МУЛОҲАЗА: шаҳар назарияси. Ўқув қўлланма. Ибадулла Самандарович Байджанов
Читать онлайн книгу.
шаҳар назарияси» китобида уларни ёритишга харакат қилинди.
Шаҳарларнинг пайдо бўлиши ва ривожланишининг тарихий босқичлари шаҳар тарихий бинолари
Қадимги дунё шаҳарлари
Қадимги дунё шаҳарларнинг пайдо бўлиши ибтидоий коммунализмдан қулларга эгалик қилиш тизимига ўтиш даврига тегишли бўлиб, бу жараёнда қишлоқ хўжалиги меҳнати билан шуғулланадиган аҳоли массасидан пайдо бўлаётган эксплуататор синфларнинг турли қатламлари (давлат ҳокимияти вакиллари, руҳонийлар, йирик ер эгалари, савдогарлар) ажралиб турадиган ижтимоий меҳнат тақсимотининг чуқурлашиши билан боғлиқ ва ҳунармандларнинг катта сони археологик қазишмалар кўрсатганидек, ҳаракатсиз ер эгаларининг биринчи муҳим манзилгоҳлари милоддан аввалги 12—9 минг йилликларда пайдо бўлган.
Биринчи шаҳарларнинг пайдо бўлиш вақти – милоддан аввалги IX—II минг йиллик милоддан аввалги 1-минг йилликда шаҳарлар энг катта ривожланишни олди ва милодий 1-минг йилликнинг бошларида қадимги шарқ шаҳарлари дарёлар – Нил, Дажла ва Фурот, Ҳинд, Ганг, Сариқ дарё ҳавзаларида ривожланган.
Ҳиндистон – Моҳенжо-Даро
Моҳенжо-Даро – бу милоддан аввалги 2600 -йилда пайдо бўлган Ҳинд водийси цивилизациясининг шаҳри, Покистонда, Синд вилоятида, замонавий Ларкан шаҳридан 28 км жанубда жойлашган. Бу Ҳинд водийсининг энг йирик қадимий шаҳри ва Жанубий Осиё тарихидаги биринчи шаҳарлардан бири, энг қадимги цивилизациялар – Қадимги Миср ва Қадимги Месопотамия, Критдаги миналиклар ва Перудаги Норте Чико маданиятининг замондошидир.
Хараппа
Хараппа – қадимий ҳинд шаҳри, Хараппа цивилизациясининг асосий марказларидан бири. Покистоннинг Саҳивал туманидаги Рави дарёсининг эски тўшагига яқин жойда жойлашган.
Қадимги шарқнинг қул эгаси бўлган цивилизациялари муҳим хусусиятлари билан ажралиб турарди. Суғориш иншоотларини қуриш ва таъмирлаш учун кўп сонли одамларни бирлаштириш зарурати чексиз кучга эга бўлган суверен – Фиръавн, қирол бошчилигидаги марказлашган деспотик давлатларнинг пайдо бўлиши учун дастлабки шартларни яратди.
Фиръавнлар ва подшоҳларнинг золим кучи ғоявий қўллаб-қувватлашни, уларни юксалтиришни ва илоҳийлаштиришни талаб қилди; руҳонийлар ва руҳонийларнинг эксклюзив роли шу билан боғлиқ эди.
Мақбаралар, саройлар, ибодатхоналарнинг улкан меъморчилигида топилган Фиръавнлар ва подшоҳларнинг қудратининг ташқи ифодаси – «тош зулми» қадимги шарқ деспотизмининг энг йирик иншоотлари фақат оғир стресс ва мажбурий меҳнатнинг концентрацияси туфайли қурилиш учун ёмон техник жиҳозлар билан яратилиши мумкин эди.
Хеопс пирамидаси қарийб 100 минг қурувчи томонидан 23 йил давомида қурилган тахминан 10 йил давомида кечаю кундуз узилиб қолмаган. Буюк Хитой деворини қуриш учун 2 миллионга яқин ишчи тўпланган. Гигант иншоотларни қуриш пайтида жуда кўп одамлар ҳалок бўлди.
Қадимги