МУЛОҲАЗА: шаҳар назарияси. Ўқув қўлланма. Ибадулла Самандарович Байджанов
Читать онлайн книгу.
ва ҳайратга соладиган улкан иншоотлар яратилди.
Алоҳида минтақалардаги шаҳарлар тарихи
Суза
Суза тарихида улар Элам давлатининг пойтахти сифатида шуҳрат қозонишди. Шаҳарнинг дастлабки Шумер ҳужжатларида эслатиб ўтилган.
Суза
Суза
Суза – 6200 «ёш”да. Ушбу шаҳар Эронда жойлашган. У эрамиздан аввалги III минг йилликда Эрон ҳудудидаги қадимги Элам қироллик давлатининг пойтахти бўлган.
Энмеркар ва Аратта ҳукмдори иншоларида шаҳар урук ҳомийси Инанна худосига бағишланганлиги айтилган.
Сузадаги устун
Суза эски аҳдда, асосан Ктувим (муқаддас ёзувлар) бўлимида, шунингдек Эстер, Неҳемия ва Дониёр пайғамбарнинг китобларида бир неча бор эсга олинади. Пайғамбарлар Дониёр ёки Неҳемия милоддан аввалги VI асрда Бобил асирлигида Сузада яшаган.
Суза
Сузада Эстер малика бўлди ва яҳудийларни геноциддан қутқара олди. Шуш Дониёр деб номланган жойда Дониёр пайғамбарнинг қабри бор, у ерда ушбу ҳудудда қазиб олинмаган ғайриоддий тош билан белгиланган. Кейинчалик, Сюзен юбилейлар китобида унинг катта ўғли Эламнинг ҳукмронлик қилган Шеми, Сузада Эламнинг ўғли (ёки қизи) сифатида қайд этилган.
Аккад қироли, Саркад Аккад, Сузани (Шушан) Аккадия империяси таркибига киритган – бу милоддан аввалги 2330- йилда содир бўлган. Милоддан аввалги 2240-йил Элам ҳукмдори Кутик-иншушинак (пузур-иншушинак) қўзғолон кўтариб, Сузани озод қилгунча шаҳар Аккад вилоят маркази бўлган.
Янги шумерлар даврида Сузани милоддан аввалги 2004- йилда Урнинг учинчи сулоласи босиб олди. Элам шоҳи Киндатту Урини мағлуб этиб, Сузани ўзининг пойтахтига айлантирди.
Милоддан аввалги 1175 йилда. шоҳ Шутрук-Наххунтед бошчилигидаги Эламликлар 1901 йилда топилган Ҳаммурапи подшоси қонунларига биноан асирга олинган Бобил стеласини Сузага етказиб беришди.
Бобил шоҳи Навухадназар 50 йил ўтиб, Сузани қасос сифатида ишдан бўшатди.
Бобил стелласи
Ашурбанипал томонидан шаҳарни вайрон қилиш милоддан аввалги 668 йилда Суза жанги бўлиб, унда шоҳ Ашурбанипал Эламликларни мағлуб этди.
Шаҳар бутунлай талон-тарож қилинди ва ёқиб юборилди. Ашурбанипалнинг ёзувлари ва стеллари сақланиб қолган, унда у ғалабалар ва вайронагарчиликлар билан мақтанади. Элам давлати 10 йил ичида ўз ҳаётини тўхтатди.
«Эмае ғиштдан қурилган Зиккурат шушана (сус), мен йўқ қилдим,» – деб мақтанди Оссурия қироли Ашурбанапал, – ялтироқ мисдан қуйилган тишларини синдириб ташлади… Шушинак, ёлғизликда яшаган, уларнинг худолари, илоҳиётчилари ҳеч ким кўрмаган: худоларни (ва) маъбудаларни хазиналари, моллари, буюмлари ва бош руҳонийлар (ва) руҳонийлари билан бирга мен Ашур юртини тўлдирдим, кумуш, олтин, мис, алебастрдан ясалган 32 та шоҳ ҳайкали… мен уларни Ашур юртига олиб бордим.
«Мен