Каханне (зборнік). Мікола Калядны
Читать онлайн книгу.
усміхнуўся, і Кастусю падалося, што паблажліва.
– Вы з мяне кпяце?
– Ніколькі. Мне імпануюць твае разважанні. Ты не па веку кемлівы – гэта вельмі добра. Значыць, нашая справа пойдзе належным чынам.
Кастусь маўчаў. Яму хоць і спадабалася хвала Альгерда, але надакучыла барукацца. Ён адчуваў глыбокую самоту і вельмі хацеў дамоў. Горкасць сціскала грудзі і спірала дыханне.
3
Нікога няма. Куды ўсе падзеліся?
– Мама! – крыкнуў ён і палахліва зіркнуў па баках.
На панадворку не было ні курэй, ні качак, ні сабакі. У хляве не рохкалі свінні, не пыхкала карова.
Бразнуў клямкаю веснічкаў і выбег на вуліцу. Таксама пуста. Цішыня аж увушшу звінела.
– Мама! – паклікаў гучней і, праглынуўшы горкі камяк крыўды, пабег у хату.
Калі адчыніў дзьверы, пачуў нязносны крык матулі. Адразу кінула ў жах – і ён ірвануў у трысцен.
Напаўаголеная маці ляжала ў ложку на пакамечаным хаўбосці і чамусьці ненатуральна курчылася. Над ёю схілілася баба Акуліна, якая з падазронай зацятасцю варочала рукамі і аднастайна мармытала штосьці недарэчнае, нібы замаўляла.
– Не, не, не! – залямантаваў Косцік і з кулачкамі наляцеў на старую.
Тая ад нечаканасці здрыганулася і раззлавана адпіхнула яго. Але ён не адступаў і апантана каёчыў яе. Суседка Пелагея, што стаяла побач са скарачом, рашуча ўзяла хлопчыка за руку і пацягнула прэч. На парозе ён пачуў прарэзлівы крык дзіцяці і асалапеў.
Аднекуль выплылі незнаёмыя постаці і твары, якія заклапочана нешта абмяркоўвалі і кудысьці спяшаліся.
Ён мімаволі памкнуўся за імі – і знямеў ад нечаканага светлавога пошугу, за якім узніклі могілкі.
Халодны смутак ахутваў гэтае журботнае месца. Сцюдзёнасці дадавалі горкія слёзы, немае галашэнне і няўцешны плач, што вывяргала гаротная купка людзей ля труны ўскрай свежай ямы. Святар прачула казаў пра вечны спачын.
Косцік панура назіраў панахвіду і не разумеў, навошта яна, бо нябожчык усё роўна ўжо нічога не ўспрымаў. Хлопчык не ведаў, чаму і куды знікаюць людзі, і злаваў на бездапаможнае жыццё, якое збяднела на яшчэ аднаго чалавека. Якім яно будзе, калі нікога не стане?
4
– Косцік, чаму ты на мяне так жаласліва пазіраеш?
– Крыўдзіцца не будзеш?
– Не.
– Мне шкада цябе.
– Гэта чаму ж?
– У цябе было цяжкае жыццё, ты шмат пакутаваў…
– Сапраўды, нялёгка прыйшлося. Ды хіба я адзін такі: многія зносілі трасцу.
– Так, усім нашым продкам было бядотна. Марыя Іванаўна казала, што мы, бялусы, вякамі жылі пад жорсткім прыгнётам ліцьвінаў і аслабаніліся толькі дзякуючы нашым братам – мусам. Каб не яны, дык мы б і дагэтуль гаравалі.
– А хто такая Марыя Іванаўна?
– Нашая настаўніца. З Масеі нядаўна прыехала.
– Яшчэ адну заразу прыслалі. Во насланнё!
– Дзядуля, распавядзі, як вы змагаліся.
– Доўга і зацята, але, на жаль, не адолелі ліха.
– Як гэта? Ты ж – пераможца, герой!
– Не, унучак. Падужалі