Məhşər. Muğanna İsa
Читать онлайн книгу.
bu əzəmətin ona yox, bir ayrısına xidmət etdiyinə təəssüflənirmiş kimi, bir az əvvəlki sərt və qəzəbli gəlişinin tamam əksinə, sakit və hətta hüznlü səslə dillənib soruşdu ki, bütün Şirvanın İmadəddin Nəsimi adı ilə tanıdığı şair, nə vaxtdan Seyid Əli olub. Nəsimi əzəmətini daha da gözəlləşdirən məlahətlə gülümsündü.
– Yarandığım gündən Seyid Əliyəm, şahım, – dedi.
– Mənim əcdadım seyid olub. Əli isə öz övladına Əli qüdrəti diləyən bir sufinin mən dünyaya gələndə qulağıma pıçıldadığı addır.
Saraya-elçixanaya buraxılmadan, darvaza qabağında hörmətsiz qarşılandıqlarına baxmayaraq, Nəsimi, şahın heç də pis başlamadığını görüb, söhbətin ahəngini davam etdirmək niyyəti ilə:
– İmadəddin mənim ikinci adımdır. Nəsimi isə, ustad dimağının nəsimidir[33], – dedi və elə bununla da şahın üzünün dəyişməsinə səbəb oldu. İbrahim birdən-birə tutuldu.
– Mən Fəzlullahın özünü çağırmışdım, – dedi.
– Hardadır şeyx?
Şahla birgə onun sağ çiyninin arxasında vəliəhd də, bir qədər geridə candarlar və bahadırlar da qulaq kəsilib, elçinin bu çətin suala necə cavab verəcəyini və Fəzlin gizlənməsini nə ilə əsaslandıracağını gözlədilər.
Şahın sualı böyük izahat tələb edirdi. Nəsimi isə qısaca:
– Fəzl laməkandır[34], şahım, – dedi və bu gözlənilməz cavabla hamını, o cümlədən İbrahimin özünü də diksindirdi. «Laməkan» Quran kəlməsi idi və yalnız bir olan Allaha aid idi. Bu kəlməni bəni-insana aid etmək ağlagəlməz dərəcədə böyük günah idi.
Amma İbrahimi diksindirən bu deyildi. Hürufilərin Fəzlullahı Allah adlandırdıqlarını o, çoxdan bilirdi, eşitmişdi ki, Fəzl sözü-«həq sözü», Fəzl iradəsi – «həq iradəsi» sayılırdı. Bunları İbrahim o qədər eşitmişdi ki, hətta qulağı dolmuşdu. «Laməkan» kəlməsini Nəsimidən bir başqa vaxtda və başqa şəraitdə eşitsəydi, o, buna bəlkə də heç əhəmiyyət verməzdi. İndi isə bu kəlmə ona ox kimi dəydi. Çünki Nəsimi Fəzli «laməkan» adlandırmaqla ustadının Allah kimi gözəgörünməz və toxunulmaz olduğuna işarə edir və açıq-açığına bildirirdi ki, şahın onu axtartdırması əbəsdir. Başqa sözlə, Fəzli şah hüzuruna çağırmaq, Allahın özünü çağırmaq kimi bir şeydir. «Laməkan» kəlməsinin mənası belə idi. İbrahim bu mənanı dərhal anladı və dərhal da hökm verdi:
– Fəzlullaha çatdır: sübh namazına qədər gəlməsə, xəlifələri edam olunacaq!
Hələ ustadın «uca minbər qabağında namaz» barədə məktubunu oxuyub, məxfi otaqda Mahmud və Yusiflə görüşəndə, Nəsimi yoldaşlarına demişdi ki, məramını «Adıyüksəyə» çatdırmağı Fəzl yalnız ona-Nəsimiyə həvalə edib, buna görə də Yusiflə Mahmudun onunla birgə şah dərgahına getməsinə heç bir ehtiyac yoxdur, şah xəlifələri girov saxlayıb Fəzlin özünü tələb edə bilər.
Yusif rişxəndlə gülüb xəbər almışdı ki, başqa vaxtlar və ehtiyatsızlığı ilə xəlifələrin hamısının narazılığına səbəb olan şair, indi nə əcəb belə ehtiyatkardır? Yoxsa təkbaşına hünər göstərib Fəzlin xilasını öz adına yazmaq xəyalındadır?.. Nəsimi, ustadın taleyinin həll olunduğu bir vaxtda hər şeyi ölçüb-biçmək istədiyini söylədikdə isə yoldaşları xirqələrinin yaxalarını açıb, qurşaqla bədənlərinə sarıdıqları dəri cildli, qalın kitabları göstərib demişdilər ki, əgər o, bu ağır-batman kitabları gizlin aparıb şaha təqdim edə bilərsə, qoy tək getsin; Gülüstan sarayında Şeyx Əzəmin min bir gözü, min bir qulağı var. Şah hüzuruna Nəsiminin «Cavidannamə» ilə getdiyindən xəbər tutsa, şeyx kitablarla birgə Nəsiminin özünü də yandırtdırmazmı? Nəsimi bu sual qarşısında aciz qalıb, yalnız Fəzlin kitablarını salamat aparmaq xatirinə Yusiflə Mahmudun onu müşayiət etməsinə razı olmuşdu.
Məxfi mənzildən çıxıb Dost Əmin Məhrəmlə görüşəndə, dərgah qapısından keçib meydanda gözlənilmədən şahın əsgərxas dəstəsi ilə qarşılaşanda və hətta indi şahla kəlmələşəndə də Nəsiminin bütün diqqəti yoldaşlarında idi. Xəlifələrin həbs edilməsi, kitabların ələ keçməsi deməkdi. Kitabların ələ keçməsi isə «uca minbər qabağında namazın» sirrinin açılması, elçilərin şahı hürufi etmək niyyətində olduqlarının aşkara çıxması demək idi. Odur ki, şah, Fəzl gəlməsə xəlifələrin edam olunacağını deyəndə, Nəsimi də istər-istəməz dəyişib, birdən-birə qeyri-adi zəhm kəsb etmiş gözlərini şahın gözlərinin içinə dikdi:
– Dərgaha biz birgə gəlmişik, birgə də öləcəyik! Əvvəl məni dinlə, şah, sonra edam buyur! – dedi. Lakin dayanıb rüsxət gözləmədi. Sözünə ara vermədən, hökmdar qarşısında hökmdar kəskinliyi ilə:
– Fəzlə məlumdur ki, Əlincədə döyüş meydanına atılan papaq da, məsciddə qurama sui-qəsd də sənin öz əməlindir! – dedi.
– Sənin yüksək adını və ləyaqətini xələldar edən bu əməllər bizim hamımızı məyus edib. Amma biz səni bu əməllərə vadar edən səbəbləri bilirik və bir o qədər də rəncidə olmuruq. Bəla ondadır ki, Miranşah bu işlərdən xəbər tutub və atasına xəbər göndərib ki, papaq sənin Əlincə qalasına köməyini gizlətmək, sui-qəsd isə bizimlə əlaqəni pərdələmək üçündür. Əmir Teymurla ittifaqın pozulur, şah! Fəzli düşmənə təslim etmək niyyətindən əl çək və məni dinləyib Fəzl məramından agah ol!
Yalnız bir neçə ən yaxın adamın iştirakı ilə icra edilmiş hadisələrin şahın «öz əməli» olduğu düşmən qulağına və hürufilərə necə çatmışdı?! İbrahim heyrətini gizlədə bilməyib, çiyni üzərindən arxaya baxdı. Gövhərşah irəli gəlib təzim etdi.
– Dərgahında xəyanət var, şahım, – dedi.
– Miranşahın ordusundan çoxlu təğyirlibas adam gəlib şəhərdə gizlənib. Sənin alimənsəb təbəələrindən kim isə o adamlara vəd edib ki, Fəzli tutub onlara təhvil verəcək. İbrahim gərgin fikirdə idi.
Kəsrani xanədanına o, ancaq qiyam gücü ilə yox, həm da Huşəngin ən yaxın alimənsəb təbəələrinin xəyanəti nəticəsində qalib gəlmişdi: gecə ikən kiçik dəstələrlə gəlib Şamaxının qala divarlarının arxasındakı karvansaralarda gizlənmiş qiyamçıları şəhərə haman alimənsəb təbəələr buraxmışdılar. Sonralar İbrahim, Əmir Teymura daimi tabelik rəmzi olaraq qala qapılarının çıxarılmasını əmr edərkən, bu əmrdən özünü itirmiş Qazi Bayəzidə: «Mənim qələm təbəələrimin qəlbindədir, əgər təbəələrim mənə axıra qədər sədaqətli olub ürəklərinin qapılarını xəyanət üzünə açmasalar, şəhər qapılarının açıqlığından qorxmaram», – demişdi. Hələ o vaxtdan hiss olunurdu ki, xəyanət əli ilə hakimiyyətə gələn İbrahim, həm də xəyanətdən qorxduğu kimi heç nədən qorxmurdu. Həddindən artıq tədbirli davranışının bir səbəbi əgər gənclik illərinin vərdişi idisə, o biri və bəlkə daha ciddi səbəb xəyanət xofu idi. Odur ki, oğlu alimənsəb təbəələrdən hansınınsa Miranşaha xidmət etdiyini xəbər verəndə, İbrahimin sifətini soyuq tər
Bahar yelidir.
Məkansızdır, hər yerdədir.