Hekayələr. К. Г. Паустовский
Читать онлайн книгу.
yarpaqlar görünürdü.
Katerina Petrovnanın qızı və yeganə doğması olan Nastya uzaqda – Leninqradda yaşayırdı. O, buraya son dəfə üç il əvvəl gəlmişdi.
Katerina Petrovna bilirdi ki, Nastyanın onu düşünməyə vaxtı yoxdur. Onların – cavanların öz işləri, öz anlaşılmaz maraqları, öz xoşbəxtlikləri vardı. Ən yaxşısı mane olmamaq idi. Ona görə də Katerina Petrovna Nastyaya nadir hallarda yazırdı, ancaq köhnəlib yıpranmış divanın kənarında oturub qızı haqqında elə sakitcə düşünürdü ki, hətta otaqdakı səssizliyə aldanmış siçan sobanın arxasından çıxır, arxa ayaqları üstə dayanır və burnunu tərpədə-tərpədə uzun müddət otağın havasını iyləyirdi.
Nastyadan da məktub gəlmirdi, ancaq hər iki-üç aydan bir Vasili adlı gənc, şən poçt işçisi Katerina Petrovna üçün iki yüz rubl miqdarında pul köçürməsi gətirirdi. Katerina Petrovna kağıza imza qoyarkən o, qarının qolundan ehtiyatla tuturdu ki, birdən səhv yerə qol çəkməsin.
Vasili çıxıb gedirdi, Katerina Petrovna isə çaşqın halda əlindəki pulla oturub qalırdı. Sonra o, eynəyini taxır və köçürmə vərəqlərinin üstündəki bir neçə sözü oxuyurdu. Sözlər, elə həmişə olduğu kimi eyni idi: “İş o qədər çoxdur ki, nəinki oralara gəlib çıxmaq, hətta düz-əməlli bir məktub da yazmağa vaxt yoxdur”.
Katerina Petrovna kağız pulların otərəf-butərəfinə ehmalca baxırdı. O, qocalıqdan tamam unutmuşdu ki, bu pullar Nastyanın əlinə dəymiş məhz həmin əsginaslar deyildi, buna görə də ona elə gəlirdi ki, pullardan Nastyanın ətrinin qoxusu gəlir.
Bir dəfə oktyabrın sonlarında, gecə vaxtı kimsə bağın lap qurtaracağındakı, illər öncə mismarlanmış qapını durmadan döyəcləməyə başladı.
Katerina Petrovna təşviş içində bir xeyli müddət başını qalın yaylıqla bağlamaqla məşğul olub sonra köhnə paltosunu geyindi və bu ildə ilk dəfə eşiyə çıxdı. O, aramla, ətrafını yoxlaya-yoxlaya yeriyirdi. Soyuq havadan başı ağrımağa başladı. Unudulmuş ulduzlar gözlərini yerə dikmişdi. Xəzan yeriməyə mane olurdu.
Çəpərin qapısına çatdıqda Katerina Petrovna sakitcə soruşdu:
– Qapını döyən kimdir?
Ancaq çəpərin o tərəfindən cavab gəlmədi:
– Yəqin, qulağıma səs gəlib, – deyə Katerina Petrovna yenidən geriyə – evə sarı üz tutdu.
Onu boğulma tutdu, qoca bir ağacın yanında dayanıb soyuq, yaş budaqdan yapışdı və onu tanıdı: bu, ağcaqayın idi. O bu ağacı lap çoxdan – hələ üzügülər gənc qız ikən əkmişdi. İndi isə o, yarpaqları tökülmüş, soyuqdan büzüşmüş halda dayanmışdı və onun evsiz-eşiksiz, küləkli gecədən qurtulmaq üçün gedəcək yeri yox idi.
Katerina Petrovnanın ağaca ürəyi yandı, onun kələ-kötür gövdəsinə toxundu. Evə birtəhər gedib çıxdı və elə həmin gecə Nastyaya məktub yazdı:
“Əziz balam, mən bu qışa sağ çıxmayacağam. Heç olmasa, bircə günlük gəl. Qoy üzünə baxa, əllərini ovuclarımda tuta bilim. Qocalmışam artıq və o qədər zəifləmişəm ki, nəinki yerimək, hətta oturmaq və uzanmaq da mənə əziyyət verir. Ölüm mənim yolumu unudub. Bağ solub əldən gedir, daha əvvəlki deyil, heç mən onu görə də bilmirəm. Payız yaman sərt keçir. Elə ağırdır ki… Bütün həyat sanki bu bircə payız qədər uzun olmayıb”.
Manyuşa burnunu çəkə-çəkə məktubu poçt idarəsinə aparıb onu poçt qutusuna sala-sala uzun müddət qutunun içərisinə maraqla baxdı. Ancaq qutunun içərisində heç nə yox idi, olan yalnız dəmir boşluq idi.
Nastya Rəssamlar İttifaqında katibə işləyirdi. İş bitmək bilmirdi. Sərgilərin, müsabiqələrin təşkili – bunların hamısı gəlib onun əlindən keçirdi.
Katerina Petrovnanın məktubunu Nastya işdə ikən aldı. Onu oxumadan çantasında gizlətdi. Qərara almışdı ki, işdən sonra oxusun. Katerina Petrovnanın məktubları Nastyaya rahatlıq gətirirdi: yazırsa, demək, sağdır. Amma bununla belə, içində küt narahatlıq baş qaldırırdı, sanki anasının hər bir məktubu səssiz bir məzəmmət idi.
İşdən sonra Nastya gənc heykəltəraş Timofeyevin iş otağına gedib onun şəraitini yoxlamalı və bu haqda ittifaqın idarə heyətinə məlumat verməliydi. Timofeyev iş otağının soyuq olmasından, bir də sıxışdırıldığından, irəli getməsinə imkan verilmədiyindən şikayətçi idi.
Mərtəbələrdən birində Nastya balaca bir güzgü çıxarıb üzünü pudraladı və gülümsündü – indi o özünün xoşuna gəlirdi. Rəssamlar onu sarışın saçları və iri soyuq gözlərinə görə Solveyq10 adlandırırdılar.
Qapını balacaboy, qətiyyətli, hirsli bir adam olan Timofeyevin özü açdı. O, paltoda idi. Boğazını qalın şərflə dolamışdı, ayağındakı qadın uzunboğaz çəkmələri Nastyanın gözündən qaçmadı.
– Soyunmayın, – Timofeyev dilləndi. – Donarsınız. Buyurun içəri!
O, Nastyanı qaranlıq dəhlizlə aparıb bir neçə pilləni qalxdı və emalatxanasına açılan qapını yüngülcə itələdi.
Otaqdan tüstü qoxusu gəlirdi. Yerə qoyulmuş yaş gillə dolu çəlləyin yanında pilətə yanırdı. Dəzgahların üstündə nəm əsgilərlə örtülmüş heykəllər qoyulmuşdu. Enli pəncərənin arxasında qar əyri xətt cızaraq yağır, Nevanın üstünü duman kimi bürüyür, onun tünd sularında əriyib yoxa çıxırdı. Külək pəncərə çərçivələri arasında vıyıldayır və döşəməyə sərilmiş köhnə qəzetləri xışıldadırdı.
– Aman Tanrım, necə soyuqdur! – Nastya dedi və ona elə gəldi ki, divarlar boyunca səliqəsiz halda asılmış ağ mərmər barelyeflər iş otağını daha da buza döndərir.
– Özünüz görürsünüz də! – Timofeyev gilə bulaşmış kətili Nastya üçün irəli çəkərək dedi: – Başa düşmürəm, necə olub ki, mən bu dərədə gəbərməmişəm. Perşinin iş otağında isə isitmə sistemi elə isti vurur ki, elə bil Sahara səhrasındasan.
– Perşin xoşunuza gəlmir? – Nastya ehtiyatla soruşdu.
– Görməmişin biridir! – Timofeyev acıqla dedi. – Adi usta! Onun fiqurlarının çiyinləri palto asılqanıdır. “Kolxozçu qadın” heykəli önlüyünün ətəyini yığmış daş arvaddır. Fəhləsi elə bil neandertal insandır. Heykəllərini taxta bellə düzəldir. Ancaq hiyləgərdir, əzizim, yaman hiyləgərdir!
– Mənə Qoqolun heykəlini göstərin, – Nastya söhbəti dəyişmək üçün xahiş etdi.
– O yana keçin! – heykəltəraş qaşqabaqla dilləndi. – Ora yox! Bax o küncə. Hə!
O, fiqurlardan birinin üstündəki nəm əsgiləri götürdü, heykəli sınayıcı baxışlarla hərtərəfli gözdən keçirdi, sonra pilətənin yanına çömbəlib əllərini isidə-isidə dedi:
– Budur, Nikolay Vasilyeviç! Buyurun!
Nastyanın bütün vücudundan üşütmə keçdi. Onun ən gizlin tərəflərini belə bilən itiburun, beli bükük adam məsxərə dolu baxışlarını ona yönəltmişdi. Nastya sanki onun gicgahındakı nazik damarın necə döyündüyünü də görə bilirdi.
“Məktubunsa