Сайланма әсәрләр. 4 томда. Том 4. Ахат Гаффар
Читать онлайн книгу.
Менә кайда күрәм мин Г. Кашшафның «күңел көзгесе»н. Ул үз күңеле, үз аңы, үз фикеренең хакыйкатькә ничаклы якын торуын коммунизм идеяләре, халык тормышы, олы сәнгать принциплары «көзгесе» каршына куеп карый.
Гази Кашшаф – Муса Җәлил тормышын һәм иҗатын, татар матбугаты тарихын тирәнтен өйрәнгән галим, язучы, күпкырлы тәнкыйтьче. Һәм әдип, һәм укытучы. Аның иҗат юлын өйрәнергә, аңларга омтылыш ясаган хәлдә, иң әүвәл бу кешене укытучы дип олылар идем. Бу исәп аның эшчәнлеге, язганнары белән дә, шуларга өстәп ничек язуы белән дә акланыр, дәлилләнер иде. Сурәтләү чаралары бай. Гомумиләштерү, тикшерү көче тыгыз, сыгылмалы.
Кыскасы, теле гаять җанлы, тәэсирле, гаҗәеп гадилеге белән үтемле. «Гөлбану кебек поэтик табигатьле, яхшы күңелле кызны якларлык кем бар? Гөлбануның сөйгән егете Лотфимы?! Ләкин… Лотфи үзен тудырган патриархаль кыргыйлыктан югары күтәрелә алмый… Гөлбануны коллыктан коткара алырлык көч түгел! Юк, бары Гөлбануның фаҗигасен тирәнәйтергә генә сәләтле. Шулай булгач, юл бер генә кала – шул черегән тормышны төбе-тамыры белән үзгәртү! Бу фикерне Г. Ибраһимов үзе әйтми, укучыдан әйттерә, спектакль исә тамашачыны шундый нәтиҗә ясарга куша! Шул рәвешчә, персонажның язмышы социаль вакыйга булып әверелә», – дип яза ул «Татар хатыны ниләр күрми» спектакле хакында.
Шушы юлларны укыганда, мин А. Островскийның «Гроза»сындагы Катерина белән Г. Ибраһимовның Гөлбануы, Г. Каш- шаф белән Н. Добролюбов арасына тигезлек билгесе куям. Чөнки бу ике әдәбиятның дүрт кешесе иҗатларыннан бер нәтиҗә килеп чыга! Инде килеп, үзе әйтмәсә дә, Г. Кашшаф укучысына, Г. Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры Г. Ибраһимовның «Татар хатыны ниләр күрми» повестен куеп, сәхнә сәнгатебезне бай традицияле рус театры белән якынлаштырган, янәшә куйган икән дигән нәтиҗә чыгарырга куша. Шул рәвешчә, бу спектакльнең куелуы тарихи бер вакыйга итеп бәяләнә.
Менә аның укытучылыгы, театрның бөтен бурычын белеп, актёрлар уенын бөтен нечкәлекләре белән кабул итүе!
Китапта 27 мәкалә, рецензия, театр артистлары турындагы язма урын алган. Бер караганда, 25 ел өчен аз шикелле – елга берәр туры килә. Нәкъ менә шушында мин Г. Кашшафның тагын бер сыйфатына сокланам. Бүтән иҗат кешеләре иҗатына таләпчән бәя бирү белән бергә, ул үз-үзенә карата да гаять таләпчән каләм иясе булган икән ләбаса! Театрыбыз тарихының җанлы бер елъязмасы буларак, китап киштәләребезнең иң түрендә урын алырдай бу соңгы китабына ул өлгергән, дөнья күрергә лаек дип санаган иң яхшы әсәрләрен генә туплаган. Ул әсәрләрне укыгач, без татар совет театрының үсеш маяклары, бай традициясе, асылы, үсеш үзенчәлекләре белән танышабыз. Китапның эстетик кыйммәте шушында. Ул, аккошның иң соңгы җыры булган шикелле, Г. Кашшафның да соңгы җыры рәвешендә күңелгә якын кабул ителә.
ВЕРНОСТЬ
Корректуру своей последней книги, которая стала итогом его многолетней деятельности в театральной критике и каждодневных наблюдений за опытом Возрождения татарского