188

Znój, rozmowa Jakuba Banasiaka z Wilhelmem Sasnalem, dwutygodnik.com,

bit.ly/37Qji4V, dostęp: 10.02.2021.

189

W. Łoziński, Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, t. 1: Czasy i ludzie, Kraków 1960, s. 300.

190

J. Deresiewicz, Transakcje chłopami w Rzeczypospolitej szlacheckiej…, dz. cyt.,

s. 627.

191

Tamże, s. 55–56.

192

[J. Pawlikowski], O poddanych polskich, dz. cyt., s. 18.

193

A. Bućkiewicz, Gawęda rolnicza między Litwinami, Grodno 1861, s. 22.

194

H. Vautrin, Obserwator w Polsce, dz. cyt., s. 754.

195

Cyt. za: Średniowieczna poezja polska świecka, oprac. S. Vrtel-Wierczyński, Wrocław 1949, s. 51–52.

196

A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, dz. cyt., s. 52; K. Długosz-Kurczabowa, Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego, Warszawa 2008, s. 75.

197

B. Baranowski, Kultura ludowa XVII i XVIII w. na ziemiach Polski Środkowej, Łódź 1971, s. 132–136.

198

S. Pigoń, Z Komborni w świat. Wspomnienia młodości, Warszawa 1983, s. 91–92.

199

Pamiętniki chłopów, oprac. L. Krzywicki, t. 1, Warszawa 1935, s. 675.

200

A. Bućkiewicz, Gawęda rolnicza…, dz. cyt., s. 20–21.

201

Tamże, s. 22.

202

B. Baranowski, Kultura ludowa XVII i XVIII wieku…, dz. cyt., s. 67.

203

Zob. C. Geertz, Głęboka gra. Walka kogutów na Bali, przeł. G. Godlewski, „Dialog” 2005, nr 7–8.

204

B. Baranowski, „Najgodniejsze zwierzę” wół, „Łódzkie Studia Etnograficzne” 1967, t. 9, s. 177.

205

I. Drygas, Wspomnienia chłopa-powstańca z 1863 r., Kraków 1913, s. 3–4.

206

H. Biegeleisen, Lecznictwo ludu polskiego, Kraków 1929, s. 177.

207

Tamże, s. 178.

208

B. Baranowski, „Najgodniejsze zwierzę” wół, dz. cyt., s. 179.

209

Chodzi tutaj przede wszystkim o amerindiański perspektywizm. Zob. E. Viveiros de Castro, Kosmologiczna deixis oraz perspektywizm indiański, „Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia” 2017, nr 3, s. 235–258.

210

E. Kohn, How Forests Think. Toward an Anthropology Beyond the Human, Berkeley 2013; U. Zajączkowska, Patyki, badyle, Warszawa 2019.

211

A. Engelking, Klątwa. Rzecz o ludowej magii słowa, Warszawa 2010, s. 71.

212

K. Yussoff, A Billion Black Anthropocenes or None, Minneapolis 2018, s. 40–43.

213

S. LeMenager, Living Oil. Petroleum Culture in the American Century, Oxford 2014, s. 5.

214

J. Olędzki, Ludzie wygasłego wejrzenia, dz. cyt., s. 106–114.

215

T. Seweryn, Twórczość chłopa pańszczyźnianego (Jan Rak z Husowa, 1820–1909), Warszawa 1939, s. 71.

216

A. Bućkiewicz, Obrazki stanu włościan litewskich do ich usamowolnienia, to jest do roku 1864 [w:] Obraz wsi sokólskiej połowy XIX wieku w rękopisie Adama Bućkiewicza, red. A. Garbuz, R. Tumiel, Sokółka 2011, s. 47.

217

Więcej o teatralności instytucji niewolnictwa zob. S. Hartman, Scenes of Subjection. Terror, Slavery, and Self-Making in Nineteenth-Century America, Oxford 1997.

218

Ł. Gołębiowski, Lud polski. Jego zwyczaje, zabobony, Warszawa 1830, s. 108.

219

Rok 1846 w Galicji. Materiały źródłowe, red. J. Sieradzki, C. Wycech, Warszawa 1958, s. 363.

220

D. Graeber, Dług. Pierwsze pięć tysięcy lat, przeł. B. Kuźniarz, Warszawa 2018, s. 294.

221

A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 1927, s. 611.

222

Rok 1846 w Galicji, dz. cyt., s. 356.

223

J. Bojko, Dwie dusze, Kraków 1904, s. 2.

224

F. Douglass, Autobiographies, New York 1994, s. 297.

225

Pojęcie to ukuł Raymond Williams, zob. tegoż, Marxism and Literature, Oxford 1977, s. 128–135.

226

Cyt. za: T. Seweryn, Twórczość chłopa pańszczyźnianego (Jan Rak z Husowa, 1820–1909), Warszawa 1939, s. 38.

227

J. Bojko, Dwie dusze, dz. cyt., s. 87.

228

D. B. Davis, The Problem of Slavery in Western Culture, Oxford 1966, s. 184.

229

Jan z Ludziska, Mowa na przyjęcie Kazimierza Jagiellończyka, gdy przybył na koronację do Krakowa (1447) [w:] Wybór mów staropolskich, wyb. i oprac. B. Nadolski, Wrocław 1961, s. 26.

230

Rok 1863 na Ukrainie. Pamiętnik nieznanego autora, oprac. E. Kozłowski, Kraków 1979, s. 19.

231

A. Bućkiewicz, Obrazki stanu włościan litewskich…, dz. cyt., s. 84.

232

K. Deczyński, Opis życia wieśniaka polskiego [w:] Żywot chłopa polskiego na początku XIX stulecia, wstęp M. Handelsman, Warszawa 1949, s. 70–71.

233

P. Ściegienny, Złota książeczka, czyli historia rodu ludzkiego [w:] Włodzimierz Djakow, Piotr Ściegienny i jego spuścizna, Warszawa 1972, s. 223–224.

234

F. Biłgorajski, Pamiętniki o sprawie chłopskiej w 1863 r., Wrocław 1956, s. 44.

235

O. Kolberg, Dzieła wszystkie, t. 48, Wrocław–Poznań 1967, s. 10.

236

A. Bućkiewicz, Gawęda rolnicza między Litwinami, Grodno 1861, s. 8.

237

A. Gostomski, Gospodarstwo, Wrocław 1951, s. 43.

238

Tamże, s. 40.

239

Ta