal ’n storie vertel,” verbreek Ugogo die stilte en soos mes is die kleinspan regop, skuif hulle nader aan hulle ouma.
Die kinders se ogies wys wit terwyl hulle in haar verkreukelde gesig opkyk. Haar gedagtes loop ver om die storie te soek en toe sy begin vertel, skuif hulle nog vorentoe sodat nie ’n enkele woord op die grond kan val nie.
“Eendag was daar ’n pa wat ’n baie mooi dogter gehad het,” begin Ugogo. “So mooi dat ’n belangrike hoofman se seun met haar wou trou.”
Thabisa dink aan Longile, Jabu se geliefde. Sy is ook baie mooi.
“Vir drie dae is groot feesgevier.”
Thabisa luister skaars, want sy ken die storie van die monster wat die ongehoorsame bruid en haar vriendinne in voëls verander. Sy stuur liewer haar gedagtes na hulle eie bruilof wat op hande is.
Hoe sal die feesvierings verloop en wie gaan almal hier wees?
Ugogo se stem kry ’n onheilspellende kleur en Bibi, haar jongste sussie, skuif styf teen Thabisa aan. Sy vou haar arm oor die klein skouertjies en kyk na die res van die kinders. Byna twee hande se vingers sit hulle hier ingeryg met die oë op hulle ouma. Haar familie. Maar vir hoe lank nog? En waarheen sal haar lewe haar eendag lei?
“Toe hou hulle weer ’n groot fees en almal het lank en gelukkig saamgebly.” Ugogo se vertelling het ’n gelukkige einde. Sy lyk moeg maar tevrede, want sy het haar sedeles ook by die storie ingevleg gekry.
So is dit, dink Thabisa. Stories is deel van hulle lewe, nes die vuur se warmte en die jakkals se roep. ’n Velkombers waaronder die voorvaders hulle kinders toemaak en hulle weghou van die mbulu daar buite.
Sy gaap, kom regop en tel Bibi op. Voor die hut waar hulle slaap, bly sy eers staan en kyk op. Die maan is meer as halfpad vol. Aan haar een kant hou sy vir Bibi op haar heup. Haar ander helfte styg op, ’n uil wat deur die donker sweef, verby die baie sterre.
Bruid in haar eie verhaal, hou sy die velkombers styf oor haar skouers vas.
Alles is gereed vir die fees. Die mamas kon gister die bier deur grasmandjies gooi om growwe stukkies te verwyder en Thabisa en haar susters het pas klaar gebad by een van die rivier se veiliger kuile.
“Die mense kom!” roep ’n stem en Thabisa haas haar saam met die susters terug na die kraal.
’n Ent weg kom die bruid se familie al singende tussen die bosse deur aangestap.
Mans loop voor met kleiner skildvelle, stokke en knopkieries in die hand. ’n Beesvel hang agter af, twee ronde punte tot feitlik op die grond. Voor hang sterte uit gedraaide vel van hulle middel tot onder hulle knieë. Dit kolk en swaai om hulle bene terwyl hulle stap.
Heel voor loop die leier met die seremoniële spies in sy hand. Skuins agter hom kom die ringkoppe en elke tree wat hulle gee, is met waardige gesag. Verder agtertoe is die jonger mans wat vrolik en entoesiasties na die fees toe kom.
Dis al sterk skemer en Thabisa moet mooi kyk om die vroue heel agter te sien. Hulle het velrompe aan en dra matte, mandjies en potte op die kop. Maar van die bruid is daar geen teken nie; sy kruip seker in die groep weg.
Hierdie kraal se umkhulumeli gaan nooi die besoekers nader.
Net voor die ingang gaan hulle weer staan en dit word stil.
Klokhelder klink Lungile se stem op. Die jong bruid sing hulle ingoma.
Thabisa is vasgevang in die suiwer klanke, in die geur van gras en warmgebakte aarde terwyl haar gedagtes terugloop na die hartseer dag toe haar suster, op wie se heup sy grootgeword het, hier weg is. Met meer as haar ore luister sy, want sy en haar familie sal ook eendag só sing wanneer sy weggaan. Dit bring soet en ook suur in haar mond.
Sy kyk om. Haar mama se oë drup hartseer; lank gelede het sy ook só gesing toe sy na hierdie kraal toe gekom het. En daar was nie weer omdraai nie.
Mans en ouer vroue se stemme val by dié van Lungile in, party lig en ander diep. Dit stuur ’n rilling deur Thabisa se lyf en toe die laaste klanke wegsterf, bars ’n gil oor haar en die vroue om haar se lippe.
“Hli! Hli! Hli!” verwelkom hulle die besoekers.
Die volgende dag sit Thabisa saam met haar familie op die gras en wag. Die rook van kosvure draal oor die bosse daar waar Lungile se familie ’n oorblyplek vir hulle gemaak het, maar dit kan nog ’n rukkie wees voor enigiets gebeur. Lungile moet eers versier en gereed gekry word. Buitendien, ’n mens moet geduldig wees, niks word deur haas bereik nie.
Die son brand al op haar kop toe daar uiteindelik ’n roering is en mans van die bruid se familie, gevolg deur vroue, al singend tussen die bosse deur naderkom.
Waar is Lungile?
Daar. Agter tussen die vroue is sy met grasmatte afgeskerm.
Die groep skuif uitmekaar. Dit is die oomblik waarop almal wag.
Lungile en die vriendinne van haar ouderdom, almal met lang velrompe aan, arms en gesigte rooi gesmeer, kom vorentoe. Die meisies het gevlegte enkel- en armbande aan en hou stokke in die hand, maar alle oë is op die bruid.
Ryklik versier en opvallend mooi is haar hare vir die eerste keer hoog op haar kop opgewerk. Die lang stertvere van ’n rooikeelflap is regop agter haar ore ingedruk en die wit sterthare van ’n bees vloei langs haar arms en bene af. Oor haar een skouer hang ’n gevlegte tou en sy hou ’n piepklein skildvelletjie in haar linkerhand en ’n assegaai se punt omhoog in haar regterhand.
’n Oom van die bruid kom vorentoe, lig sy hand om stilte te vra. “Daar is sy! Lungile, die meisie van ons kraal vir wie julle …” hy lig al sy vingers omhoog, “… soveel ilobolo beeste gee. Haar naam sê sy was nog altyd ’n goeie, gehoorsame dogter van ons. Werk mooi met haar. As sy siek word, versorg haar