Lobola vir die lewe. André P. Brink
Читать онлайн книгу.
my vriend,” sê hy byna plegtig. “Ek het jare voor die oorlog al by die leër aangesluit. Dis miskien die enigste sensible ding wat ek ooit gedoen het. Ek het net gewag dat my sieklike ou ma doodgaan. Ek het genoeg gehad van vasgekeer sit. En toe, sommer handomkeer, was alles anders. Dissipline, verantwoordelikheid, orde, vir die eerste keer in my lewe. Ai.”
(Die orde, die haarfyne planne vir elke dag en elke uur, die kindersielkundeboeke, die dril van die beleefde skugter klein outomaat, vriendelike klein robot wat meganies reageer en die daaglikse opdragte en projekte uitvoer en presteer wanneer daar op die knoppie gedruk word.)
“Maar die oorlog neuk ’n mens op,” sê Serfontein. “Jy’t nie juis iets oor as jy terugkom nie.”
“So sien ek.” Maar hy sê dit minder kwetsend as vaneffe.
“Ek sal jou iets wys.” Serfontein staan op asof hy ’n skielike besluit geneem het, kurk die bottel toe en bêre dit onder die bed, en loop dan na die klerekas. Hy duik daar in en kom eindelik met ’n bruin lêer tevoorskyn—’n windverwaaide reier met ’n padda in sy snawel. “Kom kyk,” sê hy.
“Wat is dit tog?” sug die jong man nukkerig.
Maar hy antwoord nie, bly net sit en blaai, lekkend aan sy duim, aandagtig, sy gesig guller as flus.
“Jy moenie dink ek sal—”
Serfontein begin skielik lees, dwarsweg teen sy woorde in: “Maanlig het deur die venster ingestroom, spookagtig en magies, uit ’n hemel waar die westergloor ’n uur gelede nog bloedig en sterwend gedraal het. Daar was geen wind nie, en alles was geurig en bloeiend. En hulle twee was binne, afgesluit van die wrede wêreld, afgesluit van alles behalwe mekaar, met die openhartige glans van liefde en vervulling in hul oë en liggame—”
“Kan ons nie eers eet nie?” vra die jong man sugtend.
’n Paar blaaie word omgeslaan.
“Luister eers nog hier,” sê Serfontein. “Grotesk blaker verblindende spatsels die heelal aan brokke. Atome en aarde en hemel word gesplits—”
Die jong man gaan weer op sy klapperhaarmatras sit, leunend teen die muur, sy oë toe, gelate voor pyn en alles wat mag kom.
“Wat dink jy daarvan?”
Hy maak sy oë oop. “Waarvan?” Dit dring tot hom deur. “Dis goed,” sug hy. “Dis uitstekend.” Ag, as sy kop net wil ophou pyn.
“Goed, hè?” Die lêer word toegemaak maar die bandjies hang nog los. Die ou man leun vertroulik vooroor. “Daar’s baie daarvan. Ek sal later vir jou nog lees. Ek wil eendag gaan sit en iets daarvan maak.”
“Ja gerus.” Laat my net met rus met rus met rus ek vrek van pyn.
“Dis snaaks, nè?—ek meen dat ek toe na die oorlog teruggekom het en al die tyd in die wêreld gehad het en net nie meer hieraan kon kom nie. En voorheen was dit net die tyd wat ontbreek het. Net die tyd. Ek wou altyd, sien. Net die tyd—Maar eendag sal ek nog gaan sit en deurdruk daarmee. As jy reken dis die moeite werd.”
“O, ongetwyfeld.”
“Ek meen: ’n mens het seker maar behoefte aan iets van dié aard. Ek het my lewe lank vir die kans gewag. En toe’s dit nes of die oorlog die drade geknoop het. Maar eendag sal ek nog gaan sit. Ek moet net eers opruim hier. Mooi aan die kant maak, want ek kon nooit werk as iets rondlê nie.” Hy strik eindelik die lêer toe. “Dis wat die militêre lewe met mens doen. Elke ding op sy plek. Alles presies. Alles deeglik en afgerond.” Hy staan op. “Dit maak ’n man van jou.” Hy sug en stryk met sy hand oor sy rug, koes dan weer by die kasdeur in om die lêer te bêre, en praat half gesmoor van binne af: “Net ’n slag deeglik opruim. Alles regpak en my tafel by die venster stoot—want mens moet goeie lig hê—en daar gáát ons.” Hy kom orent, kreun effens van sy stram rug, stoot die kasdeur halfpad toe en stap deur toe. “Ek kom nou,” sê hy en gaan uit.
’n Moeë klok slaan ver in die gebou.
Die jong man bly geleun teen die muur sit, bene oorkruis, sy oë weggeskuil teen die pynigende son. Maar vyf minute later is die ou man terug, steeds besig om met rumatiekerige vingers sy gulp vas te knoop; en hy sê: “Ken jy die Twee-en-dertig Posisies van die Liefde? Onthou dat ek jou eendag die foto’s wys. Wat is jou naam?”
Sonder om te roer, sê hy: “Ek weet nie.”
“Nou toe. Só erg is dit darem seker nie.”
“Waarom nie?”
“Jy moet tog ’n naam hê. Wat noem mens jou?”
“Jy kan my die Wandelende Jood noem, of die Vlieënde Hollander as jy wil. Dit skeel mý wragtig nie.”
“Ek wou nie my neus in jou sake steek nie,” sê Serfontein en gaan hurk by ’n primusstofie langs die wasbak. “Wil jy pap hê?”
“As jy maak.” Hy staan skielik op en gaan maak die kasdeur behoorlik toe. “Jy pla my glad nie,” sê hy toe hy die knip probeer vashaak. “Maar dit bly nietemin waar. Ek het g’n naam nie.”
Serfontein tel ’n eetlepel van die vloer op, beskou dit, lek dit af, en begin die mieliemeel daarmee uitskep.
Hy gaan by die venster staan, opsetlik, om sy oë seer te maak, en hoor naderhand die stofie amegtig aan die blaas gaan agter hom. Kinders flikker in lig en koelte onder in die straat. (Die onbenullige speletjies, die waardelose diefstalletjies, die afloeravontuurtjies, die kleiner wreedheidjies, en alles agter hulle rûe, modelkind vóór hulle; en hoeveel méér nog ná haar vortgaan daardie dag.)
“My vrou kon nie sleg pap maak op haar dag nie,” sê Serfontein. “Sy was orraait tot die kind gebore is. Toe’s dit nét so.” Hy klap sy vingers. “En van toe af maak ek dit al met klonte.” Hy sit ’n rukkie sy gas aandagtig en betrag. “Hoe oud is jy?”
“Een-en-dertig, sy dit jare of eeue. En ek mag ’n paar tussenin verloor het.”
“Karel sou nou ’n bietjie ouer gewees het. Ook ’n skralerige outjie. Maar so taai soos ’n sening. Jy moes hom gesien het.”
MIDDELJARIGE MAN (L op; waardige figuur met grys hare; steek vas as hy JONG MAN by lessenaar gewaar): Ek het jóú nie hier in my kantoor verwag nie.
JONG MAN (staan vinnig op; bleek; hou ’n lêer tussen sy hande): Vader—
MIDDELJARIGE MAN: Wat het jy daar?
JONG MAN: Hier. (Gee lêer aan hom.)
MIDDELJARIGE MAN (Vinnig): Waar het jy dit gekry? Het jy in my private dokumente rondgesnuffel?
JONG MAN (Beweeg na deur L): Verskoon my asseblief.
MIDDELJARIGE MAN: Waar gaan jy heen?
JONG MAN (Kalm): Na die naaste aanklagkantoor.
MIDDELJARIGE MAN (Gryp hom aan die mou): Bly hier. Moenie gek wees nie!
JONG MAN: Moet my asseblief nie probeer keer nie.
MIDDELJARIGE MAN: Dink jy vir een oomblik ek sal jou laat gaan? Is jy van jou sinne berowe?
JONG MAN: Los my! (Woedend.) Nie jy nie, niemand sal my vandag keer nie. Ek sal niks meer verduur nie! (Byna met ’n snik.) Al die jare en jare wat jy my gedryf het, my in jóú smal vormpie gegiet het, my ’n robot gemaak het—! Ek het al die jare tóg aan jou bly glo. Jy was vir my ’n afgod, al het jy alles wat ek ooit besit het stuk-stuk afgebreek. Miskien daaróm—Ek het geglo aan jou, verstaan jy dit nie? En nou—dít—! (Stik.)
MIDDELJARIGE MAN: Wag, my seun. Jy verstaan verkeerd.
JONG MAN: Verkeerd! As ek hier in my hande die bewys gehad het van vyftienduisend pond wat jy vir jou eie sak verdien het uit die skandalige verkoop van die Trust-gebou! As ek terugblaai en sien dat al jou vernuf en briljantheid eintlik maar oëverblindery was vir bedrog, gruwelike, misdadige bedrog!
MIDDELJARIGE MAN: Bly stil!
JONG