Абусупиян Апенди – уьмметни берекети. Магомедшапи Минатуллаев
Читать онлайн книгу.
сёз багъ ышлай туруп, шонда Акаев булай яза: «Къарынны толтурмакъ ва кепи сюйген ни этмек яшавну баш маънасы тюгюл экенни, билимли, илмулу болмакъ учун къасткъылыв ва шоланы иш уьстюнде гьакъыкъатда къолламагъа билегенлик оьмюрню оьзегидир. Шоланы кёмеклиги булан яшав гьалланы яхшы якъгъа алыш дырмагъа да бажарылар». Муна, шу кеп де Акаев билим ва тарбия беривню ёлу булан жамият яшавну алышдырма ба жарылагъанына инана болгъан. Ол маш гъур бусурман ярыкъландырывчу да дюр. Акаев янгыз оьзюню башын ойлашып яшамагъан, жамиятны пайдасы гьакъ ында даим гьай этген. «Янгыз оьз мурат ларына етишме къасткъылагъан ва шо вакъти халкъны гьайында бир къулагъы да ёкъ адам лап ярлы ва маънисиз адам дыр» деп язгъан ол. Жамиятгъа пайдасы тиймейген жагьиллени ол емишсиз терек булан тенг этген. Эсгерилген поэмасында ол: «Аллагьны да унутмагъыз, ону алдын дагъы борчларыгъызны да янгылмай кютюгюз» деп насигьат эте. Абусупиян Ака евни иманыны оьзюне хас сыпаты да бар. Ол илмугъа къыйышмайгъан талапланы ва негьакъ къагьрулукъну арек тебере. Акаевни къылыкъ сыпатлары гьакъында айта туруп, ол моллаланы эсги, алдынгъы англавлагъа къамалып турма къарайгъ ан, томакълыкъ этеген, динни де оьз му ратларына етишмек учун къоллайгъан кюйлерин танкъыт этегенин эсгерме тий ишли. Алим, ярыкъландырывчу, демократ, гуманист гьисапда Акаев газетлеге яшавну гьар тюрлю якъларына тиеген масъалаланы гьакъында да бек маъналы макъалалар язгъан.
«Тангчолпан» деген газетде ол «Тиш тайпалар» деген макъала язып чыгъ аргъан, Шонда тиштайпалагъа билим берегенлик Европа уьлкелени оьсювюн чалтлашдыргъан аслу къурал экенни ай рыча бек тутуп эсгере. «Дарс беривню иши тюз кюйде салынгъан санавсуз кёп къадарда школалар бар буса да, шолар, – деп яза ол, – оьз муратларына етишип болмас, эгер де оьсюп гелеген наслуну тарбиялавда гёрмекли ерни тутагъан къатын-къызланы тергевсюз къойса, къа тынланы къарангылыкъда къоюп, оланы мактаплардагъы билимлерден магьрюм этсе». Абусупиян пикир этеген кюйде къатынлагъа билим беривню жамиятны алгъа багъып оьсдюрювню ишинде кёп уллу агьамияты бар. «Европа уьлкелерин де ер юзюндеги инсан урлукъну яртысын дан да кёп янын тутагъан тиштайпаланы яшавдагъы агьамиятлы ролюн аста-аста англама башлагъанлар, – деп эсгере ол оьзюню макъаласында, ва тиштайпаланы жамият-политика тармакълардагъы иш леге къуршама башлагъанлар».
Абусупиян Акаевни яратывчулугъу – о янгыз къумукъланы тюгюл, оьзге Дагъы стан халкъланы, шолай да Гюнтувуш ва Европа якълардагъы халкъланы мада ният варислигини демидир. Ол оьз асар ларында ва оьзю гёчюрген поэзияда Им рул Кайсаны, Омар Хаямны, Кул Галини, Абдурагьман Жамини, Вагиф Физули ни, Пушкинни, Крыловну, Л. Толстойну, Йырчы Къазакъны, Эжен Потьени ва оьзгелени классика асарларына да бир тюгюл, кёп чомулгъан. Шолар этген таъсирге та биъ болуп, Абусупиян оьзю де макъала лар, назмулар язгъан ва башгъалар язгъан асарланы да таржума этген. Акаев мада ният варисликни уьйренмек муратда зор ишлер этген. Халкъ авуз яратывчулугъун жыйып, басмадан чыгъаргъан.
Тарихи