Hekayələr. К. Г. Паустовский
Читать онлайн книгу.
biləndə məktubu arvadına şəxsən çatdırmağı xahiş elədi? İndi gecənin bir aləmində camaatı oyatmaq lazım gələcək, Allah bilir nə düşünəcəklər!”
Başilov ucaboylu, masqaraçı adam idi. Həvəslə, özü də çox danışardı. Nəsə gülməli bir söz deməmişdən əvvəl özü uzun-uzadı qəhqəhə çəkərdi. Orduya çağırılmazdan qabaq Başilov kino rejissorunun köməkçisi işləmişdi. Ona görə də hər gecə palata yoldaşlarına məşhur filmlər barədə ətraflı söhbətlər edərdi. Yaralılar Başilovun hekayətlərini xoşlayardılar, hər axşam bu söhbətləri həvəslə gözləyər, onun yaxşı yaddaşına təəccüb edərdilər. İnsanları dəyərləndirməyə qaldıqda isə Başilov sərt və inadkar idi, ona etiraz edənləri ələ salardı. Amma bu rişxəndi də hiyləgərcəsinə – eyhamla, zarafatla edərdi, ələ salınmış adam isə yalnız iki-üç saatdan sonra birdən ayılardı ki, Başilov onu lağa qoyub, bu zaman sancmağa cavab axtarardı. Amma cavab vermək üçün də artıq gec olardı.
Kuzminin getməyinə bir gün qalmış Başilov arvadına çatdırmaq üçün ona bir məktub vermişdi. Bu zaman mayor ilk dəfə Başilovun üzündə çaşqın təbəssüm sezmişdi. Gecə isə Kuzmin Başilovun çarpayısında qurcalanıb burnunu çəkdiyini eşidirdi. “Bəlkə, elə də şit adam deyil, – mayor düşünmüşdü. – Bax, deyəsən, ağlayır. Deməli, sevir. Özü də çox sevir”.
Ertəsi gün Başilov Kuzminin yanından ayrılmamışdı. Ona uzun-uzadı baxmış, suqabı bağışlamışdı. Gedişinə az qalmış isə ikilikdə Başilovun gizlətdiyi bir şüşə şərabı içmişdilər.
– Niyə mənə elə baxırsınız? – Kuzmin soruşmuşdu.
– Yaxşı adamsınız, – Başilov cavab vermişdi. – Siz rəssam ola bilərdiniz, əziz mayor.
– Mən topoqrafam, – Kuzmin demişdi. – Belə baxanda elə topoqraf da rəssam kimidir.
– Niyə ki?
– Səfil olurlar.
– “Sürgün olunmuşlar, səfillər və şairlər, – Başilov istehza ilə dedi. – Kim bunlardan olmaq istəyibsə, heç nə bacarmayıb”.
– Bu kimin sözüdür?
– Voloşinin3. Amma məsələ bunda deyil, mən sizə həsəd apardığım üçün baxıram. Vəssalam!
– Nəyə görə həsəd aparırsınız ki?
Başilov stəkanı diyirləndirib stula yayxanaraq gülümsəmişdi. Onlar hospitalın qurtaracağında həsir masanın ətrafında oturmuşdular. Bayırda külək cavan pöhrələri yırğalayır, yarpaqları xışıldadır, tozu ətrafa yayırdı. Çay tərəfdən şəhərin üzərinə qara buludlar gəlirdi.
– Nəyə görə həsəd aparıram? – Başilov təkrar soruşub qırmızı əlini mayorun əlinin üstünə qoymuşdu. – Hər şeyə, hətta sizin əlinizə də…
– Heç nə başa düşmədim, – deyə Kuzmin ehtiyatla əlini çəkmişdi. Başilovun soyuq əlinin təması ona xoş gəlməmişdi. Amma Başilov bunu duymasın deyə elə etmişdi ki, guya şüşəni götürüb şərab süzmək üçün əlini çəkib.
– Heç başa düşmək də lazım deyil, – Başilov əsəbi şəkildə cavab verərək susmuş, sonra baxışlarını yerə dikərək cavab vermişdi. – Kaş ki yerimizi dəyişə biləydik! Nə isə, bunların hamısı boş şeydir! İki gündən sonra Navolokidə olacaqsınız. Olqa Andreyevnanı görəcəksiniz. O sizin əlinizi sıxacaq. Bax buna görə də sizə həsəd aparıram. İndi, heç olmasa, başa düşdünüz?
– Belə deməyin! – karıxmış mayor cavab vermişdi. – Siz də arvadınızı tezliklə görəcəksiniz.
– O mənim arvadım deyil! – Başilov sərt şəkildə cavab vermişdi. – Yaxşı ki, “həyat yoldaşı” sözünü işlətmədiniz.
– Bağışlayın… – Kuzmin mızıldanmışdı.
– O mənim arvadım deyil! – Başilov bayaqkı kimi sərt şəkildə təkrarlamışdı. – O mənim hər şeyimdir! O mənim həyatımdır! Eh, nə isə… bu qədər kifayətdir.
O ayağa qalxıb Kuzminə əl uzatmışdı:
– Əlvida! Mənə qəzəbiniz tutmasın. Mən başqalarından heç də pis deyiləm.
Fayton torpaq bəndə qalxırdı. Getdikcə daha zülmət qaranlıq əmələ gəlmişdi. Qoca söyüd ağacı mürgülü kimi yırğalanır, yarpaqlarından yağış damlaları süzülürdü. At nalları ilə körpünün döşəməsini taqqıldadırdı.
“Doğrudan da, uzaqmış”, – fikirləşərək mayor ah çəkdi. Sonra üzünü faytonçuya tutub dedi:
– Sən məni evin yanında gözləyib limana geri apararsan.
– Olar, – faytonçu dərhal razılaşıb ürəyində düşündü: “Yox, əri deyil. Əri olsaydı, gecəni qalardı. Deməli, yad adammış…”
Çaydaşından salınmış küçə başlanırdı. Faytonun dəmir çarxları daş döşənmiş yolla silkələnə-silkələnə irəliləyirdi. Sürücü faytonu yol kənarına döndərdi. Çarxlar yaş torpaqda yüngülcə sürüşdü.
Kuzmin yenidən fikrə getdi. Bax Başilov ona həsəd aparırdı. Əlbəttə, burda həsəd aparılacaq heç nə yox idi. Sadəcə, Başilov lazımi söz işlədə bilməmişdi. Hospitalın pəncərəsi önündə Başilovla söhbətdən sonra, əksinə, Kuzmin ona paxıllıq etməyə başlamışdı. “Yenə də münasib söz olmadı”, – mayor dilxorcasına düşündü. Həsəd aparmırdı. Sadəcə, təəssüflənirdi. Ona görə ki artıq qırx yaşı vardı, amma heç vaxt Başilov kimi sevə bilməmişdi. Həmişə tənha olmuşdu.
“Gecədir… Yağış boş bağçaları döyəcləyir. Yad şəhər… Çəmənlər dumana qərq olub… Beləcə həyat keçib-gedir”, – nədənsə Kuzmin kədərlə düşünürdü.
Yenidən könlündən bu şəhərdə qalıb yaşamaq keçdi. Onun artırmasından çayətrafı çəmənlər, geniş yoxuşlar, bərədə daşınan ot arabaları görünən kiçik rus şəhərlərindən xoşu gəlirdi. Bu heyranlıq hissi onu təəccübləndirirdi. Özü cənubda, dənizçi ailəsində boya-başa çatmışdı. Tədqiqatlara, coğrafi xəritələrə, sərsəri həyata həvəs elə atasından ona keçmişdi. Elə buna görə də topoqraf olmuşdu. Bununla belə, seçdiyi bu sənəti təsadüfi hesab edirdi. Düşünürdü ki, başqa bir zəmanədə doğulsaydı, o, ovçu, ya da yeni torpaqlar kəşf edən səyyah olardı. Onun özü haqqında belə düşünməkdən xoşu gəlirdi, amma yanılırdı. Çünki xasiyyətində bu peşə sahiblərinə xas heç nə yox idi. Təbiətcə utancaq idi, ətrafdakılarla yumşaq davranırdı. Saçlarına düşmüş azacıq dən onun yaşını ələ versə də, arıq, bəstəboy olduğu üçün ona heç kim otuzdan yuxarı yaş verməzdi.
Fayton, nəhayət, qaranlıq şəhərciyə girdi. Yalnız bir evin – o da, ola bilsin ki, əczaxana olduğu üçün – şüşə qapılarının arxasında mavi lampa yanırdı. Küçənin sonu dağlara çıxırdı. Faytonçu endi ki, at üçün qalxmaq rahat olsun. Kuzmin də aşağı endi. O, faytondan bir az aralı gedərkən birdən öz həyatının qəribəliyini düşündü.
“Mən haradayam? Hansısa Navolokidə… gözdənuzaq