tekście zatytułowanym Old China. Zasługą Lamba było trwałe rozdzielenie eseistyki z ideologią i pragmatycznym pouczeniem (Bacon, Addison) i połączenie jej z nieskrępowaną grą wyobraźni i pamięci (spod znaku Thomasa Browne’a). Lamb zmienił też tradycyjne adresowanie tego gatunku – pisał jakby rozmawiał z bliskim znajomym, konwersacyjnie, lekko, obejmując tym samym znacznie szersze audytorium niż jego poprzednicy (znów: Bacon). Można by się więc spodziewać, że cytowanie Lamba będzie w pracy Brzozowskiego raczej refutacją (por. A. Mencwel, Stanisław Brzozowski. Kształtowanie myśli krytycznej, Czytelnik, Warszawa 1976, s. 415). Istotnie, pewna część tekstu poświęcona została „przezwyciężeniu” postawy konsolacyjnej Lamba i zakorzenieniu jej – konkretnie – w katolicyzmie spod znaku Johna Henry’ego Newmana.
134
A. Zawadzki, Nowoczesna eseistyka filozoficzna…, op. cit., s. 197.
135
Np. G.H. Daggett, Charles Lamb’s Interests in Dreams, „College English” 1942, no. 3; W.L. MacDonald, Charles Lamb, The Greatest of the Essayist, PMLA 1917, no. 4; por. też W. Krajewska, Związki Brzozowskiego…, op. cit., s. 347.
136
A. Zawadzki, Dokument pisany kluczem. Kilka uwag o nowoczesnej koncepcji podmiotu i jej kontekstach filozoficznych na przykładzie poglądów Stanisława Brzozowskiego, „Teksty Drugie” 2002, nr 4.
137
Por. S. Brzozowski, Głosy wśród nocy…, op. cit., s. 238: „Cokolwiek bądź myślelibyśmy o metafizycznych konstrukcjach i wywodach takich badaczów i filozofów jak William James, Henryk Bergson – ten ogólny wynik ich prac jest ustalony raz na zawsze w psychologii”. Gdzie indziej: „Bardzo ciekawe jest to, co dzieje się w angielskiej filozofii – zwłaszcza interesuje mnie ostatnia praca W. Jamesa, która nazywa [się] Pluralistyczna istota świata” (S. Brzozowski, Listy, t. II, Wydawnictwo Literackie Kraków 1970, s. 231; „Czytam ciekawe dzieło Jamesa: Świadomość religijna” – ibidem, t. I, s. 354.
138
Henryk Markiewicz bez dodatkowych wyjaśnień stwierdził, że „w etapy rozwoju duchowego swego bohatera [tj. Lamba; Brzozowski – R.S.] wpisuje właściwie biografię własną” (S. Brzozowski, Eseje i studia o literaturze…, op. cit., t. I, s. 115).
139
Por. Z. Bauman, Ponowoczesne wzory osobowe…, op. cit., s. 8.
140
E. Thompson, D. Zahavi, Self, No Self? Perspectives from Analytical, Phenomenological, and Indian Traditions, Oxford University Press, Oxford 2013, s. 4.
141
K. Atkins, Introduction, [w:] idem, Self and Subjectivity, Wiley-Blackwell, Malden 2005, s. 1.
142
Por. ibidem.
143
P.C. Vitz, Introduction. From Modern and Postmodern Selves to the Transmodern Self, [w:] The Self. Beyond the Postmodern Crisis, eds. P.C. Vitz, S.M. Felch, ISI Books, Wilmington, 2006, s. XI. Podobnie tłumaczy rzecz Ronald G. Alexander w The Self. Supervenience and Personal Identity (Ashgate, Hants 1997, s. 5–11): Tożsamość to charakterystyka zwłaszcza fizyczna, obejmująca biologiczny konglomerat genów, chromosomów, danych wyrażających się jakościami fizycznymi: wzrostem, kolorem skóry etc. w połączeniu z zapisem neuronalnym w obszarze psychicznym (pamięć, wspomnienia, emocje, plany); self – to wzorce charakterologiczne szczególne dla danej osoby, dająca się wielokrotnie wskazać, powtarzalna „dynamika osoby”.
144
K. Atkins, Introduction…, op. cit., s. 1.
145
Propozycja Foucaulta zostanie omówiona osobno, w rozdziale otwierającym część drugą tej pracy.
146
Będę przytaczać jej fragmenty w najno wszym tłumaczeniu Grzegorza Sowińskiego, w którym Selbst zostało oddane jako „bycie sobą”. Por. F. Nietzsche, Tak mówił Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo, cz. I–IV, tłum. G. Sowiński, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2005. Dalej w tekście głównym rozdziału będę podawała numery stron tego wydania.
147
K. Atkins, Commentary on Nietzsche, [w:] idem, Self and Subjectivity…, op. cit., s. 72.
148
D. Parfit, Racje i osoby, tłum. W.M. Hensel, M. Warchała, PWN, Warszawa 2012, s. 259.
149
„Relacja R” to poczucie „ciągłości psychicznej i/lub łączności psychicznej wywołanych przez właściwe przyczyny” – ibidem, s. 259–260.
150
Ibidem, s. 350.
151
J.M. Segal, Agency and Alienation. A Theory of Human Presence, Rowman & Littlefield, London 1996, s. 165.
152
K. Atkins, Self and Subjectivity…, op. cit., s. 175–176.
153
Ch. Taylor, Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej, tłum. zbiorowe, PWN, Warszawa 2001, s. 97–98.
154
Ibidem, s. 323–324.
155
N.H. Smith, Taylor and Hermeneutic Tradition, [w:] R. Abbey, Charles Taylor, Cambridge University Press, Cambridge 2004.
156
P. Ricœur, O sobie samym jako innym, tłum. B. Chełstowski, PWN, Warszawa 2003.
157
Ibidem, s. 5.
158
Ibidem, s. 5–6.
159
M. Kowalska, Dialektyka bycia sobą, [w:] P. Ricœur, O sobie samym…, op. cit., s. XII–XIII.
160
P. Ricœur, O sobie samym…, op. cit., s. 10.
161
P. Canivez, Introduction, [w:] idem (et al.), L’éthique et le soi chez Paul Ricœur: huit études sur Soi-même comme un autre, Presses Univ. Septentrion, Villeneuve d’Ascq 2013, s. 16.
162
J. van der Hengel, Can There Be a Science of Action?, [w:] R.A. Cohen, J.L. Marsh, Ricœur as Another. The Ethics of Subjectivity, SUNY Press, Albany 2002, s. 83–84.
163
M. Kowalska, Dialektyka bycia…, op. cit., s. XIII–XIV.
164
P. Ricœur, O sobie samym…, op. cit., s. 278–279.
165
M. Heidegger, Bycie i czas, tłum. B. Baran, PWN, Warszawa 2010, s. 175.
166
Ibidem.
167
Ibidem, s. 177.
168
H. Carel, Life and Death in Freud and Heidegger, Rodopi, Amsterdam–New York 2006, s. 95.
