Piekfyn Afrikaans Graad 12 Leerderboek Huistaal. Henk Viljoen
Читать онлайн книгу.
vet” as aanknopingspunt tot jul gesprek.
Die onderwerp van die gesprek is die volgende: Ons is wat ons eet.
Dink aan goeie standpunte, idees of self gebeure waaroor julle kan gesels.
Die gesprek kan 20 tot 30 minute duur.
Prelees
Ons almal weet wat die begrip transformasie beteken. Kan jy ’n bondige definisie van dié begrip skryf? Vergelyk jou definisie met jou maat s’n. Stem julle omskrywings ooreen of nie? Neem nou standpunt in oor elk van die volgende kwessies. Maak notas van jou en ander se idees en kommentaar.
Watter betekenis het transformasie vir jou?
Het transformasie in jou gesin/gemeenskap/dorp/kultuurgroep/skool plaasgevind? Laat elkeen in die groep ’n mening lug. Onthou om mekaar se menings te respekteer en te probeer verstaan.
Formuleer jou definisie van die begrip.
Rapporteer aan die klas en vergelyk die definisies.
Tydens lees
Die teks wat volg is aanvanklik geskryf vir die rubriek “Dana aan die woord” in ’n bekende Afrikaanse tydskrif. Lees die vertelling aandagtig deur. Sorg dat jy ’n deeglik begrip van die teks se betekenis het.
Biltong en transformasie
Dana Snyman
In die stad koop ek my biltong net by oom Tokkie le Grange se slaghuis in Rietfontein, maar nou die dag beland ek toevallig voor die biltongrak in ’n supermark. Dit was vir my nogal ’n skok, moet ek bieg.
Jy kry deesdae brandewyngegeurde biltong! En chilligeur. En tamatiegeur. En glo dit as jy wil, ook biefstukgeur – asof biltong nie van vleis gemaak is nie. Dalk is dit om die donkie- en ander verdagte vleissoorte wat glo soms gebruik word, effe te kamoefleer. Jy kry selfs dekselse hoenderbiltong. En dit kom in allerhande vorms: gekerf, gekap, gemaal – en in sulke plat skywe wat soos skaafsels lyk. Jy kry ook sogenaamde biltongstokkies wat nogal dodelik op daardie stopsel in jou tweede kiestand van agter kan wees. In party pakkies kry jy tot ’n gratis tandestokkie.
Daar is deesdae ’n verbluffende verskeidenheid om van te kies. Maar die frustrerende ding is, jy kan nie soos in oom Tokkie se slaghuis jou eie stuk biltong uitsoek en daarvan proe, voordat jy dit koop nie. Op die pakkie – ’n verseëlde plastieksakkie wat jy gewoonlik met jou tande moet oopskeur – word sommer vir jou gesê hoe dit proe. In Engels.
“This recipe imparts a distinctly South African flavour that is unbeatably delicious,” staan byvoorbeeld op die pakkie brandewyngegeurde biltong. “With marinating and drying, timing is everything, and our judgement is steeped in rich experience and a passionate love of biltong.”
Boonop is dit polities korrekte biltong. Die mense wat dit gemaak het, het glo vooraf die beeste toestemming gevra om hulle te slag en biltong uit hul beste dele te sny en in brandewyn in te lê. Ek jok. Ek jok. Op die pakkie word wel aangedui dat die vleis van sogenaamde “free-range” beeste is en dat geen preserveermiddels bygevoeg is nie.
Dit beteken die beeste kon sorgeloos in die veld wei totdat hulle een goeie oggend ietwat oorbluf na die slagpale geneem is om doodgeskok, opgesny en met deernis tot biltong verwerk te word.
Nie dat biltong in die ou dae vir barbare was nie. Nooit ooit nie.
Dit is nie vir my nodig om die status van biltong in Suid-Afrika uiteen te sit nie. Soos ’n brosjure van die destydse Vleisraad dit gestel het: “Suid-Afrikaners is ’n biltong-etende nasie.”
Elke Suid-Afrikaner het sy eie voor- en afkeure wanneer dit by biltong kom: Party hou daarvan klammerig. Met vet. Of sonder vet. Ander wil dit weer droog hê, sodat jy dit met ’n hamer op ’n oopgevoude koerant op die kombuistrappe moet fyn kap.
Maar almal stem saam dat jy biltong – nat of droog – moet eet as jy rugby kyk.
Ek glo weer jy kan nie die langpad aandurf sonder ’n papiersak biltong nie. Dit is die perfekte langpad-versnapering: dit mors nie krummels nie, dit smelt nie, en as jy ’n lekker taai stuk springbokbiltong het, kan jy daarop vasbyt as Kurt Darren se liedjie “Meisie Meisie” oor die radio gespeel word.
Ek verkies beesbiltong. Klammerig en sonder vet en ja, dit moet in ’n papiersak wees – een wat al hier teen die tweede dag op die langpad vol vetkolle is waar jy dit in die holte tussen die twee sitplekke bêre. Biltong sweet in ’n plastieksak en word dan galsterig, glo ek.
Oom Tokkie laat jou toe, soos dit ’n goeie slagter betaam, om jou eie stuk biltong te kies – en hier het elke ou sy teorie. Die stuk wat ek kies, moet nooit te dik wees nie; jy weet nooit of daar dalk ’n sening êrens skuil nie.
Biltong het ook vir my ’n ander assosiasie met die langpad: Toe ek ’n kind was, het ons elke winter – gewoonlik in Junie – na Oupa en Ouma op die plaas in die Bosveld gegaan om te gaan bees slag. Dan is daar biltong en wors gemaak en vleis opgesny en in plastieksakkies gepak, waarop Ouma sulke plakkers geplak en met ’n viltpen gemerk het: T-been, rump, brisket, sopvleis.
Ek sal daardie tye nie vergeet nie.
Oupa het vroegoggend kraal toe gestap met die .22 oor sy skouer, waar die bees wat die vorige dag in die veld uitgesoek is, geduldig, gedienstig en gedweë gewag het. (Hulle het toe al free-range beeste geslag, maar die Bosvelders het nog net nie ’n naam daarvoor uitgedink nie.)
Ek wou nooit kyk hoe skiet Oupa die bees nie.
Die volgende oggend het die karkas in die koel slagkamer onder die mopanieboom gehang, sodat die vleis eers “bietjie ryp kan word”.
Ouma het dan oor die werf vir Mieta, een van die vier vroue wat by haar in die huis gewerk het, geskreeu: “Miett-aaa! Loop maak toe die honde in die stoor! Hulle is weer mal vanmôre.”
Die werfhonde het heel berserk geraak wanneer daar geslag word.
Ouma was altyd in beheer van die vleiswerkery. Met haar blou-en-wit ACVV-voorskoot aan het sy daar tussen die tafels voor die slagkamer rondgestap en opdragte uitgedeel in haar pantoffels met die knoppe hier langs die kante waar haar bunions was: “Nee wat, daai ou vleisies moet eerder maalvleis word, steak sal dit nooit kan wees nie.”
Of: “Mensig, die wêreld is weer vervuil van die vlieë vandag. Miett-aaa! Loop sny ’n tak daar van die boom af en kom waai die vlieë van die vleis af weg!”
Pa en Oupa het gewoonlik die biltong gesny, elkeen op ’n broodplank op die kombuistafel met die groen melamienblad wat uit die huis gedra is.
Altyd wanneer Pa iets met sy hande doen en hy konsentreer hard, fluit hy saggies Psalm 139: “Nader my God by U.” Pa het dikwels Psalm 139 gefluit wanneer hy en Oupa daar met hul skerpgeslypte Joseph Rodger-messe staan en biltong sny het.
Langs die tafel het ’n groot sinkbad gestaan waarin die biltong gegooi is, nadat Ouma speserye oor dit gestrooi het. Die speserye, wat sy in ’n Consol canned fruit-bottel gehou het, was Ouma se eie mengsel – en sy het jaloerser oor daardie resep gewaak as pres. George W. Bush se lyfwagte oor die tassie met die lanseerkode vir die atoombom.
Die biltong het daarna eers vir nog ’n nag in die sinkbad gelê; die volgende oggend baie, baie vroeg het ons teruggery huis toe met daardie sinkbad en die ander vleis in die sleepwaentjie agter ons motor.
By die huis is die vleis dadelik in die vrieskas gepak en dan moes ek Pa help om die biltong op te hang in die garage aan sulke lang drade wat hy tussen die balke gespan het.
Die draadhakies waaraan die biltong gehang het, het Pa ook self met ’n tang in sulke S-vorms gebuig. Vir die eerste paar dae het hy nie die motor in die garage parkeer nie.
Daar was destyds geen sprake van biltong in kafees