Қолданбалы химия. Роза Рыскалиева
Читать онлайн книгу.
пайда болады, ол өзінің жартылай ыдырау периодының аздығына байланысты табиғатта кездеспейді:
U-235 қарағанда Pu-239 тиімді ядролық «отын» болып табылады және ядролық қару жасау үшін пайдаланылады. U-238 орнына торий-232 қолдануға болады. Бұл жағдайда U-233 соңғы өнім болады:
Үш жыл қолданыстан кейін реактордан пайдаланылған қатты қалдықтарды шығарады да, оларды үш жылдай АЭС-ларының арнайы бассейндерінде ұстайды. Осы уақытта қатты қалдықтарда жиналған жартылай периоды аз радиоактивті өнімдер (радионуклидтер) толығымен ыдырайды. Содан кейін қатты қалдықтардан Pu-239 бөліп алады, ал қалдықтарды көмуге дайындайды. 30-40 жыл пайдаланылған реакторлардың өзі де көмілуі қажет.
Барлық АЭС-ларында ядролық отын үшін көптеген жылдар бойы плутоний Pu алуда жиналған әртүрлі радиоактивті заттарды көму мәселесі туындап отыр. Радиоактивті қалдықтар мен АЭС-ларындағы апаттар болу мүмкіндігі бүкіл әлемде қорқыныш тудыруда. Ядролық энергетикадан келетін қауіпті бағалау үшін радиоактивті заттың не екенін және оның қоршаған ортаға қаншалықты тигізетін әсерін сезіну қажет. Қандай да бір ауыр элементті бөлу кезінде түзілген жеңіл атомдар тұрақсыз изотоптар болып табылады, олар тұрақты күйге өткенде элементарлы бөлшектер мен жоғары энергетикалық радиоактивті сәулелер шығарады. Тұрақсыз изотоптардың өзін радиоактивті заттар деп атайды. Ядролық отынның бөлінуінің тікелей өнімдерінен басқа ядролық реакция кезінде шығарылған n өзіне сіңірген реактордың жанындағы және ішіндегі басқа заттар да тұрақсыз бола алады. Осы аталған барлық тікелей және жанама ыдырау өнімдері АЭС-ның радиоактивті қалдықтары деп аталады.
Қалдықтар әртүрлі белгілері бойынша жіктеледі:
1. Агрегатты күйі бойынша: қатты – АЭС-дағы реактор жабдықтары, құралдары, арнайы киімдер; сұйық – АЭС-да технологиялық үдерістерде және т.б. пайдаланылатын су; газ тәрізді – криптон изотоптары, әсіресе 88Kr.
2. Жартылай ыдырау периоды бойынша – қысқа мерзімді t1/2 < 1 жыл; орташа өмір сүру уақыты 1 жыл< t1/2 < 100 жыл; ұзақ мерзімді t1/2 > 100 жыл.
3. Салыстырмалы белсенділігі бойынша белсенділігі төмен 0,1 Кu/м3 аз; белсенділігі орташа 0,1-1000 Кu/м3; белсенділігі жоғары 1000 Кu/м3 артық.
4. Сәулелену құрамына қарай – α – сәулелендіргіштер (Не атомының ядросы – ядроның екі протон және екі нейтроннан тұратын бөлшекті бөлуі); β – сәулелендіргіштер (атомның электрондар бөлуі); γ – сәулелендіргіштер (электромагнитті сәулелер шығару); нейтронды сәулелендіргіштер.
Қазіргі уақытқа дейін радиоактивті қалдықтар мәселелесі шешімін таппай отыр. Оларды жоюдың кең тараған тиімді әдісі – көму болып табылады. Ядролық жарылыстан туындаған радиоактивті бұлттар да осы аталған заттардан тұрады. Радиоактивті сәулелену жасуша құрамындағы молекулаларды бұзады, сондықтан да аурудың ауыр түрлеріне шалдықтырады. Ядролық ыдыраудан ағза тіндерінің сәулеленуі иондану үдерісіне