Opracowanie przypadku Amelii w ujęciu psychodynamicznym

      Ogólna charakterystyka. Amelia ma 13 lat, ma młodszą o mniej więcej 4 lata siostrę, w okresie przedszkolnym była wychowywana przez babcię, później przez oboje rodziców. Ojciec od narodzin córki dystansuje się od podejmowania zadań rodzicielskich; większość obowiązków przejęła matka. Po urodzeniu siostry u Amelii zaczęły się pojawiać zachowania skupiające, wymuszające uwagę matki, co powoduje jej złość i niechęć. Zdaniem rodziców adaptacja do przedszkola przebiegała bez większych zakłóceń, natomiast Amelia podkreśla kłopoty w relacjach z dziećmi, które przeżywa jako zagrażające. Jej sytuacja rodzinna i emocjonalna uległa zmianie wraz z narodzinami siostry Moniki. Amelia domagała się wtedy większej uwagi od matki, która wychowuje dwójkę dzieci bez wsparcia ze strony męża. Okres szkolny wiąże się z coraz większymi wymaganiami matki i jej nieustanną presją na coraz większe osiągnięcia szkolne. Amelia jest bardzo dobrą uczennicą, wygrywa olimpiady przedmiotowe, uprawia różne sporty. Wykazuje zainteresowanie niektórymi przedmiotami, matka jednak wymaga, żeby osiągała jeszcze wyższe wyniki ze wszystkich przedmiotów. Amelia ma bardzo „nierówne” relacje z rówieśnikami, czasami ma poczucie, że jest dla nich atrakcyjną osobą, innym razem myśli o nich bardzo krytycznie bądź jest przekonana, że odnoszą się do niej krytycznie. Izoluje się i nie jest w stanie rozmawiać z kimkolwiek. Podobne stany przeżywa z chłopakiem.

      Opis czynników niedynamicznych i podstawowych problemów. Amelia urodziła się w sposób naturalny, jednak podczas porodu doszło do niedotlenienia ośrodkowego układu nerwowego, co mogło spowodować pewną podatność na wystąpienie problemów adaptacyjnych związanych np. z zakłóceniami procesu pobudzenia i hamowania. Pierwsze miesiące życia spędziła z matką, ale gdy skończył się urlop macierzyński, wychowywała ją babcia. Do okresu przedszkolnego Amelia rozwijała się prawidłowo, pierwsze trudności w relacjach z rówieśnikami przeżywała w przedszkolu. Narodziny siostry to dla niej duży stres, miała poczucie utraty ważności i bliskości z matką. Próbowała zabiegać o jej uwagę i opiekę, ale wzbudzała raczej złość i niechęć. Matka uważała, że Amelia powinna się zajmować siostrą i pomagać jej w wychowaniu drugiego dziecka. Ojciec pozostaje niezainteresowany sprawowaniem funkcji rodzicielskich, jest skoncentrowany na pracy i przyjemnościach. We wczesnym okresie szkolnym matka stała się coraz bardziej kontrolująca, wymagająca i restryktywna (ten stan utrzymuje się również aktualnie). Dokonuje negatywnego naznaczenia Amelii („robi na złość”, „niszczy rodzinę”), podkreślając „idealność” młodszej córki Moniki. W domu wprowadziła system kar, który polega na odbieraniu córkom różnych przyjemności. O ile w pierwszym okresie Amelia starała się zaskarbić uwagę i pozytywne zainteresowanie matki, o tyle obecnie jest bardziej złośliwa i łatwo wybucha gniewem, kłóci się. W okresie wczesnoszkolnym u Amelii pojawiły się: lęk separacyjny w postaci ciągłego niepokoju i obsesji, że coś może się stać jej bądź członkom rodziny, oraz moczenie nocne. Po kilku sesjach terapeutycznych jej stan się poprawił, natomiast rodzice przerwali leczenie, gdy otrzymali propozycję zastanowienia się nad stylem sprawowania funkcji rodzicielskich.

      Aktualnie Amelia znajduje się w okresie średniej adolescencji, w którym zachodzą różne zjawiska i procesy związane z kształtowaniem poczucia tożsamości, nabywaniem większej samodzielności, kompetencji szkolnych oraz budowaniem bardziej trwałych relacji partnerskich, opartych na atrakcyjności interpersonalnej. Jej stany emocjonalne są zmienne, przeżywa wiele negatywnych emocji, a w stanach skrajnych samookalecza się. Przejawia naprzemiennie zachowania opozycyjno-buntownicze oraz stany lękowo-depresyjne. Nie potrafi utrzymać bardziej stałych relacji z rówieśnikami, uchodzi za „dziwną”, chociaż jest zapraszana na towarzyskie imprezy. Ma chłopaka, wobec którego czasami zachowuje się agresywnie i poniżająco. Osiąga wysokie wyniki w nauce, zdobywa pierwsze miejsca i wyróżnienia na olimpiadach przedmiotowych. Jest systematyczna i bardzo pracowita.

      Psychodynamiczne wyjaśnienie konfliktów. Trajektoria rozwoju psychospołecznego Amelii w okresie wczesno- i średnioszkolnym ulegały zmianom w znaczącym stopniu pod wpływem braku wystarczającego dostrojenia się matki/ojca do przeżywanych przez córkę stanów motywacyjnych i afektywnych. Rodzice są bardziej skoncentrowani na kontrolowaniu i zmuszaniu córki do postępowania zgodnego z ich oczekiwaniami niż na zaspokajaniu jej pragnień i odzwierciedlaniu przeżywanych uczuć. W okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym funkcjonowanie psychospołeczne dziewczynki pozostawało bardziej pod wpływem lękowego, a następnie lękowo-unikającego przywiązania. Postawiono hipotezę, że na skutek niedostrojenia się matki, zwłaszcza po narodzinach drugiego dziecka, do potrzeb i pragnień zależnościowych córki, doszło u niej do nasilenia lęków związanych z odrzuceniem i agresją ze strony innych osób (obiektów więzi). W konsekwencji zintrojektowania tych negatywnych relacji z matką prawdopodobnie nastąpiło zahamowanie procesu różnicowania się pozytywnej i negatywnej reprezentacji self-obiekt oraz utrwalanie się bardziej prymitywnych mechanizmów obronnych. U matki przeciążonej sprawowaniem opieki nad dziećmi i jej wymaganiami względem siebie w tym obszarze prawdopodobnie aktywowało się rozszczepienie i projekcja aspektu pozytywnego na młodszą, bardziej spokojną i uległą córkę („idealne dziecko”), aspektu negatywnego zaś, agresywnego (pobudzanego przez męża i/lub obie córki) – na starszą jako źródła jej wyczerpania i lęków. Amelia z jednej